درمان سرماخوردگی های مکرر

سرماخوردگی در حد طبیعی آن نه تنها بد نیست بلکه با تحریک سیستم ایمنی بدن موجب تقویت این سامانه مهم بدن شده و باعث پیشگیری از ابتلاء به بیماری‌های خود ایمنی و سرطان و دفع مواد زائد از بدن می‌شود اما آنچه آزار دهنده است ابتلاء مکرر به سرماخوردگی است که بعضاً موجب عوارض بعدی آن شامل سینوزیت، ترشحات پشت حلق، آبریزش بینی، آلرژی‌ها و … می‌گردد و می‌تواند هفته‌ها یا ماه‌ها بیمار را درگیر نماید. بنابراین اکنون که در فصل زمستان و درگیر بیماری کرونا هستیم، این پست می‌تواند به افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند و هرساله با کوچکترین سرما یا بادی دچار سرماخوردگی‌ می‌شوند، کمک شایان توجهی نماید تا با یک سرماخوردگی ساده بدن آن‌ها مستعد ابتلاء به کرونا نگردد.

چرا زیاد سرما می‌خوریم؟

معمولاً افرادی که زیاد و مکرر سرما می‌خورند یا دچار ضعف بدنی و در نتیجه سیستم ایمنی ضعیف هستند یا زمینه آلرژی و یا رطوبت زیاد در ناحیه سینوس‌ها دارند.

در واقع باید بدانیم که سیستم ایمنی بدن، یکی از پر مصرف‌ترین سامانه‌های بدن است که هم برای بقاء و عملکرد و هم برای تولید، نیاز شدید به انرژی دارد، برخی از سلول‌های ایمنی با تمام پیچیدگی خارق العاده فقط چند ساعت عمر می‌کنند و باید خیلی زود توسط نسل جدید جایگزین شوند حال تصور نمائید فردی با عدم رعایت اصول سلامت، سلول‌های بسیار مهم سیستم ایمنی خود را در معرض کمبود انرژی قرار دهد، در نتیجه این سلول‌ها برای ادامه بقاء، عملکرد فعلی و تولید نسل جدید و همچنین تمایز نهایی برای حفاظت از بدن ما دچار مشکل می‌شوند و بدن ما در مقابل کوچکترین تغییرات نامساعد محیطی که در حالت طبیعی و عادی مشکل بوجود نمی‌آورد، باعث تضعیف سیستم ایمنی شده و موجب رشد و تکثیر ویروس سرماخوردگی و ابتلا به علائم آن می‌گردد.

چه کنیم دچار سرماخوردگی‌های مکرر نشویم؟

ما می‌توانیم با تغییر روال غلط تغذیه و سبک زندگی خود، سیستم ایمنی و ضعف بدنی را آن چنان تقویت نمائیم که حالا حالاها سرما نخوریم.

