مصرف ماهی در طب سنتی

مصرف ماهی در طب سنتی همواره با اما و اگرهایی همراه بوده است. در این مطلب خواص، مضرات، و تدابیر خوردن ماهی را از دیدگاه طب سنتی بررسی خواهیم کرد.

بررسی احادیث و روایات موجود در مورد مصرف ماهی

احادیثی در باب اهمیت گوشت آبزیان در کتاب کافی از امام صادق (ع) نقل شده که پیامبر خدا (ص) چون ماهی میل می کردند می فرمودند که «خداوندا برای ما در این برکت قرار بده و بهترین از این را برای ما جایگزین ساز».

در توضیح می توان گفت: غیر از اینکه در این حدیث فرهنگ دعا کردن برای خوردن غذاها وارد شده که خداوند برکت و تندرستی در مصرف خوردنی ها برای ما قرار بدهد، به صورت تلویحی پیامبر اشاره فرموده اند که بهتر از گوشت ماهی هم در میان غذاهای انسان هست.

از امام کاظم (ع) نیز در کتاب کافی نقل شده است که «بر شما باد ماهی، اگر آن را بدون نان خوردی بسنده ات می کند و اگر با نان خوردی گوارایت می افتد».

توضیح اینکه ماهی غذایی است مستقل که به تنهایی به عنوان یک وعده غذایی انسان کفایت می کند و الزاما احتیاجی نیست که شخص به همراه ماهی نان، برنج یا امثالهم را بخورد؛ اما اگر با نان و یا چیزی مشابه نان – مثل برنج (یک ماده نشاسته ای) – مصرف کند هم نیکو است و به خوبی هضم و جذب شده مورد استفاده بدن قرار می گیرد. بنابراین امروزه ماهی‌ای که همراه با برنج یا نان مصرف می شود، مورد تایید احادیث هم هست.

در طب سنتی قاعده ای داریم که میگوید دو، سه نوع غذای مختلف را در یک وعده با هم نخورید. این در مورد غذاهایی است که آماده می شوند مثلا یک خورشت با یک کباب یا غذاهای کامل و مستقل مثل تخم مرغ، شیر و … اما درمورد ماهی و نان این مساله صدق نمی کند.

مصرف ماهی در طب سنتی: ضرورت مصرف ماهی با مصلحات

در کتاب کافی به نقل از یکی از وابستگان امام صادق (ع) آمده است: «امام صادق(ع) خرمایی طلبیدند و تناول کردند و سپس فرمودند اشتهایی به این خرما نداشتم اما ماهی خورده بودم. سپس فرمودند هر کس شب ماهی بخورد و در پی آن چند دانه خرما یا مقداری عسل نخورد و بخوابد، تا صبح، رگ فلج در او می جنبد».

در توضیح این حدیث می توان چند نکته را مطرح کرد. نکته اول درخصوص بحث مصلحات است؛ یعنی گاهی لازم است که همراه با غذایی از مصلح آن استفاده شود. مثلا چون ماهی سرد است، مصلحش یک خوراکی گرم می باشد. مثال ها هم در حدیث آمده؛ مثل خرما یا عسل و در طب سنتی هم همین مساله ذکر شده است.

استفاده از گرمی جات دیگر همچون پودر زیره، دارچین، فلفل، خردل و سبزیجات تند همچون آویشن، ترخون و … هم می توانند ضرر و سردی ماهی را کاهش دهد.

نکته دیگر این است که در حدیث به عوارض احتمالی خوردن ماهی (بدون مصلح) در شب اشاره شده است. در این مورد باید گفت چون شب نسبت به سایر ساعات شبانه روز سردتر است و ماهی هم سرد است، پس لزوم خوردن مصلح با ماهی هنگام شب بیشتر است. براساس همین قاعده می توان گفت که در فصل پاییز و زمستان به دلیل سرما ضرورت استفاده از مصلح بیشتر می شود.

این قاعده درمورد افراد با مزاج سرد هم صادق است. در مکان های سردسیر مثل مناطقی که در کنار دریای شمال هستند یا مناطق کوهستانی هم همین قاعده رعایت می شود.

