نظر حجت‌الاسلام دکتر احمد علی آقارفیعی در مورد طب اسلامی

اسلام برای مسائل پزشکی هم پاسخ دارد

• حجت‌الاسلام دکتر احمد علی آقارفیعی، یکی از پزشکان و تحصیل‌کرده‌های دانشگاهی که با علوم اسلامی و طب رضوی (ع) هم آشنایی دارد و تحصیل‌کرده حوزه‌های علمیه است، در مصاحبه خود با باشگاه خبرنگاران جوان اعلام داشته است: « وقتی آموزه‌های ائمه معصوم علیهم‌السلام را بخوانیم، این مورد مشخص می‌شود که آن بزرگان نوعی برنامه زندگی را ارائه می‌دهند که انسان هم در دنیا زندگی سالم و پرباری داشته باشد و هم در آخرت در آسایش و آرامش باشد.
• بر همین اساس است که دین اسلام کنار دستوراتی که برای آخرت داده است، آموزه‌ها و برنامه‌هایی هم برای زندگی دنیای ما دارد. نکته‌های بهداشتی و پزشکی که در حدیث‌های عنوان‌شده از سوی پیغمبر اسلام صلّی اللّه علیه و آله و اهل‌بیت علیهم‌السلام می‌خوانیم، نشان‌دهنده این نکته است که ایشان به‌عنوان فرستاده‌های خدای متعال به سلامت روح و جسم انسان و زندگی سالم او در دنیا هم توجه داشته‌اند، چون به هر حال دین اسلام بر فطرت انسان منطبق است و طبیعی است که برای همه نیاز‌های او از جمله نیاز‌های بهداشتی و پزشکی او هم جواب و برنامه دارد».

مواضع و رویکرد‌های علم پزشکی نوین با علوم طب اسلامی

• آن طور که این پزشک آشنا با طب اسلامی توضیح می‌دهد، شاید نتوان بین دو علم پزشکی اسلامی که برگرفته از آموزه‌های دین اسلام است و با دارو‌های گیاهی و روش‌های طبیعی از بیماری‌ها پیشگیری یا درمان می‌کند و پزشکی نوین که با تکنولوژی و دارو‌هایی که اگرچه شیمیایی هستند، اما از دل طبیعت به دست آمده‌اند، انتخاب کرد، با این حال، سال‌هاست که پزشکی نوین کنار طب اسلامی قرار گرفته است و با هم به درمان بیماری‌ها کمک می‌کنند.
• بسیاری از بیماری‌ها از طریق استفاده از دارو‌های گیاهی و با روش‌های طب اسلامی قابل پیشگیری هستند و از طرف دیگر، پزشکی با دستگاه‌ها و شیوه‌های پیشرفته و مدرن هم برای درمان تعداد زیادی از بیماری‌ها قابل استفاده است، به این ترتیب است که می‌توان بِروز بودن آموزه‌های اسلام و ائمه اطهار علیهم السلام در زمینه علم پزشکی را متوجه شد.

دوگانگی بین پیروان علم نوین و طب اسلامی

• ایشان در این خصوص بیان داشتند که این نوع دوگانگی در همه کشور‌ها وجود دارد و این طور نیست که فقط مردم کشور ما که اکثر آن‌ها مسلمان و شیعه هستند، با آن مواجه باشند. هرچند وقتی به آمار‌ها و استقبال عمومی مردم از انواع درمان‌ها رجوع کنید این مطلب مشخص می‌شود که گروهی از افراد و به‌ویژه مردمی که در کشور‌های غربی و با پیشرفت‌های علمی و تکنولوژی زندگی می‌کنند، عمدتاً به این عقیده رسیدند که علم اصالت محض دارد و به همین دلیل تابع بی‌قیدوشرط علم شده‌اند.
• با وجود این، میان آن‌ها مانند همیشه تاریخ، عده‌ای هستند که دین را به‌جای علم دارای اصالت می‌دانستند و به همین دلیل سعادت را در پیروی از دین می‌دانستند، پس دقت شود که این موضوع فقط به مسلمان‌ها و یا شیعیان خاص اختصاص ندارد بلکه در قرون وسطی هم گروهی بودند که از این عقیده پیروی می‌کردند.

