بیماری کیست مویی (کیست یا سینوس پیلونیدال) شایع ترین بیماری ناحیه دنبالچه است. این بیماری موجب می‌شود، کیستی شبیه به یک جوش دردناک و چرکی کمی پایین تر از کمر و مابین دو کفل ایجاد شود. این بیماری بیشتر با سبک زندگی و عدم اصلاح موهای زائد در ارتباط است اما در مواردی مشاهده شده که ژنتیک نیز می‌تواند اثر گذار باشد. بسیاری از بیماران مبتلا به این عارضه؛ تمایل دارند، از روش‌های درمان کیست مویی با طب سنتی برای برطرف کردن بیماری خود استفاده کنند. بنابراین ما در این پست قصد داریم بررسی کنیم که طب سنتی تا چه اندازه در درمان این عارضه موثر است!
مقصود از کیست مویی چیست؟
کیست یا سینوس پیلونیدال که عموماً در بین مردم به کیست مویی مشهور است؛ به زبان ساده، ایجاد یک حفره عفونی در گودی کمر، یعنی تقریباً در پایین ترین قسمت ستون فقرات می‌باشد. این کیست معمولاً به صورت یک منفذ پوستی کوچک نمایان شده؛ گاهی چیزی بیش از یک فرورفتگی حاوی چند موی پیچیده نیست که مستعد عفونت است.
- البته ناگفته نماند که این عارضه ممکن است در هر جای بدن مخصوصاً جاهایی که دارای موی ضخیم است نیز ایجاد شود.
- این بیماری مردان را بیش از زنان گرفتار می‌کند و دارای ترشح چرکی و گاهی خون است.
- ترشحات داخلی این کیست مویی ممکن است از حفره‌های منفرد یا متعددی بیرون بریزد. هنگامی‌که این حفرهها بسته باشند و این ترشحات داخل کیسه جمع شوند باعث ایجاد آبسه می‌شود که بسیار دردناک است.
- این عارضه؛ اغلب برای اولین بار در دوران بلوغ و هنگاهی که رشد مو و فعالیت غدد چربی افزایش می‌یابد؛ بروز می‌کند.
- این عارضه در افراد چاق، پرمو، کسانی که زیاد عرق می‌کنند، کارهای نشسته دارند یا لباس‌های تنگ می‌پوشند، بیشتر دیده می‌شود.
به دلیل افزایش کارهای نشسته و تغییر نحوه لباس پوشیدن مردم (استفاده از لباس های تنگ و حاوی الیاف مصنوعی) و گسترش چاقی، شیوع این بیماری به نحو انفجاری در حال گسترش است.
علت ایجاد کیست مویی چیست؟
از منظر طب نوین
در مورد مادرزادی یا اکتسابی بودن کیست پیلونیدال اختلاف نظر وجود دارد ولی مهم‌ترین دلایل احتمالی ایجاد کیست پیلونیدال یا همان کیست مویی عبارتند از:
- عفونت به دلایل مختلف
- آسیب دیدگی ناحیه بر اثر ضربه یا موارد دیگر
- فرو رفتن تدریجی مو در پوست (در اثر فشار یا اصطکاک پوست در قسمت کفل‌ها گودی ایجاد می‌شود که درنتیجه باعث جمع شدن و رشد مو به درون و ایجاد کیسه چرکی می‌شود).
از منظر طب سنتی
به نظر می‌رسد كه مهم‌ترين دليل ايجاد كيست مويی، تجمع سودا در اين ناحيه است. سودا كه خلطی است سنگين، تمايل به رسوب در نواحی تحتانی بدن دارد (مثل واريس در پاها يا واريكوسل در بيضه ها). از آنجا كه از سويی در اين روزگار، هم تجمع سودا در بدن ما زياد شده است (به دلايل متعدد و از جمله تغذيه نامناسب) و از سويی عموم ما پشت ميزنشين شده‌ايم، سودای موجود در سر و تنه تمايل دارد كه در انتهای ستون فقرات رسوب كنيد و اگر بدن نتواند اين رسوب را پاک كند، بروز كيست مویی اجتناب ناپذير خواهد بود.
چه افرادی بیشتر مستعد این بیماری هستند؟
- این عارضه در افراد چاق، پرمو، کسانی که زیاد عرق می‌کنند، یا لباس‌های تنگ می‌پوشند، بیشتر دیده می‌شود.
- حتی کسانی که دارای شغلی هستند که همیشه در حال نشسته هستند مستعد این بیماری هستند و به همین علت است که به آن بیماری رانندگان نیز می‌گویند.
