سلامت دستگاه گوارش یعنی داشتن سلامت روانی؛ اگر شما هم بعد از مصرف غذا دچار نفخ، ترش کردن معده، یبوست و … شده باشید یا این‌که سکسکه امانتان را بریده باشد، نشان از بروز مشکل در دستگاه گوارش و تهدید سلامتی شماست.
از دیدگاه طب سنتی، نوع مزاج، نوع غذاهایی که می‌خوریم و نوع سبک زندگی ما، تعیین کننده سلامت دستگاه گوارش است و تنها زمانی که پیرو قوانین اصولی باشیم، می‌توانیم عملکرد صحیح سیستم گوارش‌مان را به خوبی حفظ کرده و آن را بهبود بخشیم.
از این رو ما در این پست، به ارائه راهکارها و توصیه‌های طب سنتی جهت بهبود و تقویت دستگاه گوارش می‌پردازیم، اما قبل از هرگونه ارائه راهکاری، باید با نشانه‌های سلامت دستگاه گوارش آشنا شده و سپس عواملی که سلامت دستگاه گوارش را به خطر انداخته و باعث ایجاد بیماری و بروز مشکل در آن می‌شوند را شناسایی کنیم:
علائم سلامتی دستگاه گوارش
در صورتی می‌شود به سلامت دستگاه گوارش و بخصوص معده اطمینان داشت که با خوردن غذا یا قبل از آن، حداقل علائم زیر وجود نداشته باشد:
- نفخ معده و شکم
- احساس پری و سنگینی معده
- ترش کردن غذا
- کاهش یافتن اشتها
- عطش فراوان
- تمایل زیاد به یک طعم خاص مثل ترشی
- سروصدای زیاد روده ها
- دفع زیاد گاز از روده
- یبوست (به ازاء هربار غذا خوردن یا حداقل روزی دوبار اجابت مزاج داشته باشیم و قوام آن سفت نباشد و هنگام خروج دردناک نباشد).
- دفع زیاد گاز از دهان یا آروغ زدن
- احساس بوی غذای خورده شده یا بوی نامطبوع دو تا سه ساعت پس از غذامدفوع آبکی یا حاوی غذاهای هضم نشده یا بسیار بدبو
- درد سر دل و شکم درد
چه عواملی سلامت دستگاه گوارش را به خطر می‌اندازند؟
برخی از عوامل مهم ایجاد بیماری در دستگاه گوارش عبارتند از :
- پرخوری
- برهم خوری
- درهم خوری
- گرسنگی طولانی
- ساعات نامنظم خوراک
- نخوردن صبحانه و شام
- نوشیدن آب سرد یا نوشیدنی های دیگر با غذا
- کامل نجویدن غذا و با عجله غذاخوردن
- ورزش بعد از غذا
- خوابیدن بعد از غذا
- غذا خوردن در هنگام سیری
- تاخیر در دفع مدفوع و ادرار
- خواب نامناسب
- بی تحرکی زیاد
توصیه‌های لازم برای جلوگیری از بروز مشکلات سیستم گوارش
- از پرخوری، صحبت کردن بین غذا، تندتند غذا خوردن بپرهیزید.
- از خوردن ساندویچ، غذاهای سرخ‌شده، نوشیدن مایعات زیاد مانند دوغ، نوشابه و دلستر بین غذا کاملاً اجتناب کنید.
- فقط زمانی غذا بخورید که گرسنه باشید.
- برنج را همراه با مصلحات آن یعنی زیره، زعفران یا زرشک مصرف کنید.
- از مصرف غذاهای نفاخ مانند لوبیا، غذاهای حجیم، غذاهای فاقد کیفیت مناسب هم چون فست‌فودها و غذاهای کنسروی بپرهیزید.
- از نوشیدنی‌ها و یا غذاهای سرد اجتناب کنید.
- آب یخ ننوشید، چرا که فرآیند هضم را کند می‌کند.
- اگر گرسنه نیستید میان وعده نخورید.
- از ترکیب غذاهای متناقض مانند غذاهای بسیار سرد و بسیار گرم، یا غذاهای خام و پخته خودداری کنید.
- جهت کاهش نفخ و گاز معده، خوراکی‌های نفاخ را به کل از رژیم غذایی‌تان حذف کنید، بلکه آنها را به صورت پخته مصرف کنند، یا اگر جزأ حبوبات است، 48 ساعت قبل در آب خیسانده سپس مصرف شود.
- افرادی که کمبود آنزیم هضم شیر دارند، از شیرهای کم چرب بدون لاکتوز استفاده کرده و شیر را بعد ازظهرها بنوشند.
- اگر دچار سوء هضمه شده اید، از لبنیات یا دانه های بزرگ (برنج)، سبزیجات خام و چیزهایی که هضمشان برای معده سخت است، اجتناب کنید.
- در صورت داشتن رفلاکس اسید معده یا التهاب دستگاه گوارش، سیر و پیاز خام نخورید.
- افراد مبتلا به ورم معده و مشکلات گوارشی، ماست را با نمک و آویشن مصرف کنند.
- افراد مبتلا به ورم معده از غذاهای خمیری، آش رشته و انواع ماکارونی پرهیز کنند.
تدابیر و راهکارهای تغذیه‌ای برای رفع مشکلات دستگاه گوارش
مشکلات دستگاه گوارش شامل مشکلات مری، معده و مشکلات روده می‌شود، این دسته مشکلات به دلیل ورود ماده مسموم و یا نوعی باکتری یا ویروس به داخل بدن ایجاد می‌شود، استفاده از داروهای طبیعی در درمان بیماری‌های گوارشی و جلوگیری از بروز آنها از گذشته‌های دور در تمام فرهنگ‌ها مرسوم بوده است.