پزشکی جدید یا اسلامی؟ کدام یک بر دیگری ارجحیت دارد؟

• وی همچنین خاطر نشان کرد که شاید نتوان بین دو علم پزشکی اسلامی که برگرفته از آموزه‌های دین اسلام است و با دارو‌های گیاهی و روش‌های طبیعی از بیماری‌ها پیشگیری یا آن‌ها را درمان می‌کند و پزشکی نوین که با تکنولوژی و دارو‌هایی که اگرچه شیمیایی هستند، اما از دل طبیعت به دست آمده‌اند، انتخاب کرد، با این حال، سال‌هاست که پزشکی نوین کنار طب اسلامی قرار گرفته است و با هم به درمان بیماری‌ها کمک می‌کنند.

تفاوت درمان در پزشکی نوین و طب اسلامی

• ایشان در ادامه بیان داشتند که یکی از تفاوت‌های این دو علم در تشخیص بیماری است. با در نظر گرفتن مزاج اعضا و مزاج شخص بیمار، بیماری با علائمی که ناشی از نامعتدل بودن است، خود را نشان می‌دهد. جست‌وجوی این نشانه‌ها بسته به شکایت بیمار از بیماری خود، باید در مسیر مشکلات جسمی او باشد.
• و در ادمه متذکر شدند این روش با ظرافتی تمام این مراحل را پیدا می‌کند و در اختیار پزشک تیزبین قرار می‌دهد، به این ترتیب ابتدا مشکلات اصلی و بیماری به‌درستی تشخیص داده می‌شود و سپس درمان آن مطابق با آموزه‌های پزشکی اسلامی تعیین خواهد شد، این در حالی است که پزشکی نوین علائم بیماری‌ها را هم با دستگاه‌ها و تکنولوژی پیشرفته تشخیص می‌دهد.
• در عین حال بسیاری از بیماری‌ها از طریق استفاده از دارو‌های گیاهی و با روش‌های طب اسلامی قابل پیشگیری هستند و از طرف دیگر، پزشکی با دستگاه‌ها و شیوه‌های پیشرفته و مدرن هم برای درمان تعداد زیادی از بیماری‌ها قابل استفاده است، به این ترتیب است که می‌توان بِروز بودن آموزه‌های اسلام و ائمه اطهار علیهم السلام در زمینه علم پزشکی را درک کرد.

آموزه‌های طب اسلامی

• دکتر احمد علی آقارفیعی، معتقد است، طب اسلامی برای درمان بیماری‌ها به کل بدن توجه دارد و هر داروی گیاهی که برای بیمار تجویز می‌شود، اگر فایده‌ای برای اجزای دیگر بدن او نداشته باشد، مشکلی هم ایجاد نخواهد کرد.
• جالب است که نشانه‌های بیماری در طب اسلامی همان تعریف بیماری در پزشکی جدید را ندارد، درواقع نشانه بیماری در طب اسلامی یک نشانه مشکل‌آفرین تعریف نمی‌شود تا وقتی ایجاد شد با دارو‌های گیاهی به آن حمله کنیم، درواقع این نوع نشانه‌ها حکم چراغ راهنما را دارند که با شناختن آن می‌توان آسیب‌پذیری و حالت مزاج بیمار را تشخیص داد و دارویی برایش پیدا کرد که با کل بدن او و مزاجش سازگار باشد.
• از طرف دیگر خود فرد مورد مطالعه پزشک قرار می‌گیرد، نه بیماری خاص او، به همین دلیل است که ضربان آهسته و یا ضعیف برای یک نفر نشانه بیماری است، اما برای شخص دیگری با توجه به مزاج او، امری طبیعی و عادی است.

