تعویض کامل مچ پا که با نام آرتروپلاستی کامل مچ پا نیز شناخته می‌شود، نوعی روش درمانی جراحی برای درمان آرتریت مچ پا است که توسط جراح و پزشک متخصص صورت می‌گیرد.
آیا مچ پا قابلیت تعویض دارد؟
جراحی تعویض مفصل مچ پا سال‌ها به عنوان یک گزینه درمانی در نظر گرفته می‌شد تا این که پیشرفت‌های اخیر در فناوری و تکنیک، این روش درمانی را به گزینه‌ای ضروری برای درمان بیماران مبتلا به آرتریت مچ پا تبدیل کرد.
این روش درمانی لازم و ضروری، موجب از بین رفتن درد ناشی از آرتریت می‌شود و حرکت مفصل را به خوبی حفظ می‌کند تا بیماران بتوانند راه رفتن روی زمین ناهموار و بالا و پایین رفتن از پله‌ها را انجام دهند. علاوه بر این، تعویض مفصل مچ پا از دیگر مفاصل در برابر ابتلا به آرتریت نیز جلوگیری می‌کند.
جراحی تعویض مفصل مچ پا چیست؟
جراحی تعویض مفصل مچ پا یک روش درمانی برای درمان آرتریت است که در آن، دکتر بابک اتوکش متخصص ارتوپدی قسمت‌هایی از استخوان و غضروف مفصل را برداشته و با ایمپلنت مصنوعی مناسب جایگزین می‌کند.
یک پروتز کامل مچ پا از سه قسمت مختلف تشکیل می‌شود:
- یک جزء فلزی تیتانیومی که به استخوان درشت نی متصل می‌شود.
- یک قطعه کبالت کروم که به تالوس متصل می‌شود.
- یک ایمپلنت پلی اتیلن که بین جزء فلزی تیتانیومی و قطعه کبالت کروم قرار می‌گیرد.
آناتومی مفصل مچ پا و آرتریت
مچ پا که توسط متخصصان تحت عنوان مفصل تیبیوتالار نیز شناخته می‌شود، یک مفصل پیچیده است که امکان چرخش پا را فراهم می‌کند. این مفصل پیچیده از سه استخوان تشکیل می‌شود که به شرح زیر است:
- درشت نی یا استخوان بزرگ پا
- نازک نی یا استخوان کوچک‌تر که در قسمت بیرونی پا قرار دارد.
- تالوس یا استخوانی که نازک نی و درشت نی را به استخوان پاشنه متصل می‌کند.
انتهای هر سه این استخوان‌ها توسط غضروف یا بالشتکی پوشانده شده است که امکان سر خوردن راحت استخوان‌ها روی یکدیگر را فراهم می‌کند. در صورتی که این غضروف‌ها به دلیل بیماری مانند آرتروز یا آسیب دیدگی و شکستگی مچ پا دچار فرسودگی شوند، استخوان‌ها هنگام حرکت به یکدیگر ساییده شده و درد و تورم را به همراه خواهند داشت. با گذشت زمان، این ساییدگی تمام سطح استخوان‌ها را از بین برده و موجب ایجاد خار استخوان و سفتی در مفصل می‌گردد.
در تعویض مفصل مچ پا چه چیزی جایگزین می‌شود؟
در تعویض مفصل مچ پا، سطح استخوان‌های تشکیل دهنده مفصل مانند درشت نی و تالوس برداشته شده و قطعات فلزی جایگزین آن‌ها می‌شود. در این جایگزینی، قطعه فلزی قرار گرفته بر روی تالوس به قطعه پلاستیکی متصل به ایمپلنت تیبیا متصل می‌شود.
اگر نکروز آواسکولار تالوس داشته باشم چه اتفاقی می‌افتد؟
نکروز آواسکولار تالوس یا استئونکروز عارضه‌ای است که در آن بخشی از استخوان تالوس منبع خونی خود را از دست داده و فرو می‌ریزد. زمانی که این عارضه ایجاد می‌شود، استخوان سالمی برای پشتیبانی از جایگزینی ایمپلنت مچ پا وجود نخواهد داشت و ارتوپد بابک اتوکش با توجه به میزان ناحیه نکروز از گزینه‌های مختلف دیگری که به شرح زیر است استفاده می‌کند:
اگر ناحیه نکروز کوچک باشد، آن قسمت کوچک برداشته شده و ایمپلنت بر روی باقی مانده سالم تالوس قرار می‌گیرد.
اگر ناحیه نکروز بیش از حد بزرگ باشد، کل استخوان تالوس برداشته شده و با یک قطعه فلزی که برای بیمار سفارشی‌سازی می‌شود، جایگزین می‌گردد.
