لبنیات یک از ارکان اصلی هرم غذایی است که باید متناسب با مزاج به مقدار قابل قبولی مصرف شود. بسیاری شیر گاو و برخی نیز تمایل به شیر گوسفند دارند. اما این جا سوال این است که کدام یک بهتر و مفیدتر است؟ تفاوت شیر گوسفندی و گاوی در چیست؟ شیر گوسفندی چه خواص و مزاجی دارد؟ در ادامه به این پرسش ها پاسخ خواهیم داد.
مزاج شیر گوسفند و شیر گاو از منظر حکمای طب سنتی
حکیم محمد کاظم گیلانی در کتاب حفظ الصحه ناصری می‌فرمایند: هرشیری مرکب از سه جوهر مختلف است: مائیت (آبی) و جبنیت (پنیری) و دسومت (چربی) که هر یک مزاج مخصوصی دارد. طبیعت مطلقه شیر محلی خالص، گرم در اول و تر در دوم است و به حسب غلبه هریک از سه جوهر گفته شده، طبیعت آن در گرمی و سردی و تری و خشکی و اعتدال مختلف می‌گردد. و مصلحات آن عسل و گلاب می باشد.
- شیر گاو محلی خالص از نظر حرارت تقریباً معتدل رو به گرم است (چون جزء چربی آن بیشتر است) ولی رطوبت آن زیاد است.
- شیر گوسفندی، غنی‌تر از شیر گاو از لحاظ قسمت پنیری و چربی اما با رطوبت بیشتر است.
شیر گاو بهتر است یا شیر گوسفند؟
- شیر گاو مزاج معتدل تری نسبت به سایر حیوانات دارد و برای انسان مناسب‌تر و در دسترس تر است.
- اما شیر گوسفندی غلیظ‌تر و درصد جامدی و چربی آن بیشتر است، پس هضم آن برای افراد خصوصاً کودکان و نوزادان سخت تر است.
- همچنین، چون شیر گوسفندی در مقایسه با شیر گاو دارای رطوبت بیشتری است، برای افراد بلغمی مناسب نیست.
- شیر گاو برای خانم هایی که در دوره شیردهی قرار دارند بسیار مناسب می باشد چرا که باعث افزایش شیردهی آن‌ها خواهد شد.
شیر بز هم از معتدل‌ترین شیرهاست، و از شیر گاو لطیف‌تر است و اثرات آن تا حد زیادی مانند شیر گاو است و در اغلب اوقات به جای آن به کار می‌رود.
تفاوت و شباهت شیر گاو و شیر گوسفند
- غلظت و چربی شیر گوسفندی؛ در مقایسه با شیر گاوی بسیار بیشتر است و به همین دلیل طرفداران بسیاری نیز دارد.
- شیر گوسفندی نسبت به شیر گاو درصد چربی، کازئین و جامد بودن بیشتری دارد به همین دلیل پنیر آن زود گرفته می‌شود و مقاومت آن بیشتر از پنیر گاو می‌باشد.
- همچنین شیر گوسفندها از پروتئین بیشتری برخوردار است به همین دلیل پنیر حاصل از شیر گوسفندی بسیار خوش طعم‌تر و چرب‌تر است و در حجم یکسانی از این دو نوع شیر، شما مقدار پنیر بیشتری از شیر گوسفندی به دلیل پروتئین بالاتر آن، بدست می‌آورید.
- بنابراین در سایر کشور‌ها از شیر گوسفندها بیشتر برای درست کردن پنیر، استفاده می‌شود.
- شیر گوسفند و گاو هر دو لاکتوز بالایی دارند، بنابراین افرادی که دستگاه گوارش آن‌ها حساس به لاکتوز است باید از شیرهای بدون لاکتوز مصرف کنند تا عارضه‌های گوارشی آن‌ها بروز نکند.
خواص شیر گوسفند
توجه داشته باشید که شیر گوسفند مانند شیر گاو همیشه و همه جا در دسترس نخواهد بود و این‌که گوسفند از جمله حیوانات اهلی است که شرایط زندگی و تغذیه گوسفند زنده بر کیفیت و مقدار شیر آن بسیار تأثیرگذار است، به همین دلیل این نوع شیر در فصل بهار که علوفه تازه در دسترس بوده و از کیفیت، خواص و طعم بهتری برخوردار است:
- چرب‌تر از شیر گاو و باعث لینت مزاج می‌شود.
- از نظر املاح حاوی ویتامین آ، دی، ای، کلسیم و چربی و پروتئین است،
- به بهبود زخم‌های گوارشی از جمله روده کمک می‌کند.