در حدیث، یکی از عوارض مصرف ماهی به تنهایی (بدون مصلح)، مستعد شدن برای فلج ذکر شده است. در قدیم وقتی در محاورات به رگ اشاره می کردند عصب را هم شامل می‌شده و الزاما به معنی رگ خونی نیست.

با توجه به اینکه مزاج مغز و نخاع سرد و تر است، اگر فرد یک غذای سرد مثل ماهی آن هم در شب و یا در فصول سرد بدون مصلح بخورد، ممکن است میزان سردی مغز و اعصاب بیش از حد افزایش پیدا کرده، منجر به اختلال عملکرد آنها مثلا کاهش تولید و جریان عصبی شده (چون سردی همواره با سکون و توقف همراه است)، که نتیجه آن، اختلال حس و حرکت بوده و با علائمی چون گزگز و بی حسی پوست یا بخشی از بدن، خواب آلودگی و منگی، کاهش توان حرکتی، کندی سرعت حرکت یا حرف زدن و مشابه آن ها مشخص شده، بیماری فلج هم در همین مقوله می گنجد.

بنده در میان مراجعین چندین مورد مشاهده نموده ام که عدم رعایت همین نکته و قاعده طبی مهم، عوارض مذکور را ایجاد کرده است. به طور مثال خانمی ۴۸ ساله با مزاج سرد و تر که با شکایت فلج مزمن پلک چشم اخیرا مراجعه نموده و به دنبال شرح حال گیری معلوم شد ده سال قبل هنگام شب در فصل سرد ماست زیادی خورده و در نیمه شب با تپش قلب و حالت ترس و لرز بدن از خواب پریده و صبح آن روز متوجه فلج یک پلک چشم شده است.

تدابیر خوردن گوشت ماهی از امام رضا (ع) نقل شده است: باید از این بپرهیزی که تخم مرغ و ماهی را همزمان در معده گردآوری، چراکه در آن صورت قولنج، بواسیر و دندان درد به وجود می آید.

در این رابطه هم یک قاعده طبی هست که دو یا چند نوع غذای نسبتا کامل را همزمان نباید خورد و یکی از نکات دیگر هم می تواند این باشد که سفیده تخم مرغ هم سنگین و سرد و تر است و ماهی هم همینطور و این دو با هم می تواند انسان را دچار عوارضی کند. از جمله این عوارض قولنج است که در آن، اسپاسم و انقباض شدید برخی عضلات بدن یا دیواره احشای داخلی به وقوع پیوسته و با درد شدید و آسیب های احتمالی دیگری همراه است.

مصرف ماهی در طب سنتی: مصرف بی رویه ماهی و افزایش بلغم

چندین حدیث راجع به نهی از اعتیاد به خوردن ماهی از پیامبر اکرم(ص) نقل شده است که[پیوسته] خوردن ماهی بدن را از میان می برد. در جای دیگری از پیامبر خدا (ص) آمده است خوردن پیوسته ماهی گوشت را ذوب می کند.

مشابه این حدیث از امام علی (ع) در کتاب کافی نقل شده است: «به خوردن ماهی مداومت نکنید، زیرا تن را ذوب می کند» و در جایی دیگر امام علی (ع) فرموده اند: «کمتر ماهی بخورید، چراکه بدن را ذوب می کند، بلغم را افزون می سازد و نَفَس را سنگین می نماید.»

از امام صادق(ع) نیز در کتاب کافی آمده است که «پیوسته خوردن ماهی بدن را ذوب می کند.» امام کاظم (ع) نیز می فرمایند «پیوسته خوردن ماهی تازه بدن را ذوب می کند.»

در این احادیث به یک قاعده کلی و مهم طبی اشاره شده و آن عبارتست از این که: انسان نباید به خوردن غذای خاصی (مخصوصا خوردنی هایی که جزو غذاهای اصلی انسان نیستند همچون گوشت ماهی) اعتیاد پیدا کند؛ یعنی در مصرف آن زیاده روی کند، چراکه نیازهای متنوع بدن به درستی تامین نشده و حتما دچار عارضه می شود. از عوارض زیاده روی در مصرف فقط گوشت ماهی، کاهش حجم عضلات و لاغری است.

