توصیه‌های طب سنتی برای داشتن یک قاعدگی طبیعی و منظم

سیکل قاعدگی یا عادت ماهیانه یک روند طبیعی ماهیانه است، که هر 22 تا 35 روز و به طور متوسط در حالت نرمال 28 روز یک بار اتفاق می‌افتد و در حالت طبیعی حدود 3 تا 7 روز طول می‌کشد و حجم خونی که یک خانم از دست می‌دهد نیز بیشتر از 80 سی‌سی نیست. حال اگر خانمی فاصله‌ بین قاعدگی‌هایش کم یا زیاد شود و حجم خونریزی آن تغییر نماید، اصطلاحاً گفته می‌شود که سیکل قاعدگی او دچار نامنظمی یا به عبارتی اختلال شده ‌است. اما نگران نباشید، طب سنتی برای منظم شدن سیکل قاعدگی چند توصیه ساده دارد که اگر همین توصیه‌های ساده را مو به مو اجرا کنید، روند بهبود شما خیلی سریع اتفاق می‌افتد.

داشتن یک سیکل قاعدگی منظم و طبیعی تا چه اندازه اهمیت دارد؟

سیکل یا دوره قاعدگی تحت تأثیر تعاملات تنگاتنگ و متقابلی پدید می‌آید که بین غددمغزی (هیپوتالاموس (هیپوفیز))، تخمدان و لایه داخلی رحم (آندومتر) و از لحاظ طب ایرانی بین ارگان‎های دیگری چون کبد برقرار است و هرگونه اختلال در طی مسیرهای هیپوتالاموس، هیپوفیز یا تخمدان‌ها باعث اختلال در قاعدگی می‌شود.
به بیانی دیگر، یک قاعدگی طبیعی نیازمند سلامت و هماهنگی بین تخمدان‌ها، سیستم اعصاب مرکزی، رحم و مجاری تناسلی و کبد است.
پس یک سیکل قاعدگی منظم و طبیعی:

• از طرفی نشانه سلامت بدنی و ارتباط سالم بین اعضای مهم بدن و از طرفی خود عامل سلامت جسمی و روحی یک بانو در سنین باروری است.

قاعدگی منظم از دیدگاه طب سنتی

در طب سنتی نیز از نشانه‌های صحت زنان، قاعدگی منظم می‌باشد. قاعدگی طبیعی یا «طمث معتدل» آثار مفید فراوانی را برای زن در پی دارد. چنانکه بوعلی در قانون گفته است:

«طمث معتدل در اندازه، کیفیت و زمان که بر عادت طبیعت بدن در هر ماه انجام می‌شود باعث صحت زن و پاکی بدن از هر ضرر کیفی و کمی می‌شود. از طرف دیگر طمث معتدل (قاعدگی طبیعی) مفید برای حفظ عفت زن و عدم افراط در میل جنسی او می‌باشد».

از طرفی دیگر، در طب سنتی، قاعدگی خود یکی از روش‌های دفع فضولات و مواد زائد بدن است که اگر به درستی انجام شود، علاوه بر سلامت بدن، در ایجاد یک نسل سالم نقش موثری خواهد داشت.

اختلالات و بی‌نظمی‌های قاعدگی شامل چه مواردی می‌شود؟

اختلالات قاعدگی به چند دسته تقسیم می‌شوند که از آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. زمانی که فاصله‌ی قاعدگی‌ها زیاد می‌شود. در این صورت خانم‌ها به تنبلی تخمدان مشکوک می‌شوند.
2. زمانی که فاصله‌ی قاعدگی‌ها کم می‌شود مانند این که خانمی مدام دچار عادت ماهانه می‌شود. این حالت می‌تواند نشانه‌ی نارسایی تخمدان باشد.
3. زمانی که حجم خونریزی در هر قاعدگی زیاد ‌شود.
4. زمانی که طول قاعدگی زیاد شود و در واقع لکه‌بینی زیادی مشاهده شود.

