شیر مادر بهترین و کاملترین غذا برای شیرخواران زیر ۶ ماه می‌باشد و در این دوران شیر مادر به تنهایی کلیه نیازهای تغذیه‌ای شیرخوار را تامین می‌کند. بعد از اتمام شش ماهگی کم کم، غذای کمکی باید شروع شود. البته بعد از 6 ماه سریع نباید سراغ سوپ های سنگین و … رفت، بلکه هر چیزی آداب و اصولی دارد.
بهترین زمان برای شروع غذای کمکی کودک چه موقع است؟
غذای کمکی برای شیرخوار باید پس از اتمام ۶ ماهگی شروع شود، زیرا بعد از ۶ ماهگی نیازهای غذایی شیرخوار به تنهایی با شیر برآورده نمی‌شود و لازم است علاوه بر شیر مادر، تغذیه کودک با غذاهای نیمه جامد نیز شروع شود. دوران تغذیه تکمیلی شیرخواران علاوه بر تامین انرژی، زمان بسیار حساسی برای ایجاد عادات صحیح غذایی و استفاده از غذای سفره خانواده است.
چرا نباید زودتر از 6 ماهگی به نوزاد غذای کمکی داده شود؟
شروع تغذیه تکمیلی قبل از ۶ ماهگی به دلایل زیر اقدام نادرستی است:
- آماده نبودن دستگاه گوارش شیرخوار برای پذیرش غذاهای دیگر غیر از شیر، چون دستگاه گوارش کودک هنوز تکامل نیافته و با کوچکترین آلودگی به علت عدم رعایت بهداشت امکان ابتلا به عفونت‌ها از جمله اسهال افزایش می‌یابد و باعث کاهش یا توقف رشد شیرخوار می‌شود.
- سبب کاهش مدت زمان مکیدن سینه مادر می‌شود.
- ممکن است غذای کمکی در مقایسه با شیر مادر، انرژی و مواد مغذی کمتری به کودک برساند که موجب اختلال رشد کودک و در نهایت سوءتغذیه او می‌شود.
- همچنین زود شروع کردن تغذیه تکمیلی احتمال بروز حساسیت به بعضی از مواد غذایی را در کودک افزایش می‌دهد.
اگر غذای کمکی کودک دیرتر از 6 ماهگی شروع شود چطور؟
اگر غذای کمکی دیر شروع شود کودک تمایل خود را به خوردن غذاهای دیگر و امتحان کردن مزه و طعم‌های جدید از دست می‌دهد. همچنین تکامل عمل جویدن به تعویق می‌افتد و کودک غذای دیگری جز شیر مادر و یا مایعات را نمی‌خورد که این خود منجر به کم غذایی، اختلال رشد و سوء تغذیه می‌شود.
نکاتی که در مورد شروع تغذیه کمکی باید بدانید
دانستن یک سری از نکات در مورد شروع تغذیه کمکی نوزادان واجد اهمیت است، از جمله:
- تا یک سالگی، هیچگونه شکر یا نمک به غذای کودک اضافه نکنید.
- تا یک سالگی استفاده از کیوی، انواع توت (توت سفید، توت فرنگی و تمشک) خربزه، آلبالو و گیلاس به علت ایجاد حساسیت در شیرخوار توصیه نمی‌شود.
- بین شروع غذای جدید باید بین 5 تا 7 روز فاصله باشد تا در صورت بروز علائم، حساسیت غذای مقصر شناسایی شود.
- از مقدار کم شروع و به تدریج بر مقدار آن افزوده شود.
- ابتدا باید غذا رقیق تهیه شود به طوری که غلظت آن کمی‌بیشتر از شیر مادر باشد. سپس به تدریج بر غلظت آن افزوده شود. سفت کردن تدریجی غذا سبب یاد گرفتن عمل جویدن می‌شود.