اعضای بدن معمولا از غذاهای با مزاج مشابه خود بیشتر تغذیه می کنند؛ مثلا بدنبال مصرف و هضم خوردنی های با مزاج گرم و تر همچون گوشت قرمز و نان، خلط خون (دم) در گوارش و کبد حاصل شده که آن هم مزاج گرم و تری دارد و به مصرف اعضای بدن مخصوصا اعضایی که دارای مزاج گرم و تر هستند بیشتر می رسد.

عضلات بدن مزاج گرم و تر دارند و مزاج گوشت ماهی سرد و تر است؛ لذا گوشت ماهی در بدن انسان بیشتر از آنکه تبدیل به خلط دم شده، به مصرف عضلات برسد و آن ها را تقویت کرده و رشد دهد، تبدیل به رطوبت ها و خلط بلغم می شود و رطوبت بدن و اعضای با مزاج سرد و تر (همچون مغز، نخاع، مایعات بدن و مفاصل و …) را تامین می نماید.

رطوبت ها نیز در حد متعادل برای بدن بسیار لازم هستند. اما اگر ماهی زیاد مصرف شود و به عبارت دیگر جایگزین گوشت های قرمز شود، به تدریج عضلات انسان دچار لاغری و ضعف شده، رطوبت نیز از طرف دیگر در اطراف یا لابه‌لای فیبرهای عضلانی بیشتر شده و منجر به سستی و نرمی بیش از حد آن ها می شود. اینها همه معادل همان ذوب شدن گوشت بدن و ایجاد ضعف است که در احادیث نیز به آن اشاره شده است.

بنابراین افرادی که می خواهند رژیم لاغری بگیرند زیر نظر پزشک طب سنتی می توانند از گوشت ماهی یا کلا گوشت های سفید بهره گیرند، مشروط بر اینکه مزاج آنها سرد نباشد و در مصرف آن نیز زیاده روی نکنند چون عوارض آن زیادتر خواهد شد.

با همین قاعده مصرف ماهی برای افراد با مزاج گرم و تر که معمولا دارای بدن های چاق عضلانی و مستعد افزایش وزن هستند بسیار خوب است؛ تعادل مزاج را در آن ها حفظ کرده، مانع افزایش وزن و عوارض امتلاء (پر شدن بدن از مواد اضافه و زائد مثل چربی ها و اسید اوریک و اوره و …) همچون انواع گرفتگی های عروقی و سکته ها می شود.

مصرف ماهی در طب سنتی: مصرف بی رویه ماهی و ایجاد مشکلات تنفسی

در توضیح اینکه چرا مصرف زیاد ماهی تنفس را سنگین و سخت می کند باید گفت وقتی که انسان مواد رطوبتی از جمله ماهی را بیش از حد مصرف کند، بلغم که در احادیث هم اشاره شده در بدن بیش از حد تولید می شود.

می دانیم که بلغم یک ماده لزج لعاب دار نسبتا چسبنده است که در برخی از جاهای بدن همچون داخل مفاصل، سطح داخلی مجاری بدن مثل مجرای تنفسی، مجرای گوارشی که همان سطوح مخاطی هستند و نیز بافت های زیر پوستی و اطراف اعضا و عضلات وجود دارد.

بنابراین به دنبال بیش از حد مصرف کردن ماهی و مواد رطوبتی، بلغم در بدن افزایش پیدا کرده؛ لذا شخص پف آلوده شده، افزایش حجمی غیر طبیعی همراه با ضعف پیدا کرده و میزان مخاط‌ها و ترشحات بدنی زیاد می شود که این ترشحات در مجاری تنفسی می تواند تغلیظ شده و منجر به تنگی یا انسداد مجاری تنفسی گردیده و لذا تنفس شخص مشکل می شود و زمینه را برای عفونت مجاری تنفسی، ذات الریه، برونشیت و حتی میکروب های سخت تری چون سل فراهم می کند.

