معرفی گل ماهور
گل ماهور (نام علمی : Verb”ascum) گیاهیست از خانواده گل میمونیان (Scrophulariaceae) که آن را در ایران با نام های قزل گون، علف خرگوش، گل خرگوشک، سیغیر قویروغی، سیری قویروقی، دُرماهى، زرماهى و علف ماهور و در کتب طب سنتی با نام های قلومس و بوصیر و آذان الدب آورده شده است.
گل ماهور یک از قدیمی ترین گیاهان دارویی که در اقوام مختلف مورد استفاده قرار می گرفته است. این گیاه خانواده ای بزرگ بالغ بر 400 گونه دارد که بیشتر از 40 گونه از این گیاه در ایران دیده شده است.
قسمت‌های مورد استفاده گل ماهور گل‌ها، برگ‌ها و گاهی ریشه ها است. این گیاه که در هر شرایط آب و هوایی رشد می‌کند و دوران گل دهی و زمان برداشت این گل خرداد تا شهریور است.
چای گل ماهور یکی از بهترین انواع دمنوش های گیاهی خوش عطر و طعم است که از برگ ها و گل های زرد رنگ گیاه گل ماهور تهیه می شود.
برگ های ماهور حاوی عصاره آنتی اکسیدانی قوی و ضد التهابی است که به رهایی بدن از مخاط کمک می کند و بخش های خام و ملتهب بدن را آرام می کند.
این گیاه خواص اثبات شده زیادی دارد که در این مطلب از سایت طبایع به طور جامع تمامی خواص و طریقه بهره مند شدن از آن ها را بیان خواهیم کرد. این گیاه علاوه بر مصارف دارویی در صنایع آرایشی بهداشتی نیز مورد مصرف دارد. خواص معجزه آسای روغن گل ماهور را نیز می توانید در مطلبی با عنوان “قطع ریزش مو، ابرو و مژه با روغن گل ماهور” در سایت طبایع بخوانید. با خواندن این دو مطلب قطعا شما هم از طرفداران این گیاه معجزه آسا خواهید شد.
ریخت شناسی گل ماهور
گیاه ماهور گیاهی علفی و دوساله است که ارتفاع آن گاهی به اندازه قد یک انسان و بسته به شرایط اقلیمی تا 2 متر نیز می‌رسد.برگ های آن به صورت متناوب، بیضوی، نوک تیز، دندانه دار و کشیده هستند که طول آن ها گاها به 40 سانتیمتر می‌رسد، برگ‌های قسمت فوقانی ساقه، دمبرگ کوتاه تری دارند. سطح برگ‌ها ناصاف و دارای شیارهای فراوانی است. در قسمت تحتانی برگ، رگبرگ‌های اصلی و فرعی کاملاً مشخص می‌باشند. طرفین رگبرگ‌ها پوشیده از کرک‌های ستاره ای شکل هستند.
میوه از نوع کپسول و محتوی دانه‌های ریز متعددی است. ریشه آن مخروطی و ضخیم است و انشعاب‌های کمی دارد و گل آذین آن خوشه ای می باشد. رنگ گل ها زرد و روشن بوده که قسمت خارجی گل کرک دارد و لایه داخلی آن صاف است.
خاستگاه گل ماهور
این گیاه بومی منطقه آسیا، اروپا و مدیترانه می باشد که در ایران در مناطق معتدل، کوهپایه ای و مراتع غرب و شمال غربی مانند استان های آذربایجان شرقی و غربی و اردبیل بیشتر می رویند. این گیاه برای رویش بیشتر خاک‌های گچی شن دار و قلوه سنگ دارهای کوهستانی را ترجیح می‌دهد. در منطقه دامغان زیاد دیده شده است.
ترکیبات شیمیایی گل ماهور
ترکیبات شیمیایی گل ماهور عبارتند از: فلاونوئیدها، ساپونین ها، آلکالوئید ها، ایریدوئیدها، مونوترپن گلیکوزیدها، استروئید، موسیلاژ، گلیکوزید فنیل اتانوئید، پلی ساکاریدهای گیاهی، ورباسکوزید، اسید های چرب غیر اشباع و تانن.
