یبوست چیست؟
یبوست مشکل دستگاه گوارش است که در آن مدفوع در روده بزرگ سفت می گردد و در دفع دچار مشکل می شود و حتی در برخی از یبوست های حاد نیز نیاز به عمل جراحی باشد. عوامل به وجود آورنده آن می تواند کم آب بودن بدن، کم کاری غده تیروئید، تغذیه نا مناسب و عدم استفاده از فیبر، دیابت، تومورها و سرطان روده، چاقی ، استرس، عدم تحرک، بالا رفتن سن، عدم خواب صحیح، بارداری و… باشد.
بهترین راه برای درمان یبوست پیشگیری از آن می باشد به وسیله عواملی مانند مصرف اندازه مایعات، تحرک کافی، خوردن مواد فیبردار، عدم به تاخیر انداختن مدفوع بهترین راه ها برای برای پیشگیری از ابتلاء به این بیماری می باشد.
درمان این بیماری در پزشکی جدید چگونه است؟
- مواد غذایی با فیبر بالا: شامل میوه‌ها و سبزیجات خام، لوبیا، آجیل و دانه‌ها که باید در رژیم غذایی روزانه قرار گیرند. فهرستی از بهترین منابع فیبر غذایی را تهیه شده: انواع لوبیا، حبوبات، سیب زمینی شیرین، سیب، گلابی، انواع توت، آلو، آووکادو، چیا و تخم کتان، غلات ۱۰۰ درصد فرآوری نشده، کلم بروکلی، سبزیجات پخته و کدو حلوایی.
- سبزیجات با برگ سبز :سبزیجات با برگ سبز نه تنها حاوی فیبر هستند، بلکه منیزیم فراوانی نیز دارند که می‌تواند به بهبود یبوست کمک کند. چون این سبزیجات کم‌کالری و حاوی مقدار زیادی آب هستند، بهتر است روزانه مصرف شوند.
- آلو و انجیر: این میوه‌ها فیبر بالایی دارند و مثل ملین عمل می‌کنند. مصرف چند عدد از این میوه‌ها در روز می‌تواند به درمان یبوست کمک کند اما در کل در مصرف انجیر و آلوی خشک زیاده‌روی نکنید؛ چون با وجود کوچکی، حاوی مقدار زیادی قند هستند.
- مایعات گرم: مایعات گرم یا هم‌دما با دمای محیط (به جای نوشیدنیهای سرد)، باعث تحریک روده برای هضم غذا می‌شوند، به خصوص اگر اولین چیزی باشد که صبح‌ها ناشتا می‌نوشید. حتما در اول صبح دمنوش های گیاهی، آب گرم با لیمو ترش، قهوه یا سوپ استخوان بخورید.
- آب و مایعات برای آب‌رسانی به بدن: فیبر برای عبور از دستگاه گوارش و تشکیل مدفوع به آب نیاز دارد. اگر به مصرف بالای فیبر عادت ندارید، حتما آن را با مقدار زیاد آب مصرف کنید تا جذب و عبور آن از دستگاه گوارش آسان شود، به خصوص اگر تصمیم دارید از مکمل‌های فیبر استفاده کنید. مصرف زیاد فیبر بدون نوشیدن آب کافی یبوست و درد شکمی را بدتر کند! اگر تصمیم گرفتید فیبر بیشتری مصرف کنید، هر دو ساعت یک بار ۲۰۰ تا ۴۰۰ میلی‌لیتر یا یک تا دو فنجان آب بنوشید. در طول روز نیز مصرف آب را افزایش دهید.
مکمل‌های مؤثر در کاهش علائم
- جوانه‌ی چیا و تخم کتان: فیبر زیاد و چربی‌های سالم به جذب آب کمک می‌کند. روغن تخم کتان به چرب و روان‌سازی روده کمک می‌کند.
- پوست اسپرزه: اسپرزه حاوی فیبر بالا و برای تشکیل مدفوع مفید است. ترکیب این ماده با آب یا مایعات دیگر بر حجم آن می‌افزاید و این امر سبب تحریک روده و عبور سریع‌تر مدفوع از دستگاه گوارش می‌شود.
- روغن جگر ماهی کاد: در این درمانی سنتی فرد باید هر روز صبح، ناشتا، ترکیب یک قاشق غذاخوری روغن جگر ماهی کاد یا روغن دانه‌ی کتان با یک فنجان آب هویج را بنوشد تا باعث تحریک روده شود.