همانگونه که در حدیث دیگری از امام علی(ع) آمده است که «از مداومت خوردن ماهی حذر کنید، چراکه ماهی بدن را به سل گرفتار می سازد». از امام علی (ع) همچنین نقل شده است: «کمتر ماهی بخورید چرا که گوشتش بدن را نحیف می کند، بلغم را افزون می سازد و نفس را سنگین می کند». مسلما موارد گفته شده در مورد افراد با مزاج سرد و تر جدی‌تر و احتمال وقوع آنها بیشتر است.

مصرف ماهی در طب سنتی: مصرف بی رویه ماهی و ایجاد مشکلات بینایی

امام باقر (ع) می فرمایند: «این ماهی برای پرده چشم بد است». به نظر می رسد منظور، ماهی خاصی بوده که امام (ع) به آن اشاره کرده اند اما اینگونه می توان گفت که بلغم و رطوبت ناشی از مصرف زیاد ماهی ممکن است منجر به ضعف قوای بینایی با تغییراتی در خصوصیات بافت چشم و مایع داخل آن -که آن هم مایعی است شبیه به خصوصیات بلغم- شود.

امام کاظم (ع) فرموده اند:«پیوسته خوردن ماهی تازه، پیه چشمان را ذوب می کند» که این می تواند اشاره به چربی و عصب بینایی باشد. مزاج اعصاب محیطی (متصل به مغز یا نخاع هستند) سرد و خشک بوده، لذا دارای استحکام و پیوستگی نسبی بوده که مانع از پارگی و گسستگی سریع می شود. بلغم و رطوبت تولید شده از مصرف ماهی، می تواند با نفوذ به اعصاب نیز منجر به سستی یا آتروفی(کاهش حجم) آن ها و از جمله عصب چشم شود که در طولانی مدت می تواند باعث ضعف بینایی یا تاری دید گردد.

در حدیث دیگری از امام صادق (ع) از ماهی به عنوان یکی از سه خوراکی لاغر کننده ذکر شده است.

مصرف ماهی در طب سنتی

از دیدگاه طب سنتی مزاج گوشت ماهی سرد و تر است که البته میزان این سردی و تری بسته به نوع ماهی متفاوت است. ماهی هایی که بزرگتر هستند، در آب های شیرین زندگی می کنند و فعالیت کمتری دارند میزان سردی و تری آنها بیشتر است، چراکه همواره سردی و تری با سکون و کم فعالیتی و لختی همراه است.

اما ماهی هایی که کوچکترند، حرکت آنها سریعتر است و در آب های شور و یا آب تلخ دریا زندگی می کنند میزان سردی و رطوبت آنها کمتر است.

مصرف ماهی در طب سنتی: ملاک های تشخیص ماهی های خوب

بهترین ماهی، ماهی ای است که از نظر جثه و اندازه متوسط باشد و در آبهای جاری، تمیز و شیرین که بستر رودخانه از سنگ و شن است زندگی کند، چراکه این ماهی ها فعالیت بیشتری داشته و لذا فضولات و مواد زاید کمتری در اثر خوردن آنها به بدن وارد می شود.

برخورد بدن ماهی به شن های بستر رودخانه نیز به پاکسازی بیشتر آن کمک می کند و نوعی ورزش محسوب می شود. هرچه ماهی بزرگتر باشد غذاییت آن بیشتر بوده و مواد زاید بیشتری هم تولید می کند.

علت اینکه ماهی‌هایی که در آبهای جاری هستند بهترند به این خاطر است که هرچه آب کیفیت بهتری داشته باشد، غذاهایی که در آن برای ماهی وجود دارد بهتر خواهد بود و میزان اکسیژن و کیفیت (تمیزی) این آبها نیز بیشتر است. بنابراین هم تغذیه و هم تنفس ماهی بهتر بوده و درنتیجه گوشت آن هم با کیفیت تر است.

ماهی های با رنگ سفید معمولا نسبت به ماهی های با رنگ زرد و سیاه مرغوب ترند. ماهی هایی که گوشت آن ها بوی خوبی ندارند خیلی مرغوب نیستند و متعاقبا اخلاط و مواد نامرغوبی بر اثر هضم آنها در بدن ایجاد می شود.