همچنین این گیاه سرشار از املاحی مانند فسفر، کلسیم، سیلیکون، کرومیم، کبالت، منیزیم، سدیم و انواع ویتامین ها مانند ویتامینA و C، ترکیبات آنتی اکسیدان و آنتی بیوتیک است.
طبع گل ماهور
گیاه ماهور دارای طبع گرم و خشک است.
خواص گل ماهور در طب سنتی
همانطور که گفتیم گیاه ماهور یکی از قدیمی ترین و قوی ترین گیاهان دارویی مورد استفاده بشر است. این گل خواص دارویی و مصارف آرایشی بهداشتی زیادی دارد که در ادامه با هم می خوانیم. در طب سنتی از خواص برگ ها و گل های این گیاه به صورت دمنوش، جوشانده، شربت، روغن، به صورت موضعی و خوراکی بهره مند می شوند.
خواص دمنوش گیاه ماهور
- اولین و معروفترین خاصیت درمانی این گیاه کمک به درمان سرماخوردگی، آنژین و برونشیت است.
- خاصیت معجزه آسای بعدی استفاده موضعی و خوراکی دمنوش گل ماهور، قطع ریزش مو، ابرو و مژه، حتی ریش و سبیل و تقویت، ترمیم کنندگی و رشد مجدد آن ها همچنین رفع مشکلات مو مانند خشکی، کدر شدن، شکنندگی، وزی، موخوره و شوره می باشد.
- درمان بی اختیاری ادرار.
- درمان کننده بواسیر.
- ضد التهاب.
- درمان کننده تبخال.
- دارای خواص آنتی اکسیدانی.
- دارای خواص اکسپکتورانت و ضد باکتری .
- درمان کننده فیبروم رحم.
- درمان کننده مشکلات گوارشی مانند یبوست و اسهال.
- دفع کننده سموم از بدن.
- ضد انگل و از بین برنده کرم‌های روده.
- تسکین دهنده قوی و درمان کننده میگرن.
- درمان کننده عفونت مجاری ادراری مانند عفونت مثانه.
- درمان ناراحتی های معده مانند اسپاسم معده.
- بهبود دهنده عملکرد غده تیروئید و درمان کننده تیروئید پرکار.
- درمان کننده کم خونی .
- درمان کننده خناق یا التهاب نای.
- کمک به معالجه تب یونجه.
- خلط آور است و برطرف کننده سرفه های دائمی.
- برطرف کننده ضعف عمومی.
- کاهنده التهاب لوزه ها.
- استفاده موضعی دمنوش گل ماهور درمان کننده التهاب و درد مفاصل و اسپاسم ماهیچه ها می باشد.
- مالیدن دم کرده برگ آن به صورت موضعی بر روی زخم باعث بهبود عفونت می‌شود.
- درمان کننده ناراحتی های تنفسی مانند آسم، سل (از بین برنده باکتری عامل سل، مایکوباکتریوم. توبرکلوزیس (Mycobacterium tuberculosis) ) و ذات‌الریه.
- درمان بی خوابی: به جای خوردن قرص‌های خواب شیمیایی، برای درمان بی خوابی‌های شبانه می‌توانید از دمنوش گل ماهور استفاده کنید. این دمنوش مانند یک داروی آرامبخش طبیعی عمل می‌کند و اعصاب را آرام می‌کند.
- درمان کننده بورسیت یا التهاب بورس: بورس ها کیسه های بافتی ظریفی هستند که عمدتا در اطراف مفاصل قرار دارند و وظیفه آن ها تسهیل حرکت تاندون ها بر روی استخوان مجاور است. شایع ترین مکان برای رخ دادن این مشکل شانه، آرنج و ران می باشد.
- دمنوش گل این گیاه آرامبخش است و تسکین دهنده حالت‌های عصبی، اضطراب، استرس و اختلال‌های ضربان قلب می باشد.
مصارف دیگر گیاه ماهور
- استفاده از عصاره ماهور در اسپری های خوشبو کننده.
- استفاده از عصاره این گیاه و پودر ریشه های خشک شده آن به صورت موضعی برای از بین بردن زگیل.