چه عواملی در بروز بی‌نظمی‌های قاعدگی نقش دارند؟

بسیاری از عوامل که اکثراً منشاء در سبک زندگی نادرست دارند، با تأثیر بر کل یا قسمتی از محور ذکر شده (محورهیپوتالاموس (هیپوفیز) – تخمدان – رحم و کبد)، باعث بروز اختلالات قاعدگی می‌شوند از جمله:

• اضطراب و استرس‌های شدید روحی_ روانی
• فعالیت فیزیکی شدید در دوران قاعدگی
• تغییرات وزنی (کاهش و یا افزایش شدید وزن)
• بسیاری بیماری‌های سیستمیک مانند نارسایی کلیه، اختلالات کبدی و اختلالات تیرویید، اختلال در غده فوق کلیه، دیابت و …
• اختلالات و نارسایی‌های تخمدان‌ها یا زخم شدن رحم
• مصرف یا قطع قرص‌های ضدبارداری
• ناهنجاری‌های هورمونی و کوروموزمی
• سقط جنین یا بارداری خارج از رحم
• تغییرمکان و حتی تغییرات آب و هوا
• سرطان تخمدان، سرطان رحم و شیمی درمانی

طب سنتی برای داشتن یک قاعدگی منظم و طبیعی چه توصیه‌هایی دارد؟

همانطور که می‌دانیم اکثر بیماری‌های ما ناشی از یک سبک زندگی نادرست است؛ پس ما زمانی می‌توانیم یک قاعدگی طبیعی داشته باشیم که از یک سبک زندگی صحیح، اصولی و سالم پیروی کنیم و در خیلی از موارد اصلاح سبک زندگی جایگزین استفاده از انواع و اقسام داروهاست.

اما سبک زندگی صحیح برای داشتن یک قاعدگی طبیعی شامل چه مواردی است؟

1) رعایت بهداشت فردی

رعایت بهداشت فردی در زمان قاعدگی از اهمیت بالایی برخوردار است و چند نکته سالم را شامل می‌شود.

• از پدهای بهداشتی و تمیز استفاده شود و هر 4 تا 6 ساعت پد حتی با وجود پر نشدن تعویض گردد (چون به عاملی برای عفونت بدل می‌شود)
• در اوایل قاعدگی و در زمان اوج خونریزی از لباس‌هایی استفاده گردد که کمر، شکم، باسن و پاها را به خوبی پوشانده و گرم نگه دارد، به خصوص خانم‌هایی که درد قاعدگی دارند.
• از لباس‌های نخی و غیرپلاستیکی استفاده شود.
• از پوشیدن لباس‌های تنگ مانند جین‌های تنگ، لگ‌ها و … خودداری شود.
• لباس‌های کوتاه نپوشید، شکم و کمر و پاهای شما در معرض باد کولر نباشد.
• با آب سرد خودتان را نشویید.
• حدالامکان به جای دستمال کاغذی از یک پارچه نخی تمیز برای خشک کردن خود در دستشویی استفاده کنید.

2) رعایت نکات منطبق با محل زندگی

از آنجایی که امروز کف اکثر خانه‌ها سرامیک و سنگ و …می‌باشد، رعایت نکات زیر چه در زمان قاعدگی و چه غیر از آن بسیار ضروری است:

• پرهیز از  نشستن روی سنگ و سرامیک و محل‌های سرد و مرطوب در منزل
• راه رفتن با پاپوش یا صندل بر روی سنگ و سرامیک به خصوص در ایام سرد سال

3) رعایت نوع و میزان ورزش

اگر خانمی در تمام سیکل قاعدگی (از زمان خونریزی فعلی تا زمان خونریزی بعدی) که هم دوران خونریزی و هم دوران پاکی را دربرمی‌گیرد متناسب با مزاج و شرایط و توان بدنی خود، ورزش منظم روزانه انجام دهد، اما در زمان خونریزی شدت و میزان ورزش را کم کند، یک سیکل قاعدگی منظم چه از نظر کیفی و کمی خواهد داشت. از طرفی ورزش افراطی و بیش از حد سنگین ممکن است منجر به اختلالات قاعدگی و یائسگی زودرس شوند.