توصیه‌های ضروری و اولیه برای پیشگیری و کنترل سرماخوردگی

• سر و پای خود را در زمان خوابیدن با کلاه و جوراب بپوشانید.
• در فصول سرد سال حتما ناحیه سر و پیشانی پوشانده شود.
• در طول روز و بعد از غذا و حمام نخوابید.
• از قرار گرفتن در معرض هوای سرد به‌خصوص پس از حمام، ورزش، فعالیت بدنی، تعریق و مقاربت جنسی خودداری کنید.
• از تماس با مواد عطسه‌ آور و محرک ابتدای بیماری دوری کنید.
• سر خود را خصوصا بعد از خروج از حمام ، پوشانده و همواره گرم نگه دارید.
• در طول بیماری، کمتر غذا بخورید.
• در سه روز اول بیماری، از مصرف غذاهای سنگین و غلیظ خودداری کنید.
• مصرف ماست پر چرب،خامه، نان باگت، غذاهای خمیری و غلیظ نظیر لازانیا، پاستا، ماکارونی، آش رشته، سرخ کردنی و پنیر پیتزا ترشحات ناشی از سینوس‌ها را غلیظ تر می‌کند و دوره بیماری را طولانی‌تر میکند که بهتر است از آن‌ها پرهیز شود.
• شام‌ تان باید سبک باشد و دست کم 2 تا 3 ساعت با خواب فاصله داشته باشد.
•  ابتدای بیماری از رفتن به حمام خودداری کنید.
• انتهای بیماری رفتن به حمام گرم مفید است و باعث دفع مواد زائد از بدن می‌شود.
• در صورت وجود تب، حمام نروید تا کمی بیماری بهبود یابد.
• همچنین روغن مالی کف سر و یا استفاده از ژل موی سر درمدت سرماخوردگی ممنوع است.
•  افرادی که نزله یا خلط پشت حلق دارند حتی‌الامکان شب‌ها مرکبات نخورند چون باعث تشدید خلط پشت حلق صبحگاهی خواهد شد برخی فکر می‌کنند که زمان سرماخوردگی باید مرکبات بخورند تا ویتامین C به بدن برسد و بر عفونت غلبه کنند اما رطوبت و سردی حاصل از خوردن مرکبات در مواردی می‌تواند موجب تشدید و طولانی شدن زمان سرماخوردگی شود.

تدابیر درمانی و راهکارهای پیشگیرانه براساس علل سرماخوردگی

برای پیشگیری و به منظور این که زود به زود دچار سرماخوردگی و عفونت‌های تنفسی نشوید، اقدامات زیر را به کار ببندید:

آب نمک رقیق

• هر شب هنگام خواب و صبحا پس از بیدارشدن، هم آب نمک رقیق غرغره شود و هم بینی شستشو داده شود.

برای این کار، یک لیوان کوچک آب جوشیده را کنار بگذارید تا از حرارت افتاده و ولرم شود، طوری که دست را نسوزاند اما هنوز هم به دمای محیط نرسیده باشد. سپس یک چهارم قاشق چایخوری نمک را در این آب ریخته و حل کنید و با سرنگ یا به وسیله دست خود این آب را از راه بینی به داخل کشیده و سپس مجدد از راه بینی یا حلق این آب را بیرون بریزید.

بابونه

• راهکار بعدی استفاده از جوشانده بابونه است، به این ترتیب که یک قاشق غذاخوری بابونه را با 1.5 لیوان آب بجوشانید تا یک لیوان از محلوب باقی بماند، سپس آن را استفاده کرده و هفته‌ای چند شب همانند آب نمک، آن را غرغره کرده و مجرای تنفسی بینی را با آن شستشو دهید.
• البته مصرف دمنوش بابونه یا بخور بابونه هم در افراد مستعد ابتلاء به سرماخوردگی و عفونت‌های مکرر نیز بسیار کمک کننده است (فقط زیاده روی نکنید).

دود درمانی

• افراد مبتلا به سرماخوردگی مکرر، باید در کنار رعایت سایر تدابیر مهم درمانی برخی دارو‌های طبیعی مانند عنبر نسارا، خاکشیر یا اسپند را دود دهند و به مدت یک هفته روزانه ۲ تا سه بار هر بار به مدت پنج دقیقه این دود را از بینی استنشاق کنند.

دمنوش تقویتی

• دمنوش اکیناسه یا دمنوش عناب هم در این فصل مناسب است و باعث تقویت سیستم ایمنی بدن می‌شود (البته روزی یک فنجان، دو هفته مصرف و دو هفته فاصله افتاده و مصرف نشود).