- اگر در شروع غذای تکمیلی، شیرخوار به غذای خاصی بی‌میل بود، نباید در خوردن آن پافشاری کرد و می‌توان یک تا دو هفته آن غذا را حذف و سپس دوباره به او داد.
بهتر است تغذیه کمکی کودک با چه غذایی شروع شود؟
فرنی
شروع غذای کمکی معمولاً با فرنی است که می‌توان برای تهیه آن از شیر پاستوریزه استفاده کرد؛ البته دقت داشته باشید که:
- فرنی را با 1 تا 3 قاشق غذاخوری به صورت یکبار در روز شروع کنید و طی یک هفته به تدریج افزایش دهید.
- شیر پاستوریزه در سنین زیر یک سال به عنوان نوشیدنی برای کودک ممنوع است؛ ولی در تهیه غذای کودک می‌توان از آن استفاده کرد.
- برای اطمینان از سالم بودن و کاهش حساسیت؛ آرد برنج را خودتان در منزل تهیه کنید؛ ابتدا مقداری برنج را از شب قبل در آب بخیسانید، روز بعد آن را آبکشی نموده و بر روی یک پارچه تمیز پهن کنید تا آب اضافی آن گرفته و خشک شود سپس در از مخلوط کن یا آسیاب استفاده کنید. هر بار یک پیمانه برنج را داخل دستگاه بریزید و دستگاه را روشن کنید تا برنج‌ها خوب خرد شوند. سپس الک کنید.بعد از الک کردن اگه هنوز دانه‌های درشت برنج در الک بود آنها را مجدد در آسیاب بریزید و خرد کنید. تا تمام آرد یک‌دست شود. آرد را در ظرف مناسبی بریزید و در یخچال نگه دارید.
حریره بادام
در این میان بسیاری به دنبال انواع غذاهای کمکی از جمله حریره بادام هستند. از هفته دوم می‌توانید از حریره بادام شیرین برای کودک استفاده کنید. پودر حریره بادام حاوی شیر پوره ۵ حاوی کلسیم، ویتامین های گروه ب، ویتامین آ، ث، ای، د، فسفر و آهن می باشد. کلسیم موجود در این پودر، یک عنصر شیمیایی و از مهم ترین مواد معدنی برای بدن است که طیف وسیعی از نقش ها را در بدن بازی می کند.
سوپ
غذای بعدی که در هفته سوم باید شروع شود؛ سوپ است که باید شامل گوشت قرمز یا مرغ یا بوقلمون باشد و سبزیجات (هویج، سیب زمینی، جعفری و …) به صورت روزانه به سوپ اضافه شده و کاملاً میکس می‌شود.
پوره سیب زمینی و پوره هویج
از هفته چهارم پوره سیب زمینی و پوره هویج را برای کودک شروع کنید.
زرده تخم مرغ (کاملاً آب پز شده)
از ماه هشتم؛ زرده تخم مرغ ( کاملاً آب پز شده) را می‌توان به رژیم کودک اضافه کرد
- زرده تخم مرغ را با یک قاشق چای خوری شروع و طی یک هفته افزایش دهید تا به یک زرده کامل برسید.
- یک روز درمیان یک عدد زرده کامل را در رژیم غذایی کودک بگنجانید.
غلات و حبوبات / کره و روغن زیتون
از 9 ماهگی غلات و حبوبات را می‌توانید برای کودک شروع کنید؛ همینطور از 9 ماهگی می‌توان کره یا روغن زیتون را برای افزایش انرژی زایی به غذای کودک اضافه کرد:
- به طور معمول تغذیه حبوبات از ماش که هضم آسان‌تری دارد شروع می‌شود.
- در مورد سایر حبوبات مثل لوبیا چیتی، لوبیا قرمز و … بهتر است قبلا آنها را خیسانده سپس پوستشان را جدا کرده و بعد از جوشاندن و دور ریختن آب آن و سپس پختن به سوپ اضافه گردد.