مثلاً بانوانی که تنبلی تخمدان دارند یا فاصله قاعدگی آن‌ها طولانی است، عموماً کسانی هستند که ورزش در زندگی آن‌ها جایگاهی ندارد و عموماً دچار اضافه وزن و چاقی هستند. در حالی که ورزش متعادل روزانه به خیلی از این افراد کمک کرده و بازه قاعدگی آ‌‌نها منظم شده است… 

4) نوع تغذیه مصرفی

مبحث تغذیه از دو جنبه قابل بررسی است این که چطوری غذا بخوریم و دوم این که چه غذاهایی بخوریم! پس رعایت آداب غذاخوردن در زمان سیکل قاعدگی (زمان خونریزی+زمان پاکی) بسیار واجد اهمیت است.
پس اگر غذای خوبی بخوریم اما ندانیم که آن غذا را چطوری بخوریم، به مشکل برخواهیم خورد و در نهایت چیز خوب و مفیدی تحویل بدن نخواهیم داد و نباید از آن انتظار سیکل قاعدگی منظم هم داشته باشیم، پس:

1. درهم خوری نکنید (سوپ و خورش و چلو کباب و … با هم خورده نشود)، یک نوع غذا را برای خوردن انتخاب کنید.
2. همراه غذا سالاد، ماست و نوشیدنی مصرف نکنید.
3. غذا را خوب بجوید تا به یک شیرابه قابل هضم بدل گردد؛ پس مرحله جویدن را حذف نکنید.

پرهیزات غذایی

 هر فردی باید در زمان سیکل قاعدگی خود براساس ویژگی‎های فردی و مزاجی خود غذاهای مناسبی را مصرف کند. پس رعایت نوع غذای مصرفی چه در زمان قاعدگی و چه قبل و بعد از آن، منجر به یک خونریزی منظم و طبیعی خواهد شد.

اما تمام بانوان حوالی قاعدگی یعنی پنج روز الی یک هفته قبل از قاعدگی تا بعد اتمام خونریزی ملزم به رعایت یک سری نکات هستند:

• پرهیز از مصرف غذاهای کارخانه‌ای: مواد غذایی کنسرو شده، فست فودها، انواع سس‌ها، نوشابه و دلستر
• پرهیز از مصرف غذاهای مولد خون غلیظ:  لازانیا و ماکارونی، خیار و گوجه، ماهی، ماست
• پرهیز از مصرف چاشنی‌های ترش در غذاها و کلاً پرهیز از ترشیجات، میوه‌های ترش، سرکه، لواشک‌های ترش
• پرهیز از مواد غذایی شور و ادویه‌جات تند
• پرهیز از مصرف غذاهای نفاخ مثل حبوبات و سبزی خوردن و سبزی های خام
• پرهیز از مصرف غذاهایی با مزاج سرد
• پرهیز از خوردن غذاهای با هضم سنگین و غلیظ مثل کله پاچه، حلیم و…
• پرهیز از مصرف شکلات، قهوه، نسکافه، کاکائو
• پرهیز از غذاهای مولد سودای غیرطبیعی یا زیاد: گوشت گاو، غذای مانده، قارچ، عدس، بادنجان، کلم خام

