درباره کتاب تحفه المومنین
تحفه المومنین، کتابی طبی عمدتا در باره «مفردات پزشکی»، به فارسی، نوشته محمدمومن حسینی تنکابنی معروف به حکیم مؤمن، پزشک مخصوص شاه سلیمان صفوی، در قرن یازدهم میباشد. این کتاب از مشهورترین نگاشتههای طب فارسی پیرامون دواشناسی میباشد و پس از تالیف، مورد توجه بسیاری از اطباء قرار گرفته است.
آشنایی با محتوای کتاب تحفه المومنین
کتاب، در دو بخش تشخیصات و دستورات تنظیم شده است. بخش اول، مشتمل بر ۵ تشخیص است. در تشخیص سوم، ادویه و اغذیه به ترتیب حروف الفبا ذکر شدهاند. تشخیص چهارم، خود دارای ۵ فصل و تشخیص پنجم شامل ۳ فصل است. بخش دوم، شامل ۳ قسم است. قسم اول، شامل ۵ طریق و قسم دوم، دارای ۲۴ باب است.
حکیم مومن، خود، چکیده محتوای کتاب را فهرست وار چنین بیان میکند. این مجموعه، مشتمل است بر تشخیصات و دستورات و تشخیصات مبنی است بر پنج تشخیص:
- تشخیص اول: در بیان سبب اختلاف اقوال اطباء در ماهیات و قوت و قدر شربت ادویه و شروط اخذ هر دوا و ذکر درجات و انقسام قولها باقسامه.
- تشخیص ثانی: در ذکر صفات و افعال ادویه و بیان افعال کلیه و مشابه آن و تفسیر اسامی و معانی لغاتی که در طی انشاء این مجموعه، مذکور میشود و در کتب ادویه مفرده، مدارعلیها است.
- تشخیص ثالث: در بیان ماهیت و خواص و کیفیت ادویه مفرده و اغذیه مفرده و مرکبه و ذکر مصلح و بدل و قدر شربت و آنچه بدان مناسب است.
- تشخیص رابع: در مداوای سموم.
- تشخیص خامس: در بیان اوزان و آنچه به آن متعلق است.
دستورات منقسم است به سه قسم:
- قسم اول: در بیان اعمالی که متعلق است به ادویه مفرده، مثل شستن و سوختن و تحمیص و تشویه و امثال آن و طریق آشامیدن عشبه و چوب چینی و ماء الجبن و مانند آن و اعمال غریبه.
- قسم دوم: دربیان اعمالی که متعلق است به ادویه مرکبه و ذکر معاجین و حبوب و سایر مرکبات.
- قسم سوم: در معالجات با رعایت اختصار.