لیمو پرورده

• درتابستان لیموترش پرورده درست کنید و در فصول سرد از آن بهره ببرید.
• برای تهیه این معجون، لیموترش رسیده و پوست نازک را کاملاً خشک کرده (تا کپک نزند) و به حلقه‌های نازک برش دهید و هسته‌های آن را خارج کنید.
• درون یک ظرف شیشه‌ای تمیز، لایه لایه حلقه‌های لیمو و شکر یا عسل بریزید (وزن شکر با وزن لیمو یکسان است) تا شیشه پر شود.
• در ظرف را محکم ببندید و در آفتاب قرار دهید و سه روز به شیشه دست نزنید.
• پس از سه روز با یک قاشق بلند، محتوای ظرف را به هم بزنید و کمی با پشت قاشق، لیموها را فشار دهید و در ظرف را ببیندید و سه روز استراحت دهید.
• پس از سه روز، دوباره عمل هم زدن و فشردن لیموها را تکرار کنید تا گاز و هوای موجود در لیموها خارج شود و شکر نیز حل شود. با این تفاوت که اینبار پس از هم زدن و فشرد، یک قاشق سرپر شکر روی لیموها بریزید و درظرف را ببندید.
• این الگو را تا 40 روز تکرار کنید، سه روز استراحت، فقط هم زدن و فشردن، سه روز استراحت و افزودن یک قاشق شکر.
• پس از این مدت، شکر تبدیل به شهد شده و لیموها جلوی آفتاب کاملاً پرورده می‌شوند، اکنون باید ظرفتان را در یحچال قرار دهید.
• در روزهای پاییز و زمستان در چای یا همراه آب ولرم از این معجون برای بهبود علائم سرماخوردگی، شادابی پوست و علائم آلرژی مانند خارش استفاده کنید.
• از چوب دارچین هم می‌توان برای افزایش عطر و همچنین خاصیت ضدویروس این ترکیب بهره گرفت.

تخم بالنگو

• افراد و اطفالی که به طور دائم به زکام و سینوزیت دچار می‌شوند اگر قبل از شروع فصل سرما یا در اوایل آن، شربت تخم بالنگو را در برنامه روزانه خود داشته باشند (زیاده روی نکنند) در مقابل سرما خوردگی مقاوم می‌شوند زیرا تخم بالنگو سیستم ایمنی را تقویت کرده و در نتیجه مقاومت بدن افراد را در مقابل سرما خوردگی افزایش می‌دهد. زنان باردار بهتر است از شربت تخم بالنگو استفاده نکنند.

سرماخوردگی ناشی از ضعف بدنی

معمولاً اکثر افراد مبتلاء به سرماخوردگی زیاد و مکرر، دچار ضعف بدنی هستند، خصوصاً کودکانی که زیاد مریض می‌شوند و وارد سیکل مصرف آنتی بیوتیک می‌گردند و به محض اتمام دارو، مجدد دچار سرماخوردگی جدید می‌شوند، به این افراد توصیه می‌شود خود و فرزندشان را از لحاظ بدنی تقویت کنند، چگونه؟

• با مصرف آب سیب و آب هویج (روزی یک لیوان و یا حتی یک روز درمیان کافی است)
• استفاده از مغزیجات مانند فندق، پسته و بادام (بدون نمک و خام)
• مصرف تخم مرغ عسلی نیم برشت (در کودکانی که از مصرف تخم مرغ اجتناب می‌کنند، می‌توان زرده تخم را با کره به شکل پوره درآورد، یا برای رفع بوی آن به مقدار کم از هل و زنجبیل ساییده شده بر روی تخم مرغ استفاده کرد، یا با کره یا کمی روغن حیوانی، تخم مرغ را به حالت نیمرو درست کرد به شرطی که زرده را زود باز نکرده که حالت سفتی بگیرد).
• مصرف روزانه سه لقمه کوچک نان و عسل صبح‌ها و یک عدد شلغم پخته شده شب‌ها در کنار رعایت سایر تدابیر طب سنتی تاثیری چشمگیر در پیشگیری از وقوع سرماخوردگی دارد.