این عارضه چه نشانه و علائمی دارد؟
معمولاً کیست مویی تا زمانی که به صورت حاد دچار عفونت نشده باشد؛ نشانه ای ندارد. در این حالت، تنها تظاهر بیماری، وجود حفره ای زیر پوستی در فاصله دو باسن و کمی بالاتر از مقعد است که ممکن است اندازه ای به قطر یک تا چند سانتی متر داشته باشد؛ حاوی مقادیری مو باشد و توسط چند سوراخ ریز به سطح پوست راه داشته باشد. در این وضعیت، تنها در معاینه، سوراخ‌های ریز پوست در فاصله بین دو باسن قابل مشاهده است.
با ایجاد عفونت، علایم زیر بروز می کند:
- درد خود به خودی یا احساس درد با لمس
- قرمزی و تورم ناحیه مبتلا
- تب و لرز و ترشح چرک یا خونابه.
- اگر مجرای این سوراخ‌ها بسته شود؛ ترشحات چرکی داخل حفره تجمع پیدا می‌کنند و باعث ایجاد آبسه می‌شوند که با درد شدیدی همراه است.
درمان کیست مویی با طب سنتی
1) درمان یبوست: در صورتی که بیمار یبوست دارد؛ با شیوه های مناسب، باید یبوست وی را درمان کرد.
2) داروهای گیاهی ضد عفونت و التهاب: استفاده خوراکی از داروهای ضدعفونت گیاهی مثل بید، خطمی، زنیان، آویشن، بابونه و … بسته به وضعیت مزاجی بیمار. در این زمینه نیز می توانید از یک پزشک متخصص سنتی مشورت بگیرید.
3) ضمادهای تخلیه کننده کیست: ساده ترین راه که در عین حال تقریبا همیشه از آن پاسخ مثبت گرفته شده، این است که مقداری اسپرزه را آسیاب کرده با مرهم سیاه (كه در عطاری ها معمولا به نان پماد اكتيول شناخته می‌شود)، مخلوط و روی کیست، ضماد کنید. این ضماد را روزی ۲ بار(صبح و شب) عوض کنید، بعد از چند روز استفاده، کیست، سَر باز کرده، شروع به تخلیه می‌کند. ضماد فوق را تا تخلیه کامل کیست، یعنی تا وقتی خروج چرک ادامه دارد، ادامه دهید. بعد از تخلیه کامل کیست، بیماری درمان شده محسوب می‌شود؛ به همین سادگی. بهترین نشانه برای درمان بیماری، از بین رفتن علائم بالینی مانند خروج چرک و خون، درد و قرمزی است.
نکته 1: باقی ماندن سوراخ‌های ریز کیست، نیاز به اقدام خاصی ندارد و معمولاً خود به خود بسته می‌شوند.
نکته 2: با همین ضماد، معمولا موهای داخل کیست هم تخلیه می‌شوند. گاهی اين تخليه خود به خود است اما در موارد ديگر هرقدر از نوک موها كه از سوراخ بيرون می‌آيد را با موچين يا وسيله ای مشابه بيرون بكشيد اما در صورت عدم تخلیه موها هم نیاز به اقدام درمانی خاصی نیست.
نکته 3: محل دقیق کیست برای گذاشتن ضماد از روی درد، تورّم یا قرمزی محل معلوم می‌شود. برای اطمینان بیشتر می توانید منطقه وسیع تری را ضمادگذاری کنید. اگر سوراخ های کیست باز هستند، می‌توان روی آن‌ها و اطرافشان را ضماد گذاشت.
4) روغن کرچک: استفاده از روغن کرچک در درمان کیست مویی بسیار موثر است. بدین منظور باید از روغن کرچک روزی ۲ الی ۳ بار بر روی کیست مویی استفاده شود. روغن کرچک باعث کاهش عفونت و التهاب کیست مویی می‌شود؛ ترکیب آلوئه ورا با روغن کرچک نیز می‌تواند در درمان کیست مویی خیلی موثر باشد.