توصیه‌های غذایی

• استفاده از رب انار شیرین و ملس یا رب به به عنوان چاشنی غذا
• استفاده از ادویه‌های هاضم مثل رازیانه و آویشن در غذاها
• مصرف میوه‌هایی چون گلابی، سیب، انجیر، به پخته
• مصرف بادام پوست کنده (بادام را در آب‌جوش بریزید تا پوست آن جدا شود)، مویز به عنوان میان وعده
• مصرف غذاهایی با هضم آسان مثل زرده تخم‌مرغ نیم برشت، آبگوشت یاده بدون چربی با گوشت گوسفند یا بلدرچین
• مصرف نوشیدنی‌هایی چون آب هویج، آب زردک، آب سیب و شیر بادام
• آب زردک در زنانی که دچار خونریزی هستند به بهبود شرایط کمک می‌کند.
• اگر از درد قاعدگی رنج می‌برید، حتماً چند روز قبل از قاعدگی از زردک یا هویج (به صورت پخته، مربا کم شیرین) استفاده کنید.
• در روز اول پریودی اگه خونریزی زیاد نیست از دمنوش بابونه و اگر خونریزی زیاد است از دمنوش به استفاده کنید.
• زنانی که قاعدگی خود را عقب می‌اندازند، بهتر است که «به» را در رژیم غذایی خود قرار دهند (مربای به، رب به، خورش به)؛ مصرف «به» پیش از غذا باعث یبوست است ولی پس از غذا می‏‌تواند باعث برطرف شدن یبوست ‏شود.

5) رعایت اصول خوابیدن

همانطور که در بالا اشاره شد، سیکل قاعدگی طبیعی نتیجه ارتباطات، تعاملات و سلامت اعضایی مثل مغز، تخمدان، رحم و کبد است که یک ارتباط هورمونی ریز و دقیق بین این چرخه تعاملاتی برقرار است و در واقع سیکلی است که تحت تأثیرهورمون‌ها قرار دارد.
و خواب شبانه جز مواردی است که روی سیستم هورمونی، به شدت تأثیرگذار است، پس کسانی که خواهان سیکل قاعدگی منظم هستند، باید به مقوله خواب خود بسیار اهمیت دهند. چون خواب خوب به بازدهی و رفرش شدن بدن کمک شایانی می‌کند و پیامد آن داشتن بدنی سالم، تعاملات موثر و در نتیجه قاعدگی منظم و طبیعی است.

در مبحث خوابیدن، تنها مدت زمان خوابیدن مثلاً 8 ساعت کفایت نمی‌کند بلکه زمان خوابیدن هم بسیار اهمیت دارد. پس:

• بهترین زمان خواب 10 الی 11 تا 6 و 7 صبح است و خواب روز باید از برنامه زندگی فرد بالغ تقریباً حذف شود مگر در صورت خستگی آن هم به مدت یک ربع الی 20 دقیقه.

6) کنترل حالات روحی و روانی

حالات روحی و روانی بانوان در داشتن یک سیکل قاعدگی طبیعی بسیار مهم است. و به تجربه ثابت شده زمانی که خانم‌ها دچار استرس و اضطراب و عصبانیت می‎شوند در آن زمان سیکل قاعدگی نامنظمی را هم تجربه‌ می‎کنند، ویژگی‌های کمی و کیفی خون قاعدگی آن‌ها تغییر می‎یابد و ….پس بهتر است:

• حالات روحی و روانی اعتدال داشته باشد و خانم‌ها در این زمان از استرس، غم و ناراحتی به دور باشند.
• حال روحی مناسب به کاهش علائم قاعدگی از جمله درد شکم و سردرد نیز کمک می‌کند.

عکس‌العمل خود به کنش‌های محیطی را کنترل کنیم…

عده‌ای نیز قبل قاعدگی دچار اختلالات خلقی، پرخاشگری و افسردگی می‎گردند که باید این شرایط را مدیریت کنند و تدابیر لازمه را جهت کنترل آن به کار ببندند.

در واقع عوامل ناراحت کننده محیطی همیشه در محیط وجود دارد و قابل تغییر نیست، بنابراین ما باید به خودمان یاد دهیم که عکس العمل مناسبی از خود بروز دهیم، زیادی ناراحت نشویم، زیادی غصه نخوریم، زیادی دچار استرس و هم و غم بیخود نشویم.

پس کسی که عکس‌العمل خود را به کنش‌های محیطی کنترل می‌کند، بالطبع از سیکل قاعدگی منظمی هم برخوردار خواهد بود.