توجه به آب‌وهوا در درمان بیماری‌ها

• وی تصریح کرد در علم پزشکی اسلامی به این نکته هم توجه می‌شود که دستورات ویژه ائمه اطهار علیهم السلام در شرایط آب‌وهوایی آن زمان و حاکم بر سرزمینی که ایشان زندگی می‌کردند، صادر شده است، چون در این رشته پزشکی توجه به نوع آب‌وهوایی که فرد در آن قرار دارد هم از اهمیت بالایی برخوردار است و دستورات و تجویز‌های پزشکی باید مطابق با وضعیت زندگی و اقلیمی باشد.
• نکته دیگر این است که، چون در طب اسلامی تمام جنبه‌های شخص مورد بررسی پزشک قرار می‌گیرد و نه صرف بیماری او، درنتیجه شیوه زندگی، وضع فکری، خلق‌وخو، توان، حالت یا ساختار بدن، همه و همه به همان اندازه نشانه‌های جسمی، در تشخیص بیماری اهمیت دارد.

تقدم پیشگیری بر درمان در پزشکی اسلامی

• این پزشک فعال در عرصه طب اسلامی، اظهار کرد: برای دانستن اینکه پزشکی نوین با دارو‌های شیمیایی و عناصر گرفته‌شده از خاک و طبیعت بهتر است یا طب رضوی (ع) با دارو‌های گیاهی و روش‌های درمانی که امامان معصوم علیهم السلام توصیه کرده‌اند، می‌توان به موارد استفاده از آن توجه کرد.
• نکته مهم در موارد مصرف طب اسلامی این است که تجویز‌های اهل‌بیت علیهم السلام در علم پزشکی فقط برای درمان بیماری مفید نیستند، بلکه پیشگیری را هم باید یکی از مهم‌ترین کاربرد‌های طب اسلامی بدانیم.
• همچنین افزود : جالب است بدانید که امروزه بسیاری از افراد برای اینکه به بیماری خاصی مبتلا نشوند از دستورات طب اسلامی بهره می‌برند. نحوه غذا خوردن، زمان استراحت کردن، استفاده از بعضی از دارو‌های گیاهی و بسیاری موارد دیگر را می‌توان عواملی برای پیشگیری از بیماری دانست که در طب اسلامی به آن اشاره شده است، به این ترتیب می‌توان گفت پیشگیری قبل از ابتلا به بیماری، یکی از بهترین و مهم‌ترین کاربرد‌های تجویز‌های اهل‌بیت علیهم السلام است.

 آیا پزشکی نوین به‌جای طب اسلامی ایجاد فایده یا مشکلی می‌کند؟

• دکتر آقارفیعی در پاسخ به این سوال بیان داشت که جای تأسف است که تبلیغات زیادی درباره فواید بی‌چون‌وچرای دارو‌های شیمیایی به‌قدری در ذهن مردم نفوذ کرده که به‌نظر محال است که حتی استادان بزرگ پزشکی جهان هم گمان کنند که عوامل درمانی دیگری هم بتواند جانشین دارو‌های فعلی شود.
• و ادامه داد: چون در ذهن پزشکان فواید و منافع دارو‌ها را خیلی بیشتر از آنچه واقعاً هست و ضرر آن‌ها را خیلی کمتر از آنچه هست نشان داده‌اند تا از این راه یک تعصب خاصی شبیه ایمان مذهبی در پزشکان به‌وجود آمده است. تا زمانی که این تعصب علمی وجود دارد، کوچک‌ترین امیدی برای رهایی و نجات از خطرات فاحش دارو‌ها نمی‌توانیم داشته باشیم.
• این در شرایطی است که اگر دستورات و تجویز‌های اسلامی را در سبک زندگی خود نهادینه کنیم، می‌توانیم امیدوار باشیم که از بسیاری از بیماری‌ها در امان بمانیم و مجبور به استفاده از دارو‌های شیمیایی نشویم.