از دیدگاه طب سنتی درمان بیماری‌ها ابتدا با غذاست و اگر درمان نشد، درمان با داروهای مفرد را باید پیش گرفت و اگر با داروهای مفرد درمان نشد، باید از داروهای مرکب استفاده کرد.
نسخه سنتی برای رفع اسید و رفلاکس معده
- مصرف عصاره شیرین‌بیان ۱۵ دقیقه قبل از غذا با مقداری آب جوش ولرم
- نوشیدن یک استکان عرق بومادرانپس از غذا
- نوشیدن نصف استکان آب سیب زمینی خام رنده شده (زخم معده)
- گذاشتن دانه رازیانه، برگ های ریحان، یا یک ادویه مانند میخک در دهان و جویدن آن
- مصرف عرق زنیان
- مصرف ترکیب حاصله از مخلوط 1.4 فنجان ماست ساده + 3.4 فنجان آب + 1 قاشق چایخوری نمک +کمی زیره سبز+ کمی زنجبیل رنده شده + مقداری برگ تازه گشنیز
نسخه سنتی برای رفع معده درد
- مصرف جداگانه هر یک از دمنوش‌های بابونه، گل‌گاو‌زبان، سنبل الطیب، بادرنجبویه و افسنتین
- نوشیدن سه لیوان از جوشانده حاصل از ترکیب گیاهان بابونه، گل‌گاو‌زبان، سنبل الطیب، بادرنجبویه و افسنتین
- مصرف جداگانه با ترکیبی دمنوش‌های زیره‌سبز، آویشن، نعناع، کاکوتی، رازیانه، شیرین‌بیان، زنیان و بومادران
نسخه سنتی برای رفع دل پیچه و نفخ
- مصرف یک لیوان آب جوش+ 3 قاشق غذاخوری عرق‌نعناع + 1 قاشق مرباخوری عرق بارهنگ + یک قاشق غذاخوری گلاب و نبات
- جویدن دانه های رازیانه پس از غذا
- مصرف گلاب گرم
- مصرف چای نعناع برای افرادی که علاقه زیادی به چای دارند
- مصرف یک لیوان آب گرم + یک قاشق چای خوری تخم رازیانه
- مصرف یک لیوان آب گرم + یک تکه زنجبیل تازه و مقداری عسل
- مصرف جداگانه دمنوش یا عرقیجات نعنا، گشنیز، بادرنجبویه، دارچین و هل
نسخه سنتی برای رفع اسهال
- مصرف کدو به سوپ ا خورش کاری تهیه شده با گوجه فرنگی و مصرف آن با برنج
- خوردن کته همراه با ماست ساده کم چرب
- نوشیدن آب، باترمیلک یا آبمیوه (خصوصاً آب انار آب سیب)
- نوشیدن چای زنجبیل
- کمی زنجبیل رنده کرده و به یک چهارم فنجان آب اضافه کنید، این مخلوط را با مقداری بادیان بجوشانید و پس از جوشاندن کمی پودر زردچوبه به آن بیافزایید، آنگاه آن را بفشارید و سپس نوش جان کنید.
نسخه سنتی برای رفع سوء هاضمه و ضعف روده‌ها
- مصرف سبزیجات پخته شده به همراه سوپ
- نوشیدن ذم کرده زیره سبز یا انیسون
- استفاده از ادویه جاتی مانند زنجبیل، دارچین و فلفل سیاه در غذا
- مقادیر برابر آب پیاز و عسل، یا باترمیلک را با یک چهارم قاشق چای خوری پودر سیر مخلوط کرده و نوش جان کنید.
- نوشیدن یکبار در روز ترکیب حاصل از 3 – 4 حبه سیر، 10 – 12 برگ ریحان و یک چهارم فنجان عصاره علف گندم
نسخه سنتی یبوست
- مصرف انجیر یا برگ زردآلو خیسانده شده
- استفاده از خاکشیر با آبگرم به صورت ناشتا
- مصرف یک قاشق سوپ خوری روغن زیتون یا روغن کرچک
- مصرف آب مرکباتی چون پرتقال
- خوردن یک موز رسیده و سپس یک لیوان شیر یا آب گرم دو ساعت بعد از شام
- نوشیدن ترکیب 1 قاشق چای خوری کره آب شده + نصف قاشق چایخوری نمک + یک فنجان آب گرم
- پیشگیری از یبوست با مصرف سماق همراه با غذاهای گوشتی و مصرف سبزیجات تازه همراه با غذا
نسخه سنتی التهابات زبان و حلق
شیرین بیان در کنترل درد و التهاب گوارشی داروی مناسبی است. ریشه گیاه مصرف می‌شود و به چند شکل قابل مصرف است: پودر ریشه، جوشانده ریشه، دم نوش ریشه، عصاره ریشه که جوشانده و غلیظ می‌شود. اگر دچار التهاب دهان، زبان و حلق شده‌اید، جویدن و مکیدن ریشه شسته شده ضد التهاب بی‌نظیری است. بهترین زمان مصرف یک ساعت بعد غذا است. می‌توانید یک تا دو قاشق غذاخوری پودر ریشه شسته شده و خشک شده را نیز در یک فنجان آب جوش یک ربع دم کنید و صاف کنید و بنوشید. مصرف شیرین بیان در بیماران با فشارخون بالا ممنوع است.
منبع: کتاب سبک زندگی سالم با طب ایرانی اسلامی