بطورکلی حرکت سریع و فلس زیاد از نشانه های ماهی خوب است چون نشانه های خشکی بوده و لذا این ماهی ها رطوبت زیاده از حدی ندارند.

به عنوان یک قاعده کلی که در مورد ماهی هم صدق می کند بهتر است که ماهی خیلی پس از صید نماند و در طی یکی، دو روز پس از صید مصرف شود، چون گوشت آن لطیف بوده و زود دچار تغییرات، عفونت و فساد می شود.

مصرف ماهی های بسیار بزرگ یا بسیار کوچک پراستخوان و پرتیغ توصیه نمی شود. ماهی سواحل دریا نیز خوب بوده و حتی گاهی گفته می شود بهتر و لذیذتر از ماهی رودخانه است و در عمل هم همین است.

بدترین ماهی ها، ماهی هایی هستند که در قنات ها، گودال های آب، چشمه های کوچک، زمین های پست و آبهای کثیف و راکد زندگی می کنند. این ماهی ها چون غذا و آب بدی مصرف می کنند، بنابراین گوشت نامرغوب و بدبو هم خواهند داشت و با تولید اخلاط ناسالم بدنبال هضم شدن در بدن انسان، تناسب ترکیب خون را بهم زده، تغذیه بافت ها و اعضا را با اشکال مواجه کرده، نهایتا منجر به انواع بیماری ها در بدن می شوند.

بهترین بخش بدن ماهی قسمت های نزدیک به دم و یا باله های ماهی است. زیرا این قسمت ها حرکت بیشتری داشته بنابراین رطوبت و بلغم کمتری تولید می کنند و لطیف‌تر هستند.

بطورکلی گوشت ماهی در میان گوشت های مصرفی انسان از دیدگاه طب سنتی جزء گوشت های پست با درجه پایین به حساب می آید. هضم آن مخصوصا برای افراد دارای مزاج و معده سرد، سخت بوده و خونی که براساس مصرف ماهی تولید می شود، خونی لزج و اصطلاحا لعاب‌دار و بلغمی خواهد بود.

مصرف ماهی در طب سنتی: بهترین روش آماده سازی ماهی

کباب کردن ماهی بر آتش بهترین روش پخت ماهی است چون باعث می شود رطوبت ها و بلغم های گوشت ماهی به صورت مواد سفید که قابل رویت نیز هستند از آن خارج شود. بنابراین ماهی کباب شده به اعتدال نزدیک تر بوده و هضم آن نیز بسیار راحت‌تر می باشد.

به دلیل سرد و غلیظ بودن گوشت ماهی، معده باید سالم و قوی باشد تا بتواند ماهی را به خوبی هضم کند و لذا معده های ضعیف یا سرد، برای هضم آن دچار مشکل شده، سردی و ضعف معده بیشتر گردیده و اخلاط سرد و رطوبتی بسیار زیادتری تولید می شود که برای بدن و اعضا بسیار مضر هستند.

اگر ماهی در روغن سرخ شود ضمن اینکه رطوبت زائدآن خارج نمی شود، در داخل بدن ماهی باقی مانده و سفت‌تر شده و هضم آن بسیار بسیار سخت خواهد شد.

بطورکلی چه در مورد ماهی و چه در سایر موارد سرخ کردن مواد غذایی به جز در مواردی که یک هدف طبی مطرح باشد از دیدگاه طب سنتی رد می شود.

ماهی هایی که به صورت بخارپز پخته می شوند از سرخ کرده بهترند ولی باز به دلیل اینکه رطوبت از آنها به طور موثر و کافی خارج نمی شود، عارضه رطوبت زیاد را دارند. اگر بخواهند ماهی را به صورت بخارپز آماده کنند بهتر است خود ماهی بدون آب یا روغن در ظروف در بسته با شعله کم قرار گیرد تا ماهی با رطوبت و چربی ذوب شده خودش آرام آرام بپزد؛ البته باید گاه گاهی درب ظرف برداشته شود تا بخارات تجمع یافته خارج شده و از میزان تری ماهی به تدریج کاسته شود.