5) زالواندازی و حجامت: استفاده از حجامت یا زالواندازی اطراف کیست، درمان هایی کمکی و درعین حال بسیار موثّر هستند؛ به ویژه زمانی که کیست دچار عفونت حاد شده باشد و با علائمی مثل درد و قرمزی محل و تب همراه باشد؛
اگر بخواهيم روشی علمی را در اين مورد پی بگيريم بايد به اين روش عمل كنيم:
اگر بيمار دچار غلبه عمومی سودا باشد بايد ابتدا حجامت عام، سپس حجامت ساكرال (چهاربند) و در نهايت و در صورت ضرورت، زالواندازی روی كيست انجام شود. اما اگر بيمار دچار غلبه سودا نيست و تنها دچار رسوب سودا در ناحيه كيست است، می‌توانيد از ابتدا به سراغ زالواندازی برويد. به هرحال بهتر است قبل از هرگونه اقدام؛ بهتر است با یک پزشک متخصص حاذق مشورت کنید.
نکات مهم:
گاهی و علیرغم اقدامات فوق، کیست، سر باز نمی‌کند که معمولاً این موارد در بیمارانی دیده می‌شود که یا کیست بسیار کوچک است و یا بدون چرک یا حاوی مقادیر اندک و ناچیز عفونت است. در این بیماران اگر علامت دیگری وجود نداشته باشد؛ می‌توانید مطمئن باشید که غیر از اقدامات پیشگیرانه و نیز یک بار زالواندازی یا حجامت محل کیست، نیاز به اقدام دیگری نیست.
اگر کیست خیلی بزرگ بود، پس از تخلیه کامل، برای پر شدن سریعتر آن به طور مرتب مقداری عسل (یا ترکیب دو قسمت روغن زیتون خام و 5 قسمت عسل) را داخل آن بریزید. کیست های کوچکتر معمولاً نیازی به این کار ندارند.
نکته مهم:
- اگر از کسانی هستید که کیست را جراحی کرده اند؛ پانسمان فوق الذّکر در پر شدن محل عمل جراحی بسیار مفید است.
- اصلاح سبک تغذیه، ورزش روزانه و پوشش مناسبت باید جهت جلوگیری از عود مجدد مورد توجه قرار گیرد.
چگونه از ابتلاء به کیست مویی پیشگیری کنیم؟
برای پیشگیری از این عارضه، توجّه به چند نکته ساده کفایت می‌کند:
- کوتاه نگه داشتن موهای ناحیه بین دو باسن.
- شستشوی منظم: حمام کردن یا دوش گرفتن روزانه برای تمیز نگه داشتن ناحیه کیست توصیه می‌شود اگرچه به نظر می‌رسد استفاده از وان آب گرم در پیشگیری از عفونت کیست موثرتر از دوش گرفتن باشد.
- خشک نگه داشتن ناحیه به ویژه استفاده از لباس هاس زیر نخی و جاذب رطوبت.
- پرهیز از نشستن طولانی مدت روی صندلی.
- در افرادی که تعریق زیادی دارند، کم کردن تعریق در این ناحیه نیز می‌تواند تا حدّی کمک کننده باشد.
- پوشیدن لباس سبک و گشاد.
- جلوگیری از اضافه وزن.
- با توجه به آن چه در سطور فوق گفته شد، ايجاد تعادل در سودای بدن می‌تواند ما را از ابتلا به اين بيماری نجات دهد.
آیا تدابیر طب سنتی درمان قطعی کیست مویی است؟
افرادی که درمان کیست مویی یا سینوس پیلونیدال خود را در درمان‌های گیاهی و طب سنتی جست‌وجو می‌کنند، بهتر است بدانند همیشه خطر داروهای گیاهی و روش‌های سنتی از روش‌های جدید امروزی کمتر نیست و این موضوع در هر زمینه و بیماری‌ای صدق نمی‌کند.
نکته ای که باید به آن توجه کنید این است که روش های درمانی کیست مویی در طب سنتی، به صورت موقتی درد و علائم آزار دهنده را از بین می‌برند و تاثیر این روش‌ها در مراحل اولیه ابتلا به کیست مویی بسیار بیشتر است.
اگرچه تجربه نشان داده گیاهان و پمادهای دست‌ساز در طب سنتی می‌تواند به کاهش درد و التهاب کیست مویی یا سینوس پیلونیدال کمک کند ولی درمان وقتی به هدف نهایی خود می‌رسد که منجر به بهبودی و از بین رفتن همه‌ی علائم بیماری شود.
و گاهی لازم است در صورت حاد شدن بیماری و عفونت شدید و عدم نتیجه گرفتن با راهکارهای سنتی؛ برای درمان کامل این بیماری از جراحی استفاده نمود و با وقت تلف کردن، روند درمان بیماری را به تأخیر نیندازند، چرا که ممکن است منجر به عود بیماری با عوارض و مشکلات بیشتر شود.