- فیبر سیب: سیب (و گلابی) حاوی نوعی خاصی از فیبر به نام پکتین است. پکتین، این فیبر نامحلول، سبب می‌شود مدفوع حجیم شده و به راحتی از دستگاه گوارش عبور کند. هر روز دو بار ۱ تا ۲ قاشق غذاخوری از این ماده را مصرف کنید.
- منیزیم: منیزیم قدرت حرکت روده را بهبود می‌بخشد. این مکمل را به آرامی به رژیم غذایی خود اضافه کنید و اگر دچار اسهال شدید مصرف آن را قطع کنید. روزانه ۲۵۰ میلی‌گرم منیزیم را ۲ تا ۴ بار استفاده کنید.
- پروبیوتیک‌ها: حفظ سلامت روده‌ها عامل اصلی جلوگیری از مشکلات گوارشی است. روزانه پروبیوتیک‌هایی مصرف کنید که شامل حداقل ۱۵ میلیارد ارگانیسم زنده و فعال باشد.
- آب آلوئه‌ورا: این نوشیدنی به کاهش التهاب و افزایش حرکات روده کمک می‌کند. برای درمان یبوست، روزانه یک تا ۴ فنجان (بر اساس شدت علائم) آب آلوئه‌ورا مصرف کنید.
غذاهایی که باعث تشدید می‌شوند
- غذاهایی با کالری زیاد و مواد مغذی کم: غذاهای حاوی مقدار زیادی کالری اما با فیبر یا مواد مغذی بسیار اندک، باید کم یا حذف شوند. از این دست غذاها می‌توان به پنیر، فست فود، بستنی، چیپس، غلات صبحانه (سیریال) شیرین‌شده، گوشت فرآوری‌شده مثل کالباس یا هات داگ و غذاهای یخ‌زده با سدیم بالا اشاره کرد.
- غذاهای سرخ‌شده: چربی ترانس (که معمولا فقط در غذاهای سرخ‌شده، فست‌فودها و محصولات بسته‌بندی پرچرب یافت می‌شود) سبب کندی انتقال مدفوع در روده می‌شود، و اساسا روند هضم غذا را مختل می‌کند.
- الکل: الکل ادرارآور است و سبب از دست دادن مایعات بدن می‌شود؛ به همین علت مصرف الکل، سیستم گوارش انسان را مختل و یبوست را بدتر می‌کند.
- محصولات لبنی پاستوریزه: برخی از افراد مبتلا به عدم تحمل لاکتوز هستند و مصرف محصولات لبنی پاستوریزه می‌تواند در آنها منجر به یبوست شود.
- آرد تصفیه‌شده: آرد تصفیه‌شده در واقع هیچ فیبری ندارد، بنابراین باعث وخامت یبوست می‌شود.
- کافئین: کافئین بسته به کسی که آن را مصرف می‌کند، تاثیرات متفاوتی بر هضم غذا دارد. در برخی افراد، مصرف کافئین ادرارآور است و گاهی باعث افزایش اضطراب می‌شود و یبوست را بدتر می‌کند. که همه‌ی این‌ها علائم مصرف بیش از اندازه‌ی کافئین است. برای برخی دیگر مصرف کافئین با تحریک انقباض عضلات، باعث بهبود حرکات روده می‌شود. در هر صورت در مصرف قهوه باید اعتدال رعایت شود. در طول روز نیز باید به مقدار کافی مایعات مصرف کنید تا بدن دچار کمبود آب نشود.
دیگر روش‌های درمان
شایع‌ترین روش برای درمان یبوست، استفاده از مکمل‌های فیبر و قرص‌های ملین بدون نسخه است. برخی از افراد نیز برای کمک به کنترل حرکات روده و تنظیم عملکرد گوارشی، از داروهایی که پزشکان تجویز می‌کنند، استفاده می‌کنند. اما این روش بسیار کمتر از مسهل‌های ارزان‌قیمت بدون نسخه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
اگرچه چای‌ها، محلول‌ها و قرص‌های ضدیبوست ممکن است بتواند به صورت موقت به از بین بردن یبوست کمک کند. اما مصرف بیش از اندازه‌ی آنها می‌تواند موجب عوارض جانبی شود. راه‌های آسان‌تر برای کنترل یبوست از طریق «ملین‌های طبیعی» مثل ورزش، رژیم غذایی سالم و کاهش استرس وجود دارد. گاهی اوقات نیز می‌توانید روش‌هایی مثل پاکسازی روده‌ها با رژیم سوپ استخوان یا با محلول آب و نمک‌دریا و گاهی کمی آب‌لیمو را امتحان کنید.