مزاج ماهی های نمک سود و یا دودی رو به گرم و خشکی می رود و بدترین نوع غذاهاست که در احادیث معتبر نیز به این نکته اشاره شده است. در کتاب کافی این حدیث آمده که دو نوع غذا است که کلا ضررند و هیچ نفعی ندارند؛ یکی از آنها گوشت (ماهی و غیر آن) مانده نمک سود و یا دودی است.

غذاهای مانده مخصوصا اگر مراحلی از پخت را هم گذرانیده باشند، هضم بسیار سختی داشته و اخلاط غیر طبیعی و مخصوصا بلغم و سودای زیاد و غیر قابل استفاده ای در بدن تولید می کنند که با رسوب در اعضا و بخش های مختلف، منجر به عوارض گوناگون از تیره شدن پوست و غلیظ شدن خون گرفته تا رشد موهای زاید و تولید توده ها و خال ها در بدن شده، در طولانی مدت می توانند تبدیل به بیماری های صعب العلاج یا غیر قابل درمانی چون انواع بدخیمی ها و سرطان شوند.

مصرف ماهی در طب سنتی: فوایدگوشت ماهی

ماهی کباب شده تازه، هضم راحتی داشته، خون نسبتا متعادلی تولید می کند، رطوبت مفیدی در بدن ایجاد کرده، تا حدی چاق کننده و حجم دهنده به بدن بوده، میزان تولید مایعات جنسی را هم افزایش می دهد. بنابراین بطورکلی ماهی برای افراد با مزاج گرم بسیار مفید و مورد توصیه بوده، غیر از تعدیل مزاج و جلوگیری از افزایش حرارت یا اخلاط و مواد گرم و سوزان در بدن آن ها، منجر به سلامتی و تقویت قوای جنسی و مایعات جنسی نیز می شود؛ لذا این باور که الزاما و فقط خوردن گرمی جات منجر به تقویت بدن و یا تقویت قوای جنسی می شود، همواره درست نیست.

خوردن ماهی تازه کباب شده همراه با پیاز تازه اثر تقویت کننده مایعات جنسی را بیشتر دارد و باعث تقویت حالت نعوظ و یا برانگیختگی اندام های تناسلی می شود. بنابراین برای کسانی که دچار ضعف قوای جنسی، عدم تحریک شدن و یا نارسایی عمل جنسی هستند، مخصوصا در گرم مزاجان می تواند مفید باشد.

همچنین از سوی دیگر به دلیل اثر تعدیل کنندگی برای مزاج های گرم، می تواند با کاهش تحریک پذیری بیش از حد هنگام عمل جنسی، از مشکلاتی چون انزال زودرس کاسته، مدت و عمق این عمل را بیشتر نماید.

ماهی مصلح اخلاط گرم مانند صفرا در بدن است و برای افرادی که دچار غلبه خلط صفرا -که خلطی است گرم و ماده ای است گزنده و سوزان- هستند مفید است. این افراد ممکن است دچار جوش، خارش، تلخی دهان، زردی پوست و یا زخم های ناشی از حرارت و یا خاراندن باشند.

کباب ماهی با آبغوره و مصرف آن همراه کمی سماق، برای دفع گوارشی مواد زائد صفراوی یا دموی (در مزاج ها و اخلاط گرم) بسیار مفید است.

ماهی برای سرفه های خشک و کلا خشکی مزاج و ضعف کبد و کلیه ای که ناشی از حرارت باشد مفید است.

توجه داشته باشید که گوشت ماهی برای افراد با مزاج سرد و تر و یا افرادی که معده و یا مغز سرد و تر دارند بسیار زیان‌آور است.

مصرف ماهی در طب سنتی: مصلحات ماهی

مصلح ماهی یعنی موادی که بهتر است در هنگام پخت و یا مصرف همراه ماهی استفاده شوند تا عوارض آن کمتر شود زنجبیل، گلپر، زیتون پرورده، ادویه جاتی چون فلفل و دارچین، مغز گردو و سبزیجات تند محلی، همچنین چیزهای ترش چون سرکه یا آبلیمو هستند.

در توضیح این مطلب باید گفت گرمی جاتی که نام بردیم منجر به کاهش سردی ماهی شده، رطوبت آن را نیز کم می کنند و چیزهایی چون سرکه و آبلیمو با خاصیت برندگی و مقطع بودنشان هضم ماهی را راحت می نمایند.