7) نداشتن یبوست و کیفیت دفع مزاج

یبوست عامل بسیار مهمی است که حتی به «ام الامراض» نیز لقب گرفته است و باید در زندگی روزمره عادت نشود، کسانی که یبوست مزاج دارند بیشتر دچار دردهای قاعدگی می‌شوند، بسیاری از دردهای قاعدگی با برطرف شدن یبوست مزاج بهبود پیدا می‌کند از جمله راهکارهای ساده و کم عوارض برای رفع یبوست عبارتند از:

• انجیر را تازه استفاده کنید و در صورتی که در دسترس نیست هر شب شش عدد انجیر خشک را خیسانده و روزی سه بار نیم ساعت قبل از غذا دو عدد از آن را میل کنید.
• هویج را بپزید و وسط صبحانه و شام میل کنید.
• خاکشیر را در آب گرم خیسانده و صبحا ناشنا مصرف و نیم الی یک ساعت بعد از آن چیزی خورده نشود.
• چرب کردن قسمت تحتانی شکم با روغن زیتون با کرچک نیز، اجابت مزاج را آسانتر می‌کند.

حمام کردن در زمان قاعدگی آری یا خیر؟

تقریبا در همه جای ایران بانوان بر این اعتقاد هستند که پرهیز از آب، خصوصاً پرهیز از استحمام در دوران قاعدگی، امری ضروری است. این باور در برخی مناطق ایران تا به آنجا پیش رفته که حتی از شستشوی دست‌ها و پاها به طور غیرضروری در این دوران پرهیز می‌شود و البته پرهیز از آب سرد به مراتب با شدت بیشتری نسبت به آب گرم صورت می‌گیرد.

اما در هیچ یک از منابع طب سنتی، صراحتاً به این موضوع اشاره نشده است اما این اصل موجود است که چون حمام کردن نیز مانند قاعدگی نوعی دفع مواد زائد از بدن است و جزء استفراغات محسوب می‎شود، بهتر است دو دفع همزمان با هم رخ ندهد.

اما نکته‌ای که وجود دارد این است که حمام کردن در زمان قدیم با نوع حمام کردن به شیوه امروزی کلی تفاوت دارد، حمامی که یکی دو ساعت طول بکشد و فرد طولانی مدت در حمام بماند و فضای حمام خیلی گرم شود، این نوع حمام همچنان در زمان قاعدگی ممنوع است. اما حمام‌های امروزی که در حد دوش گرفتن مختصر 10 تا 15 دقیقه‌ای با آب ولرم رو به گرم است اشکالی ندارد و و غیر از روز اول و دوم، حمام کوتاه و مختصر آن هم یک روز درمیان جهت حفظ بهداشت فردی توصیه می‌شود.

تبصرات و تدابیر حمام کردن در زمان قاعدگی

حمام کردن در زمان قاعدگی تنها با رعایت شروط زیر مجاز است:

• حمام در حد دوش گرفتن مختصر 10 تا 15 دقیقه‌ای با آب ولرم رو به گرم باشد.
• در اوایل و خصوصاً روز اول و دوم قاعدگی که خونریزی شدیدتر است این حمام بهتر است به روزهای بعد موکول شود.

نکته: در اوایل قاعدگی چون دهانه واژن‌ بیشتر از حد معمول باز است، منجر به جذب آب از طریق رحم شده (اصطلاح آب کشیدن) و فرد را مستعد عفونت به ویژه عفونت‌های رحمی می‌سازد. همچنین استحمام، به ویژه در روزهای اولیه قاعدگی، باعث افزایش میزان خونریزی نیز می‌شود.

• در صورت سیکل قاعدگی منظم و مشخص بودن زمان قاعدگی، یک روز قبل از قاعدگی به حمام رفته که در روز اول به حمام احتیاجی پیدا نکنید.
• ناحیه تناسلی زیاد شستشو داده نشود و از دوش واژینال پرهیز گردد.
• از وان و جکوزی نیز استفاده نشود.

منبع: گردآوری شده توسط تیم محتوایی طبایع (برگرفته از گفته‌های دکتر پانته آ شیرویه)