در طب سنتی هضم غذا یکی از ارکان سلامتی انسان معرفی شده است. همانطور که در مطلب “مراحل هضم از منظر طب سنتی” گفتیم هضم ناقص خود عامل بسیاری از بیماری ها و ناراحتی هاست. در صورت هضم کامل است که بدن ما می تواند ویتامین ها و انرژی مورد نیاز خود را از غذاها دریافت کند.
دستگاه گوارش هر فرد بنا به شرایط فیزیکی بدنی، مزاج و طبع وی و شرایط محیط زندگی و محیط و نوع شغل، سن و نوع رژیم غذایی با بقیه افراد فرق می کند. امروزه داروهای شیمیایی زیادی در بازار برای هضم غذا و رفع سنگینی معده تولید شده و به فروش می رسند، ولی همانطور که می دانید هیچ داروی شیمیایی بدون عوارض ناخوشایند نیست.
بعضی از این عوارض در کوتاه مدت خود را نشان می دهند و برخی دیکر در بلند مدت. باز هم اینجا به سراغ طب سنتی می رویم تا ببینیم توصیه های آن برای رفع این مشکل چیست.در این مطلب فارغ از موارد فوق می خواهیم خوراکی های کمکی برای دستگاه گوارش را معرفی کنیم که هر فردی با توجه به مزاج خود می تواند از این خوراکی ها استفاده کند.
عدم تعادل در ارگان های بدن و خوب کار نکردن هر کدام، دارای نشانه هایی جهت اعلام این نقص در بدن می باشد. عدم انجام عمل هضم صحیح نیز دارای علائمی در بدن است. علائمی مانند:
- ضعف حتی با وجود خوردن غذا.
- کمبود ویتامین.
- سردرد و میگرن.
- نفخ و گاز.
- مشکل خواب.
- افزایش یا کاهش وزن.
- حالت تهوع.
- التهاب.
- عرق سرد یا گرم.
- خستگی.
- نوسانات خلقی.
طب سنتی علاوه بر معرفی بعضی از خوراکی های کمک کننده به هضم غذا، توصیه های خوبی هم برای کمک به این موضوع دارد.
توصیه‌های طب سنتی برای هضم بهتر غذا
- در هر فصل سعی کنید غذاها و میوه های مناسب و مخصوص همان فصل را بخورید. مثلا در فصل زمستان باید از غذاها با طبع گرم استفاده کنید یا مثلا میوه های تابستان مانند هندوانه را در فصول سرد مصرف نکنید.
- از مصرف غذاهای خیلی داغ و خیلی سرد خودداری کنید.
- در طول روز به مقدار کافی آب بنوشید.
- ورزش منظم و روتین داشته باشید.
- بلافاصله بعد از صرف غذا ورزش یا فعالیت بدنی نداشته باشید.
- بعد از صرف غذا دخانیات مصرف نکنید.
- در رژیم غذایی خود خوراکی های حاوی فیبر بگنجانید.
- تا حد امکان از مصرف فست فودها خودداری کنید.
- از استرس و اضطراب دوری کنید.
- از پرخوری بپرهیزید.
- پرهیز از مصرف الکل.
- در حین غذا خوردن و بلافاصله بعد از آن آب مخصوصا آب سرد ننوشید.
- تا حد امکان از مصرف نوشابه های گازدار بپرهیزید. گاز موجود در نوشابه های گازدار می تواند سطح اسید معده را افزایش داده و باعث نفخ و مشکلات گوارشی متعدد شود.
- خواب کافی و با کیفیت داشته باشید زیرا عدم داشتن خواب کافی و با کیفیت باعث به وجود آمدن بیماری هایی مانند ریفلاکس معده (GERD) ، بیماری زخم معده (PUD) ، سندرم روده‌ی تحریک‌پذیر (IBS) و بیماری التهابی روده (IBD) می شود.
- بلافاصله بعد از غذا خوردن نخوابید، ولی در طب سنتی توصیه شده است برای هضم بهتر غذا بعد از غذا ابتدا چند دقیقه به پهلو راست دراز بکشید نه اینکه خوابتون ببره و بعد چند دقیقه به پهلو چپ دراز بکشید. وقتی به پهلوی راست می‌خوابید معده گنجایش بیشتری پیدا می‌کند و غذا کاملا درون معده جایگزین می‌شود چون انحنای معده به سمت راست است و غذا به سمت دهانه معده که وسط قفسه سینه و مایل به پهلوی چپ است, بر نمی‌گردد و بعد از آن که به پهلو چپ می خوابید موجب می‌شود که کبد روی معده قرار گیرد و حرارت کبد معده را گرم کرده و موجب می‌شود که غذا بهتر هضم شود.