استفاده از ملین‌ها به عنوان رژیم پاکسازی یا استفاده مکرر از آنها، بسیار خطرناک است.
ملین‌ها با ایجاد انقباض در عضلات دستگاه گوارش، جذب آب را افزایش می‌دهند یا باعث حجیم شدن مدفوع می‌شوند تا گذر آن از روده سریع‌تر شود. مشکل این است که قرص‌های ملین قسمت رنین آلدوسترون سیستم گوارشی را درگیر می‌کنند. و باعث از دست رفتن غیرطبیعی مایعات بدن و در نهایت ضعیف شدن عضلات مورد نیاز برای حرکات روده می‌شود. بدن بعد از مصرف مسهل‌ها، تمام آبی که می‌تواند جذب کند نگه می دارد که باعث ورم یا ادم می‌شود.
سایر مضرات سوءمصرف مسهل برای سلامت بدن:
- کاهش آب بدن (از دست دادن مایعات)؛
- عدم تعادل الکترولیتی؛
- تغییرات اسیدی/قلیایی؛
- ناتوانی در تولید آنزیم‌های گوارشی کافی؛
- ورم (باقی ماندن آب در بدن)؛
- سرگیجه و حس سبکی سر؛
- آسیب به روده‌ی بزرگ و اندام‌های گوارشی؛
- به صورت یک در میان دچار شدن به اسهال و یبوست؛
- عوارض برای سیستم قلبی و عروقی.
روش های پیشگیری از این بیماری در پزشگی جدید چگونه است؟
تمرینات ذهنی و جسمی برای پیشگیری
فعالیت بدنی باعث افزایش فعالیت عضلانی در روده می‌شود، بنابراین سعی کنید بیشتر روزهای هفته فعالیت بدنی داشته باشید و تمرینات منظم انجام دهید. ورزش به خصوص در صبح، می‌تواند باعث بهبود عملکرد دستگاه گوارش، کاهش استرس و ایجاد نگرش مثبت در شما شود. از مینی‌ترامپولین استفاده کنید که باعث تحریک روده و غدد لنفاوی می‌شود. تمرینات سبک مانند نرمش‌های کششی، پیاده روی، دو آهسته، یوگا، شنا می‌تواند به عملکرد روده کمک کند.
مدیریت و کاهش استرس
باور می‌کنید ۷۵ تا۹۰ درصد مراجعات به پزشک، مربوط به استرس و عوارض ناشی از آن است؟ یبوست قطعا یکی از آنهاست. استرس به شکل‌های مختلف خود را در بدن نشان می‌دهد. شاید همیشه هم نتوانید متوجه اثرات استرس در بدن شوید اما استرس عامل عوارضی مثل افزایش تنش عضلانی، افزایش سطح هورمون‌های استرس مثل کورتیزول، افزایش سطح قند خون، تغییر اشتها، اختلال در هضم طبیعی غذا با تغییر در محیط روده و تاثیر بر عملکرد غده‌ی تیروئید و هورمون‌های دیگر است. راه‌های از بین بردن استرس عبارتند از یوگا یا نرمش‌های کششی، مدیتیشن و مراقبه، دعا و نیایش، گذراندن وقت در بیرون از منزل، خواندن و نوشتن خاطرات، ورزش، حمام گرم و استفاده از روغن‌های آرامش‌بخش.
بیوفیدبک (پس‌خوراند زیستی)
بیوفیدبک به شیوه‌های کار با یک درمانگر اطلاق می‌شود. او با استفاده از ابزارهایی، به شما آموزش می‌دهد چگونه به خواست خود بعضی از بخش‌های بدن را شل و برخی قسمت‌های دیگر را منقبض کنید، به خصوص عضلاتی که هنگام فشار و استرس، منقبض می‌شوند. آموختن شل کردن عضلات لگن کمک می‌کند هنگام اجابت مزاج، مدفوع به آسانی از روده‌ها عبور کند. بیوفیدبک شاید برای همه کارساز نباشد اما براساس تحقیقات در اکثر مواقع بسیار مفید است. در یک جلسه تمرین بیوفیدبک ممکن است در حالی که شما تمرینات شل کردن را به طور متناوب انجام می‌دهید، از یک میل باریک و مخصوص استفاده شود که آن را وارد مقعد می‌کنند تا بتوانند پیشرفت کار را اندازه‌گیری کنند.