معرفی یک کتاب پزشکی در طب اسلامی

• حجت الاسلام آقا رفیعی بر این باورند، توصیه‌های امام رضا علیه السلام در زمینه پزشکی از چند حدیث و روایت فراتر رفته است. آن حضرت بخشی از حکمت خود را در زمینه پزشکی در کتابی جمع‌آوری کرده که به نام «طب الرضا علیه السلام» و یا «رساله ذهبیه» مشهور است.
• و ادامه داد: تفاوت این اثر با سایر توصیه‌های آن حضرت و یا ائمه دیگر که به‌طور پراکنده در زمینه پزشکی یادآوری شده‌اند، آن است که این اثر به‌طور مستقل توسط وجود مبارک امام رضا علیه السلام نوشته شده است و البته دلایل تاریخی و روایتی محکمی هم وجود دارد که تألیف این اثر به‌دست مبارک آن حضرت را تأیید می‌کند.
• امام رضا علیه السلام این کتاب را به‌درخواست مأمون، خلیفه عباسی، تألیف فرموده است، اما در متن نوشته‌ها مشخص می‌شود که آن حضرت خطاب عمومی داشته و آن را برای استفاده تمام مردم نوشته است. این اثر به‌اندازه‌ای اهمیت داشت که مأمون دستور داد نوشته‌های آن را با آب‌طلا بنویسند و به همین دلیل است که کتاب «طب الرضا علیه السلام» به «رساله ذهبیه» یا رساله طلایی مشهور است.
• از طرف دیگر یکی از بخش‌های جالب کتاب، وجود اصل سند متن مأمون است که او با دستخط خودش به‌روی این رساله مطلبی نوشته که به فارسی ترجمه شده است: «به‌درستی که من در رساله پسرعموی علوی‌تبار خود که شخصیتی ادیب و فاضل و محبوب و فرهیخته منطقی و طبیبی حاذق است، با دقت تمام نگریستم و آن را در راستای اصلاح، بهبود، انتظام جسم آدمی، تدبیر امور نظافت، استحمام، تنظیم و تعدیل برنامه غذایی یافتم و ملاحظه کردم که این رساله به بهترین وجه تماماً به مسائل مهم پرداخته است و آن را در جهت تبیین عالی‌ترین نعمت‌ها یافتم… به همین دلیل در حفظ و فراگیری آن کوشیدم و حقیقتاً آن را نفیس‌ترین پاسخ‌ها به نیاز‌ها یافتم، هم به‌علت نفیس بودن و هم به‌علت منافع زیاد. این مجموعه را رساله ذهبیه (رساله طلایی) نام نهادم و سپس گروهی از جوانان هاشمی دولت از آن نسخه‌برداری کردند و آن را در خزانه دارالحکمه نگهداری کردم.»

جوانب اهمیتی کتاب طب الرضا

• آقا رفیعی در پایان مصاحبه بیان داشت که دانستن این نکته هم خالی از لطف نیست که کتاب «طب الرضا علیه السلام» از دو نظر دارای اهمیت است؛ اول اینکه کتابی علمی است که در زمینه پزشکی نوشته شده و دوم اینکه، چون از ناحیه امام معصوم صادر شده است، اشتباهات مرسوم و رایج در علوم تجربی را ندارد و می‌توان بر سفارش‌های آن تکیه کرد.
• همچنین تصریح کرد: در مورد این کتاب یک نکته وجود دارد که باید به آن توجه داشت و آن، این است که توصیه‌های پزشکی امام رضا علیه السلام در این کتاب برای افرادی نوشته شده که در سرزمین خراسان قدیم با آن شرایط خاص آب‌وهوایی زندگی می‌کردند و از آنجایی که طب رضوی به شرایط اقلیمی هم توجه دارد، باید این نکته را هم در کاربرد دستورات آن در نظر داشت.