- مصرف شام حداقل 2 ساعت قبل از خواب باشد.
- به هیچ عنوان بعد از غذا روی شکم نخوابید.
خوراکی های هضم کننده در طب سنتی
- جینسینگ هندی.
- سیر.
- موسیر.
- زیره سبز: تسکین نفخ.
- استفاده از خوراکی های پروبیوتیک.
- گلابی با پوست.
- خانواده توت ها.
- کنگرفرنگی.
- مربا و جوارش میوه آمله یا انگور فرنگی.
- میخک: درمان دردهای شکمی، اسهال و استفراغ.
- غلات سبوس دار: درمان یبوست و کمک به تغذیه باکتری های سالم روده.
- گلپر: مقوی معده و سایر اندام های گوارش، ضد نفخ است، ترشحات معده را زیاد کرده و سموم بدن را دفع و هضم غذا را بهتر می کند.
- موز و پرتقال: این میوه ها حاوی ویتامین C و پتاسیم هستند که به هضم کمک می‌کنند.
- دارچین: تقویت گردش خون، بهبود عملکرد کلیه، تسکین کمردرد مرتبط با هضم غذا،درد معد، رفع خستگی، بهبود گوارش و جذب مواد مغذی و جلوگیری از عفونت‌های سیستم گوارش.
- زنجبیل: زنجبیل برای تحریک ترشح آنزیم‌های گوارشی و مقابله باحالت تهوع مفید است. مصرف زنجبیل به صورت دمنوش، عصاره، یا به‌عنوان افزودنی به غذاها مفید است.
- سیب: سیب غنی از فیبر محلول به نام «پکتین» است. پکتین حجم مدفوع را افزایش می‌دهد و به درمان یبوست، عفونت‌های روده، التهاب روده‌ی بزرگ و اسهال کمک می کند.
- دانه‌ی چیا: دانه‌ی چیا منبع عالی فیبر به شمار می‌رود. با خوردن دانه‌ی چیا یک ترکیب ژلاتین‌مانند در معده شکل می‌گیرد. این ترکیب مثل پروبیوتیک عمل کرده و به رشد باکتری‌های مفید در روده و در نتیجه بهبود هضم کمک می‌کند.
- لبو: لبو نیز سرشار لز فیبر است. فیبر به هضم کمک کرده و باکتری‌های مفید را تغذیه می‌کند. همچنین حجم مدفوع را افزایش می‌دهد.
- سبزیجات دارای برگ سبز تیره: سبزیجات دارای برگ سبز تیره مانند اسفناج منبع عالی فیبر نامحلول هستند که باعث افزایش حجم مدفوع می شوند.
- هل: کمک به تولید آنزیم‌های گوارشی و هضم غذاهای سنگین و حجیم، کمک به حرکت غذا در روده‌ها، درمان یبوست، سوءهاضمه و گاستریت.
- فلفل سیاه: تسهیل کننده فرایند گوارش و افزایش دهنده تولید آنزیم‌های گوارشی معده.
- تخم شنبلیله: سرشار از فیبر و آنتی‌اکسیدان‌هاست.یک هضم‌کننده طبیعی، دفع کننده سموم، دارای خاصیت روان کنندگی و نرم کننده دیواره معده و روده‌ها و از بین برنده چربی ها می باشد.
- ترکیب هضم کننده (هاضوم): زنیان، آویشن و سیاهدانه را به نسبت مساوی با هم ترکیب و آسیاب کنید. یک قاشق چایخوری از این ترکیب را با یک قاشق چایخوری عسل ترکیب و به فاصله 15 دقیقه بعد از غذا میل کنید.
- آووکادو: سرشار از فیبر و مواد مغذی ضروری مانند پتاسیم است که به تقویت عملکرد سالم گوارش کمک می کند. همچنین یک غذای کم فروکتوز است، بنابراین احتمال ایجاد گاز در آن کم‌تر است.
- چغندر: چغندر سرشار از فیبر است. فیبر گوارش یا هضم را دور می زند و به روده بزرگ منتقل می شود، جایی که باکتری های مفید روده را تغذیه می کندو مقدار زیادی به مدفوع می افزاید که هر دو باعث بهبود هضم غذا می شوند.
- کلم: کلم به آنزیم ها کمک می کند تا مواد مغذی را به مولکول های کوچکتر و قابل هضم بیشتری تقسیم کند. همچنین کلم دارای خاصیت پروبیوتیک نیز می باشد.