طریقه مصرف گل ماهور
- دمنوش و جوشانده گل، برگ و ریشه گیاه ماهور در مورد اکثر موارد فوق کاربرد دارند.
- برای درمان فیبروم رحم به کمک گیاه ماهور کافیست خشک شده گل آن را مانند اسپند بسوزانید و در حالی که دامن پوشیده‌اید با دود آن، ناحیه تناسلی خود را بخور دهید.
- در مورد درمان سرماخوردگی می توان گرد گل خشک شده ماهور را به صورت انفیه به بینی کشید.
- برای درمان بی اختیاری ادرار از جمله بی اختیاری استرسی، بی اختیاری بارداری، بی اختیاری یائسگی و بی اختیاری ادرار در کودکان از دمکرده ریشه ماهور استفاده می شود.
- بخور جوشانده برگ های ماهور برای درمان بیماری های تنفسی مانند آسم مفید است.
- استفاده از سیگاری که از خشک کرده گل یا برگ گیاه ماهور پر شده است نیز برای درمان بیماری های تنفسی و سرماخوردگی مفید است. اگر سیگاری هستید و دارای احتقان ریه می باشید، مسلما استفاده از این گیاه بهتر از تنباکو است.
- برای درمان درمان بورسیت یا التهاب بورس کافی است تا یک پارچه را به دمنوش این گیاه آغشته کنید و سپس بر روی قسمت هایی که احساس درد می کنید، قرار دهید. این گیاه به دلیل خواص ضد التهابی اش می تواند به خوبی به شما کمک کند.
- برای درمان سرفه و ناراحتی های تنفسی می توانید از شربت گل ماهور استفاده کنید. برای این منظور 25 گرم گل ماهور و 50 گرم شکر را در یک لیتر شیر بجوشانید، صاف کنید و در موارد سرفه مزمن و هر نوع ناراحتی ریوی یا سینه ای روزانه 6 قاشق از این شربت را بنوشید.
- برای درمان پوست‌های خشک و ترک خورده، کورک، جوش های چرکی، انواع زخم‌های جلدی، اولسرها و بواسیر چند برگ گل ماهور را در شیر بجوشانید له شده آن را به صورت ضماد بر روی آ ن ها قرار دهید.
روش تهیه دمنوش و جوشانده گل ماهور
برای تهیه این دمنوش به 2 قاشق مرباخوری گل ها یا برگ های خشک شده ماهور و یک فنجان آب جوش نیاز است. ابتدا گل یا برگ ها را به خوبی بشویید و به یک فنجان آب جوش اضافه کنید. پس از ۱۵ تا ۳۰ دقیقه، آن را صاف کرده و میل کنید. برای داشتن طعم بهتر توصیه می شود مقداری عسل طبیعی، دارچین یا آب لیمو تازه و ترش به دمنوش اضافه شود.
همچنین می‌توانید مقداری از گل‌های تازه یا خشک این گیاه را بعد از دم کردن در یک لیتر آب، صاف کرده و روزانه، ۳ تا ۴ فنجان نوشید.
جوشانده‌ی آن، بیشتر جهت استعمال خارجی تهیه می‌شود.
عوارض، موارد احتیاط و منع مصرف گل ماهور
- عوارض خاصی برای استفاده از این گیاه گزارش نشده است. ولی در استفاده از این گیاه موارد احتیاطی زیر را رعایت کنید.
- گیاه ماهور ممکن است در برخی افراد باعث ایجاد حساسیت شود.
- پرزهای گیاه ممکن است گلو را تحریک کند به همین دلیل مهم است که این چای را قبل از نوشیدن از صافی رد کنید.
- زنان در دوران بارداری و شیردهی از مصرف آن جدا اجتناب کنند یا اینکه به دستور پزشک متخصص طب سنتی عمل کنند.
شما می توانید خواص معجزه آسای روغن گیاه ماهور به خصوص در خصوص سلامت موها را در مطلبی با عنوان ” قطع ریزش مو، ابرو و مژه با روغن گل ماهور “ در سایت طبایع بخوانید.
منبع: تیم تولید محتوای طبایع
