آشنایی با خواص درمانی گیاه دارویی تربد

تربد چیست؟

تربد،گیاهی است چند ساله با ساقه‌ یپیچنده و بالارونده، برگ‌های آن قلبی شکل و پوشیده از کرک، در انتهای ساقه، گل‌دهنده و گل‌های آن به رنگ آبی کبود است. این گیاه در کتب طب سنتی به نام‌های تُربِد، تِربِد، تُربید و تُربُد نیز شناخته می‌شود.

ساقه‌ی زیرزمینی گیاه که به سبب صمغ موجود در آن در طب سنتی مسعمل است به شکل قطعات استوانه‌ای شکل به قطر انگشت، ضخیم و به طول 10 الی 12 سانتی‌متر است. سطح آن ناصاف دارای پستی و بلندی و یا پیچیده و دارای شیارهای طولی نامنظم است. رنگ قسمت بیرونی ساقه‌ی زیرزمینی، تیره کمی مایل به قرمز و مغز آن پس از شکستن سفید و روشن است و سوراخ‌های متعدد کوچکی در مقطع آن دیده می‌شود که پر از ماده‌ی صمغی به شکل قطرات کوچک زرد رنگ است. این ماده صمغی همان ماده‌ مسهلی آن است.

تربد، طبعی گرم و خشک دارد و از نظر طعم، ساقه‌ زیرزمینی گیاه بی‌بو و بی‌طعم است ولی پس از چندین لحظه طعم تهوع‌آوری پیدا می‌کند.

نوع مرغوب تربد مجّوف، سبک و شکننده است. به سهولت سائیده و نرم می‌شود و رنگ داخل آن سفید است.

خواص گیاه دارویی تربد

1. تربد تب‌بر، مدّر و کمی ملیّن است.
2. از این گیاه به عنوان مسهل استفاده می‌کنند. به علاوه داروی خوبی برای تسکین دردهای مفاصل و نقرس و روماتیسم است.
3. ساقه و سرشاخه‌های له شده و گرم گیاه را پس از وضع حمل برای معالجۀ کولیک و همچنین برای بازسازی نسوج به پشت زنان می اندازند.
4. از ریشۀ گیاه به عنوان مسهل استفاده می‌شود. بعلاوه در موارد مارگزیدگی و عقرب‌زدگی نیز به کار می‌رود.
5.  مسهل بلغم و رطوبت‌های رقیق است. برای خارج کردن و کاهش صفرا و اخلاط سوخته نیز مفید است.
6. اگر با زنجبیل خورده شود، مسهل بلغم غلیظ است.
7. برای پاک کردن بلغم و رطوبت رحم و معده مفید است.
8. برای بیماری‌های فلج، ناراحتی‌های اعصاب، سرفه‌های ناشی از رطوبت معده و همچنین برای سیاتیک نافع است.
9. با روغن بادام و تخم کتان برای قطع سرفۀ مزمن و درد سینه و با پوست هلیله  کابلی برای مالیخولیا، جنون و صرع مفید است.
10. توصیه این است که در موقع تهیۀ ریشۀ گیاه به صورت دارو از زیاد کوبیدن و گرم کردن آن خودداری شود، زیرا گرد نرم آن به خُمُلهای روده می‌چسبد و گرد نیم کوب آن بهتر است با زنجبیل و شکر سرخ و با آب گرم خورده شود.
11. اگر با نمک می‌خورند باید با آب سرد خورده شود.
12. اگر کمی از آن را با زنجبیل و نبات ، پخته و گرم کنند و کم‌کم بخورند برای سرفه مرطوب و تنگی نفس سرد و تر بسیار مفید است.

موارد منع مصرف تربد

• تربد برای گرم‌مزاجان مضّر است. اگر اشخاص گرم مزاج به دلیلی که ضروری تشخیص دهند تصمیم بگیرند تربد بخورند باید پوست سیاه آن را تراشیده با روغن بادام یا روغن پسته چرب نموده و با کتیرا بخورند.
• البته در چرب کردن آن نباید از حد اعتدال خارج شد زیرا در این صورت خاصیت مسهلی آن خیلی کاهش می‌یابد.

شیوه استفاده تربد

• مقدار خوراک یا دز مصرف آن از جرم ریشه تا 12 گرم و در دم‌کرده‌ها تا 20 گرم است.
• مقدار خوراک یا دز مصرف از صمغ رزینی آن 1-3/0 گرم است.
• اگر تربد را با روغن بادام چرب نمایند از آثار آن کاسته می‌شود. هر چه بیشتر چرب شود از حدت آثار آن بیشتر کاسته می‌شود. از این خاصیت در موارد لزوم برای کاهش حدت تاثیر تربد استفاده می‌شود. این نوع تربد را اصطلاحاً تربد تدبیر شده می‌نامند.

منبع: کتاب آشنایی با بیش از 400 نوع از گیاهان دارویی