- اگر از آرد حبوبات استفاده می‌شود یک قاشق چای خوری یا مرباخوری سرصاف کافی است.
- اضافه کردن کره یا روغن زیتون به اندازه یک قاشق مرباخوری برای شیرخوارانی که خوب وزن نمی‌گیرند کفایت می‌کند.
توجه توجه: در تمام مراحل توجه کنید که غذای کودک نباید شامل تکه‌های سفت و بزرگ باشد.
غذای سفره
از ماه یازدهم کم کم می‌توانید غذای سفره را به کودک بدهید؛ ولی حتماً:
- غذای کودک را جدا کرده و بدون نمک تهیه کنید.
- غذای کودک را برای یک وعده تهیه کنید و اگر اضافه بود تا 24 ساعت می‌توانید در یخچال نگهداری کنید.
تدابیر نوشیدن آب با غذا در کودکان زیر سه سال
حتماً همگی شنیدید و می‌دانید که مصرف آب و نوشیدنی همراه غذا، معمولاً روی هضم و گوارش اثر می‌ذاره و بنابراین توصیه نمیشه، اما بچه‌های کوچک زیر سه سال واقعاً حین غذا تشنه می‌شوند و در این خصوص نوشیدن آب همراه غذایشان بلامانع است اما با رعایت چند نکته:
- مقدار کمی آب را جرعه جرعه و آرام، فقط برای رفع تشنگی به آنها دهید؛ مثلاً نهایت آبی که می‌نوشند چند جرعه باشد نه یک لیوان بزرگ آب.
- آب خیلی سرد و یخچالی یا با یخ نباشد، از آب سرد شیر استفاده کنید.
- نوشیدنی شیرین مانند نوشابه نباشد؛ آب برای این منظور مناسب‌تر است.
مواد غذایی که در زیر یک سالگی ممنوع است
از دادن مواد غذایی زیر تا یک سالگی باید اجتناب کرد، چون گروهی ایجاد حساسیت می‌کنند، برخی باعث خفگی شیرخوار شده و تعدادی نیز مشکلات دیگری به وجود می‌آورند:
۱ـ مواد غذایی که ممکن است در شیرخوار زیر یک سال ایجاد حساسیت کنند مانند:
- شیر گاو (جوشاندن شیر در تهیه فرنی، مقدار ماده آلرژی و حساسیت زای موجود در شیر را کم می‌کند)، سفیده تخم‌مرغ، پنیر، انواع توت، کیوی، آلبالو، گیلاس، خربزه و بادام زمینی.
۲ـ مواد غذایی که در دوره شیرخوارگی مجاز نیست و ممکن است باعث خفگی شیرخوار شود مانند:
- دانه کشمش، دانه انگور، ذرت، تکه‌های سوسیس، آجیل، تکه‌های سفت و خام سبزی‌ها مثل هویچ و … و تکه‌های گوشت.
۳ـ مواد غذایی که ممکن است مشکلات دیگری ایجاد کنند مانند:
- قهوه یا چای پررنگ که سبب بی‌قراری کودک می‌شود.
- شکلات
- میگو
- فلفل و ادویه‌جات
- ترشی‌ها
- نمک
- نوشابه‌های گازدار
- آب میوه‌های صنعتی
- از میوه‌ها، خربزه، کیوی، انواع توت (توت سفید، توت فرنگی، تمشک)، آلبالو، گیلاس
- از حبوبات، لپه و نخود
- همچنین از گروه سبزی‌ها، اسفناج و کلم
حرف پایانی…
نتیجه این که بهترین سن شروع غذای کمکی بعد از پایان ماه ششم زندگی است. البته این به آن معنی نیست که باید دفعات شیردهی را کم کرد، بلکه باید مادر ترغیب شود هر زمان که کودک تمایل دارد شیر خود را به او بدهد و براساس سن کودک چند نوبت نیز غذای کمکی بعد از شیر مادر به او داده شود.