- سلول‌های نخاعی و مغزی را تقویت می‌نماید.
- رافع سرفه و تنگی نفس است
- اشتها آور و چاق کننده
توجه: برخی بر این باور هستند که نوع گوسفند نیز می‌تواند بر خواص شیر تأثیر بگذارد، برای مثال شیر گوسفند سیاه رنگ از خواص درمانی بیشتری نسبت به گوسفند سفید رنگ برخوردار است.
موارد منع مصرف
شیر گوسفندی میزان چربی و کلسترول بسیار بالاتری نسبت به شیر گاو دارد که به همین منظور به افرادی که مشکل چربی خون، انسداد عروق و مشکل قلبی دارند، مصرف این شیر توصیه نمی‌شود و بهتر است این افراد شیر گاو کم‌چرب را در برنامه تغذیه خود جایگزین کنند.
همچنین به دلیل سردی و رطوبت بالاتر از شیر گاو، برای اعصاب و معده های ضعیف و امراض بلغمی و افراد سرد مزاج مضر است. شیر دارای مزاج گرم و تر و خواص بی‌شمار است، که در زیر به بخشی از آن‌ها اشاره می‌گردد:- شیر به تنهایی یک غذای کامل است.
- شیر تازه مقوی، چاق کننده و مناسب رشد است. بنابراین مصرف متعادل آن برای اطفال، افراد در حال رشد، افراد مسن و خانم‌های باردار توصیه می‌شود.
- موجب تقویت قلب می‌گردد.
- شیر سبب افزایش تولید منی و تقویت نیروی جنسی می‌شود.
- مصرف شیر به صورت شیر برنج و فرنی، موجب طولانی شدن عمر و خوش رنگی صورت می‌شود.
- مصرف شیر با خرما نیز چاق کننده است.
- شیر برای سوداویان و صاحبان مزاج سرد و خشک و معتادین به تریاک و سالمندان مفید است.
- مصرف شیر برای افراد با مزاج خشک بسیار مفیدتر و لازم‌تر است چون مانع تشدید خشکی می‌شود و رطوبت بدن را تأمین می‌کند.
بهترین نوع شیر، چه شیری است؟
بهترین نوع شیر، شیر گاو جوان و سالم است که علوفه طبیعی مصرف کرده و مواد شیمیایی و نگهدارنده به شیر آن اضافه نشده باشد.مناسب‌ترین فصل برای مصرف شیر، چه فصلی است؟
مناسب ترین فصل برای مصرف شیر در جوانان، بهار و در پیران، تابستان می‌باشد.مصرف شیر در چه مواردی توصیه نمی‌شود؟
مصرف شیر برای معده های ضعیف و کسانی که سنگ کلیه و مثانه دارند توصیه نمی‌شود. مصرف شیر سرد و ناشتا خوردن شیر، مضر معده و اعصاب بوده و موجب نفخ و سردرد می‌شود. خوردن آن به همراه چیزهای ترش و شور و همچنین ماهی و گوشت مضر می‌باشد. اضافه کردن مقداری گلاب طبیعی به شیر از عوارض آن کم می‌کند.نحوه صحیح جوشاندن شیر
به اندازه یک چهارم شیر موجود به آن آب اضافه کنید و روی شعله بگذارید تا جوش بیاید. شعله را کم کنید تا شیر ملایم بجوشد و آب اضافه شده به آرامی تبخیر شده و به حجم اولیه برسد.مقایسه شیر با سایر لبنیات
این را نیز بدانید که شیر ترکیبی از سه جزء روغنی، پنیری و آبی است. در دوغ و ماست ترش جزء آبی و پنیری بیشتر است و قسمت روغنی حذف شده است. برعکس در کره، خامه و سر شیر جزء روغنی بسیار زیاد است. در پنیر و کشک جزء پنیری بیشتر از سایر اجزاء است. هر کدام از اجزاء خواص منحصر به فردی دارد که باعث تنوع خواص لبنیات شده است.مصلح شیر برای گرم مزاجان و سردمزاجان چیست؟
- مصلح و بهبوددهنده خواص و مزاج شیر برای افرادی که مزاج‌شان گرم است، مصرف آن همراه با مقدار کمی شکر یا قند است.
- مصلح شیر برای افرادی که مزاج سرد دارند، مصرف آن بصورت گرم و به همراه عسل یا پودر زنجبیل یا دارچین است.
نتیجه پایانی
آنچه درباره تفاوت شیر گوسفندی و گاوی لازم به ذکر بود گفته شد تا بتوانید با آگاهی کامل شیر مصرفی خود را انتخاب نمایید.