می توان ماهی را از ساعتی قبل از پخت، با برخی از این مواد همراه و نگهداری کرد (اصطلاحا در این مواد خواباند) و هنگام مصرف نیز بهتر است با این مصلحات مصرف شود؛ همانطور که امروزه نیز معمولا اجرا می شود.

می دانیم بسیاری از غذاهای اصیل ایرانی و چگونگی آماده کردن و مصرف آن ها دارای ریشه ها و حکمت های طبی بوده، از قدیم توسط حکمای طب سنتی ایران توصیه می شده یا اساسا توسط این اطبا به مردم آموزش داده شده اند.

نمک زدن به ماهی تا حدودی لازم است، چون مزاج نمک هم گرم بوده و ماهی را اصلاح می کند. مخصوصا سرد مزاجان می توانند میزان فلفل و نمک ماهی را بیشتر بگیرند؛ البته گرم مزاجان بهتر است ماهی را بدون این افزودنی ها استفاده نمایند.

ماهی هایی که به صورت شکم‌پر آماده و استفاده می شوند از همین قاعده پیروی می کنند که در آن عنصر غالب، سبزی های محلی، مغز گردو، رب انار، آب نارنج و مقداری نمک و ادویه است.

مصرف ماهی برای اکثر افراد (با هر مزاجی) تشنه کننده است و برای رفع آن، سرکه یا مختصر مواد ترشی که برای آماده سازی و یا حین مصرف به ماهی افزوده می شوند (آبغوره، آبلیمو، رب انار و …) خوب است، ولی نمک باعث تشنگی بیشتر می شود.

نکته بسیار بسیار مهم این است که مطلقا نباید حین مصرف ماهی تا حدودا ۲ ساعت بعد از آن، آب نوشیده شود؛ چون میزان سردی ناشی از مصرف این غذا را خیلی بالا می برد و هضم آن را بسیار مختل می کند و می تواند منجر به بروز انواع قولنج و زمینه ساز انواع فلج ها و حتی برخی از انواع سکته ها بشود.

خطر این کار به حدی است که در طب سنتی ذکر شده اگر کسی ماهی زیاد با آب مصرف کرد بهتر است آن را بالا بیاورد و یا مسهل های گرمی که جزء داروها است مصرف کند تا اینها را سریعتر دفع کند.

البته می دانیم که کلا مصرف آب با همه نوع غذا از نظر طب سنتی مردود و مورد نهی است که درمورد ماهی و خوردنی های سرد، این پرهیز دادن، خیلی شدیدتر است.

همچنین مصرف ماهی با خوردنی هایی چون شیر، تخم مرغ یا سایر انواع گوشت نیز بسیار زیان‌آور بوده و زمینه ساز بیماری های مزمن است، چرا که هر کدام غذای مستقل و کاملی بوده، هضم مربوط به خود را می طلبد؛ لذا همزمان مصرف کردن آن ها منجر به اختلال هضم شدید می شود.

اشخاصی که در هنگام خوردن ماهی دچار تهوع می شوند برای جلوگیری از این حالت می توانند از آب به و یا زیره استفاده کنند. پودر زیره سبز یا سیاه به عنوان یک ادویه خوب حین یا بعد از مصرف ماهی به همراه کمی شکر توصیه می شود چون گرم بوده، بلغم تولیدی از ماهی را که می تواند با تجمع در معده و تحریک آن منجر به تهوع شود، کم کرده و نفخ را هم از بین می برد.

مداومت در خوردن ماهی باعث بروز سردی در بدن، ضعف معده و قوای بدن و حتی در بعضی از افراد بروز بیماری های پوستی چون برص (پیسی: لکه های سفید پوستی) می شود.

تالیف: دکترسید مهدی میرغضنفری، پزشک، دکترای تخصصی (PhD) فیزیولوژی، معاون پژوهشی  و مدير گروه طب سنتی دانشکده پزشکی و عضو هیئت علمی (دانشیار) دانشگاه علوم پزشکی ارتش، و پژوهشگر طب سنتی ایرانی