چه کسانی باید جراحی تعویض مفصل مچ پا انجام دهند؟
بیمارانی که دیگر قادر به کنترل درد و تورم آرتریت مچ پا با روش‌های غیر جراحی مانند فیزیوتراپی، مچ بند، دارو‌های ضد التهابی غیر استروئیدی و تزریق کورتیکواستروئید نیستند، باید جراحی تعویض مفصل مچ پا انجام دهد.
آیا تعویض مفصل مچ پا نیاز دارم یا فیوژن مچ پا؟
تحقیقات انجام شده بر روی این دو روش درمانی نشان می‌دهد که تعویض و فیوژن مچ پا هر دو به یک اندازه درد را تسکین می‌دهند، اما تعویض مفصل مچ پا انعطاف پذیری مفصل را حفظ کرده و عملکرد بهتری را ارائه می‌دهد. در برخی بیماران امکان انجام تعویض مفصل مچ پا وجود ندارد و متخصص ارتوپدی بسته به شرایط بیمار فیوژن را انتخاب می‌کند.
در جراحی فیوژن مچ پا، دو استخوان تالوس و درشت نی به یکدیگر متصل شده و با استفاده از پیچ یا صفحات در محل مورد نظر تثبیت می‌شوند. این روش درمانی پیش از آن که جراحی تعویض مفصل مچ پا مورد تایید قرار گیرد، ارجحیت داشت. اما با وجود این که درد ناشی از آرتریت را کاهش می‌داد، مفصل دیگر قابلیت خم و راست شدن نداشت.
چه زمانی فیوژن مچ پا گزینه بهتری نسبت به تعویض مفصل مچ پا محسوب می‌شود؟
دلایل مختلفی برای عدم امکان انجام جراحی تعویض مفصل مچ پا و استفاده از فیوژن مچ پا وجود دارد که از جمله مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
ضعیف بودن استخوان
بدشکلی و ناهماهنگی پا و مچ پا که قابلیت اصلاح ندارد.
اختلالات عصبی- عضلانی خاص
ابتلا به آرتروپاتی شارکو
نوروپاتی محیطی در پا و مچ پا
ابتلا به عفونت فعال
تعویض مفصل مچ پا با بیهوشی عمومی انجام می‌شود یا بی‌حسی منطقه ای؟
تعویض مفصل مچ پا معمولا تحت بی‌حسی منطقه‌ای انجام می‌شود. در این روش، پا با استفاده از دارو‌های بی‌حس کننده‌ای که یک یا دو روز بعد از جراحی نیز در بدن باقی می‌ماند، بی‌حس می‌شود.
آیا برای جراحی تعویض مفصل مچ پا باید یک شب در بیمارستان بمانیم؟
اکثر بیماران می‌توانند در همان روزی که عمل جراحی انجام داده‌اند به خانه بازگردند، مگر این که مشکل خاصی وجود داشته باشد و بیمار طبق دستور پزشک شب را در بیمارستان مانده و فردای آن روز مرخص شود.
ریکاوری تعویض مفصل مچ پا چگونه انجام می‌شود؟
در زیر ریکاوری تعویض مفصل را براساس زمان‌های مختلف بهبودی پس از جراحی بیان می‌کنیم که البته ممکن است بسته به وضعیت بیمار کمی متفاوت باشد.
- چهار هفته اول
بلافاصله پس از جراحی، مچ پا گچ گرفته می‌شود و بیمار اجازه راه رفتن یا قرار دادن وزن روی مچ پا را نخواهد داشت.
در دو هفته اول، لازم است بیمار به منظور کاهش تورم و افزایش سرعت بهبودی مچ پای خود را بالا‌تر از سطح قلب قرار دهد. بدین صورت که، مچ پا در اکثر مواقع در ارتفاع قرار می‌گیرد و بیمار تنها برای خوردن وعده‌های غذایی و انجام کار‌های ضروری می‌تواند با کمک عصا بلند شود.
پس از دو هفته اول، بخیه‌های محل برش توسط پزشک برداشته شده و مچ پای بیمار در یک آتل یا چکمه با قابلیت جابجایی قرار می‌گیرد.
- پس از چهار هفته
پس از چهار هفته، بیمار می‌تواند جلسات فیزیوتراپی خود را آغاز کند و با استفاده از آتل محافظ مچ پا، کمی از وزن خود را روی پا قرار دهد.
- پس از هشت هفته
پس از هشت هفته، بیمار می‌تواند استفاده از آتل محافظ را کنار بگذارد و کفش ورزشی یا کفش طبی مناسب بپوشد و پیاده روی کند.
روند بهبودی پس از چهار ماه
در چهار ماهگی، وضعیت بیمار بهتر از وضعیت قبل از عمل او خواهد بود.
در شش ماهگی، بیمار حدود 75% بهبود خوهد یافت.
در یک سالگی، بهبودی بیمار به حداکثر خواهد رسید و بیمار تفاوت را به وضوح حس خواهد کرد.