سرماخوردگی ناشی از طوبت زیاد در ناحیه سینوس‌ها

گروهی دیگر از این افراد، کسانی هستند که رطوبت زیادی در ناحیه سینوس‌هایشان وجود دارد، در این افراد، دفع رطوبت اضافه، کمک زیادی به آن‌ها می‌‎نماید تا کمتر دچار سرماخوردگی‌های زیاد و مکرر شوند، خب چگونه این رطوبت مازاد را دفع کنند؟

استفاده از یک شیشه شربت آلوئه ورا در اوایل فصل سرما، گزینه مناسبی می‌تواند باشد که در برندهای مختلف در بازار موجود است و در داروخانه‌ها و بعضاً عطاری‌های معتبر، عرضه می‌شود؛ (صبح ناشتا یک قاشق مرباخوری در کودکان و یک قاشق غذاخوری در بزرگسالان) که با تقویت سیستم ایمنی، باعث می‌شود، افراد زود به زود دچار سرماخوردگی نشوند. تذکر: البته مصرف این شربت در خانم‌های باردار و افرادی که بواسیر یا هموروئید دارند، توصیه نمی‌گردد.

در صورت بروز علائم اولیه سرماخوردگی، چه کنیم؟

در صورت بروز علائم اولیه  و در صورت نداشتن کرونا، علاوه بر رعایت اصول فوق، اقدامات زیر می‌تواند کمک کننده باشد:

• ماساژ پیشانی و شقیقه و پشت گوش با روغن‌هایی نظیر بابونه، سیاهدانه یا زیتون می‌تواند در بهبود علایم سرماخوردگی موثر باشد.
• درصورت مشاهده علائم زکام یا سرماخوردگی، از دمنوش نعناع، پونه، آویشن و مرزنجوش به مقدار مساوی دم کرده و در طول روز، یکی دوبار میل کنیم، همچنین می‌توانیم از بخور دادن همین مواد نیز بهره ببریم (تا یک هفته). اما در صورت وجود علائم التهابی مانند تب، گلو درد یا گوش درد، مصرف این دمنوش‌ها که عموماً مزاج گرم دارند مضر است.
• همچنین از ابتدای ورود شلغم به بازار تا آخرین روزهای حضور آن، شبی یک عدد شلغم متوسط بخارپز یا شلغم همراه عسل (داخل شلغم را خالی کنید، درون آن عسل بریزید، سرخالی باشد، یک شبانه روز در جای گرم نگه دارید و معجون حاصله را مصرف کنید) مصرف شود.
• یک درمان مناسب برای سرماخوردگی های ساده در این فصل، کدو حلوائی است که می‌تواند به صورت بخارپز به همراه کمی پودر نبات و دارچین مصرف شود.
• در میان آش‌ها هم آش ایرانی سپیدبا (اسفیدباج) برای بهبود حال افراد مبتلا به سرماخوردگی مناسب است که با استفاده از برنج، جعفری و گشنیز، کمی تره و شنبلیله، بال مرغ بدون پوست، کمی روغن زیتون، مقدار بسیار کم نمک و زردچوبه و در صورت تمایل مقداری کدو آماده می‌شود.
• برای کاهش علایم سرماخوردگی به ویژه در آغاز آن، دم کرده گل گاو زبان به همراه کمی لیمو عمانی بسیار مناسب است، این نوشیدنی اگر زیاد ترش نباشد موجب خروج مواد ناسالم از بدن فرد بیمار می‌شود و بهتر است در طول مدت مصرف این دمنوش با استفاده از پتو یا لحاف، استراحت کامل داشته باشید تا کاملاً عرق کنید، اما دم کرده گل گاو زبان برای افراد دیابتی و با فشارخون بالا توصیه نمی‌شود.

نکاتی پیرامون سرماخوردگی به قلم دکتر مجید انوشیروانی

بسیاری از بیماران سرماخورده گمان می‌کنند که اگر ترشحات سبزرنگ و غلیظ در ریه یا پشت حلق داشته باشند باید آنتی بیوتیک مصرف کنند. مصرف آنتی بیوتیک در اکثر این موارد هیچ ضرورتی ندارد و تنها در صورتی که تب ناشی از عفونت میکروبی روی داده باشد، مصرف آن با تجویز پزشک حاذق منطقی خواهد بود.