- پاپایا: حاوی آنزیمی گوارشی به نام پاپائین است. این ماده یک آنزیم گوارشی قوی است که در روند هضم غذا با کمک به تجزیه فیبرهای پروتئینی، کمک می کند. این ماده علائم سندرم روده تحریک پذیر (IBS) مانند یبوست و نفخ را کاهش می دهد و به عنوان آنزیم اصلی در مکمل های گوارشی استفاده می شود.
نوشیدنی های هضم کننده غذا
آب.
آب نارگیل.
سرکه سیب.
آب سبزیجات مانند آب هویج، کلم، خیار و تربچه.
مخلوط آب گرم و لیموترش.
دمنوش گیاه شاه‌پسند.
دمنوش بادیان رومی (زیره‌ی رومی).
دمنوش آویشن.
دمنوش و عرق شیرین بیان.
دمنوش مریم‌گلی.
دمنوش میخک: ضد نفخ.
عرق و دمنوش هل.
- عصاره تخم شنبلیله.
- دمنوش دارچین.
- دمنوش ریشه جنتیانا.
- دمنوش پوست زرشک.
- دمنوش ریشه قاصدک.
- دمنوش ریشه گیاه ختمی.
- دمنوش زردچوبه: التیام دهنده گوارش.
- دمنوش و عرق بادرنجبویه: درمان نفخ معده و روده، تقویت معده و کمک به هضم بهتر غذا.
- دمنوش بابونه: به کاهش گازهای شکمی، درد معده و یبوست کمک می کند.
- آب آلو: این نوشیدنی پر از فیبر است و می تواند حرکات روده را افزایش دهد.
- نوشیدنی کامبوجا یا کامبوچا: این نوشیدنی منبع بسیاری از پروبیوتیک ها است.
- کفیر: این نوشیدنی شبیه دوغ سرشار از انواع پروبیوتیک هاست.
- تخم شربتی: تخم شربتی سرشار از فیبر و دارای خاصیت پروبیوتیک است و باعث رشد باکتری های سالم در روده، تقویت حرکات روده و دفع کامل و در نتیجه بهبود هضم و عملکرد دستگاه گوارش می شود.
- دمنوش و روغن نعنا و نعناع فلفلی: درمان کننده نفخ، ناراحتی معده و مشکلات حرکات روده، آرامش دهنده دستگاه گوارش و بهبود دهنده هضم غذا.
- دمنوش بهار نارنج: این دمنوش علاوه بر کمک به هضم غذا، آرام‌بخش، مفرح، نشاط‌آور، از بین برنده اضطراب، اشتهاآور، تقویت‌کننده قلب، تقویت‌کننده اعصاب، رفع کننده دل‌پیچه و ورم معده و روده است. البته استفاده زیاد از این دمنوش باعث بالا رفتن فشارخون و ضربان قلب می‌شود.
- دمنوش رازیانه: حالت تهوع را کاهش داده و ریفلاکس اسید معده را برطرف می کند، ضداسپاسم طبیعی بوده و برای رفع درد و گرفتگی‌های شکم ناشی از پرخوری و تنش روده، هضم غذاها، رفع گاز و نفخ مفید است.
- چای سبز: برای رفع مشکلات گوارشی و کمک به عضم بهتر غذا، دفع الکل و سموم از بدن، کاهش چربی های بدن و کمک به لاغری مفید است.
- آب میوه ها یا اسموتی های سبز: این نوشیدنی ها سرشار از آب و فیبر هستند و می توانند به عبور مواد زائد از سیستم گوارشی کمک کنند.
- دمنوش ریحان: برگ‌های ریحان را در سایه خشک کنید و چند برگ آن را در لیوانی از آب جوش ریخته و درب آن را بپوشانید، 10 دقیقه صبر کنید و سپس آن را صاف کنید و جرعه جرعه بنوشید.
- دمنوش شوید: این دمنوش برای رفع آروغ و سنگینی معده مفید است و قند بعد از غذا را نیز تنظیم کرده و چربی خون را کاهش می دهد.
- دمنوش کاکوتی یا کهلیک اوتی: این گیاه را هم می توان به صورت دمنوش استفاده کرد هم می توان پودر خشک شده آن را به ماست و نوشیدنی ها مانند دوغ اضافه کرد.
عرق زنیان: عرق زنیان برای پیشگیری و درمان گاز معده و سوءهاضمه‌ی مزمن، درد و ناراحتی‌های مداوم در قسمت فوقانی معده و هضم غذاهای سنگین مفید است.
- عرق و دمنوش زیره: ناراحتی و درد معده را تسکین می دهد، رفع کننده گاز معده است، موجب افزایش تولید آنزیم‌های گوارشی شده و فرایند گوارش را تقویت می‌کند.
منبع: تیم تولید محتوای طبایع