در سرماخوردگی‌های ویروسی رایج در روزهای سرد، حالاتی مانند گرفتگی بینی، سرفه خلط دار غلیظ، ترشحات غلیظ بینی و پشت حلق، سنگینی سر در ناحیه پیشانی و گونه‌ها و عمق چشم‌ها، همراه با تب خفیف، بی‌اشتهایی، بی‌حالی و درد عضلانی روی می‌دهد.

در این شرایط باید به موارد زیر توجه کرد:

• برمبنای طب ایرانی، کم اشتهایی در حین سرماخوردگی فرآیندی سودمند در جهت پاکسازی دستگاه تنفس، و بهبودی زودتر بشمار می‌رود. بنابراین اصرار به خوردن غذا (بویژه غذاهای سنگین) بخصوص در مورد کودکان توصیه نمی‌شود.
•  غذا در این شرایط باید سبک و خوشگوار باشد و علاوه بر ارزش تغذیه‌ای، بتواند عملکردهای دارویی نیز داشته باشد. سوپ رقیق کم گوشت با هویج و جعفری و مرزه، شلغم و کمی سیر، بعلاوه پودر آویشن شیرازی و دارچین نمونه خوبی از آن است.
• مصرف ماست، پنیر، خامه، نان، غذاهای خمیری مانند ماکارونی، سرخ کردنی ها، و موز ترشحات سینوش و سینه را غلیظ‌تر می‌کند و در طی دوره بیماری باید از آن‌ها پرهیز کرد.
• برای رقیق شدن و دفع ترشحات غلیظ پشت حلق یا ریه، مصرف برگ آویشن شیرازی همراه با قدری پودر ریشه شیرین بیان سودمند است. این دو گیاه که طبیعت گرم و خشک دارند در بازار گیاهان دارویی ایران بآسانی پیدا می‌شوند.
• زوفا هم بدین منظور گیاه خوبی است ولی در بازار عمومی گیاهان دارویی، زوفای اصلی وجود ندارد و بجای آن گیاه دیگری بفروش می‌رسد.
• مرزنجوش هم برای کاهش ترشحات غلیظ دستگاه تنفس سودمند است ولی شناسایی جنس مرغوب آن در بازار گیاهان دارویی نیاز به تجربه و مهارت دارد.
• بسته‌های آماده سرماخوردگی که در برخی عطاری‌ها به فروش می‌رسد عمدتا شامل دانه‌های موسیلاژی مثل به دانه و نیز عناب و سپستان و ناخنک است که در زکام و نزله سرد مفید نیست.
• همچنین مصرف گیاهان موسیلاژی دیگر مانند خطمی و بنفشه برای کاهش و دفع ترشحات غلیظ ریه و سینوس‌ها، بی فایده است.
• استنشاق بخار جوشانده برگ درخت اکالیپتوس یا عصاره آن، برگ آویشن و گل بابونه نیز برای باز شدن مجاری تنفسی و رقیق شدن ترشحات غلیظ سینوس‌ها مناسب است.
• همچنین چکاندن یک تا دو قطره روغن سیاهدانه در بینی برای بازشدن مجاری سینوس‌ها و کاهش احتقان آن‌ها در این شرایط توصیه می‌شود.

حرف پایانی…

سرماخوردگی‌هایی که فاقد علائم عفونت باکتریایی مانند گلو درد چرکی بوده و تنها با آبریزش بینی، عطسه و بی‌حالی همراه باشند در مراحل نخست نیاز به درمان ندارند؛ آبریزش بینی یکی از راه‌های دفع مواد زائد از بدن بوده بنابراین بهتر است در سه روز نخست سرماخوردگی دارویی برای قطع آن مصرف نشود.

اما اگر علائم سرماخوردگی بیش از 5-4 روز به طول بیانجامد یا علائمی از عفونت های باکتریال مثل تب وجود داشته باشد باید با مراجعه به پزشک متخصص و تشخیص دقیق بیماری، داروهای مورد نیاز، تجویز و مصرف شوند و از خود درمانی و مصرف خود سرانه داروهای گیاهی و شیمیایی خودداری شود.