64 خاصیت گیاه ریوند چینی در طب سنتی

معرفی گیاه ریوند چینی

ریوند چینی (Rhubarb) با نام علمیRheum officinale    نام یک گونه از نوع آوند داران و گل دار و دو لپه ای و در زمره میخک سانان و تیره هفت بندیان (Polygonaceae) و سرده  گیاه ریواس است که آن را با نام های دیگری مانند راوند، ریوند تاتار، ریواس چینی، ریواس هندی، روبارب، ریواس دارویی، ریشه بربر، راوند صینی ، ریباس، بیخ جگری، ریشه ریواس خطایی، ریواس تبتی، چوکری، رواش، ریباج، دیباج، راوش، فیل گوش  و چوب ریوند نیز می شناسند.

در طب سنتی از ساقه، دمبرگ و ریشه ریوند استفاده می شود و  برگ های آن برای انسان ها و حیوانات سمی هستند. ریشه خشک شده گیاه تبدیل به پودر به رنگ نارنجی مایل به زرد می شود.

ریوند گیاهیست پایدار، بوته‌ای و از سبزی‌های فصل خنک و مناطق سرد با بیش از ۶۰ گونه متفاوت که تقریبا ساقه تمامی آن‌ها خوراکی و برگ اغلب آن‌ها سمی است. ساقه ریوند قرمزرنگ و کمی ترش‌مزه است.

ریخت شناسی گیاه ریوند چینی

ریوند گیاهیست چند ساله دارای ساقه ای بلند که تا 2 متر یا بیشتر نیز رشد می کند، ساقه توخالی است و خوشه‌ای از گل‌های این گیاه در انتهای آن می‌روید.

برگ های آن بزرگ، پهن، پنجه ای، موجدار و کناره آن ها دندانه دار است و به صورت مجتمع در قسمت قاعده گیاه قرار دارند. برگ های چوب ریوند چینی سمی است. دلیل این خاصیت وجود دو ماده به نام های اسید اگزالیک و انتراکوینون گلیکوسید است. این ترکیبات برای بدن مضر بوده و باعث آسیب می شود.

دمبرگ ها دراز و گوشتی و رنگ متمایل به قرمز دارند و ترش مزه هستند. میوه آن فندقه و سه‌قسمتی است.

معمولا در خاک مرغوب و زراعت خوب از هر گیاه 6 – 8 کیلوگرم ساقه زیرزمینی ضخیم برای مصارف دارویی می توان تهیه کرد. گیاه در دوران رویش احتیاج به آب فراوان دارد.

ساقه زیرزمینی متورم و ضخیم است. ریشه ریوند چینی به شکل قطعاتی است مدور به رنگ زرد چرک و خیلی سخت، طعم آن تلخ و زیر دندان به شدت صدا می دهد. رنگ گرد آن پس از کوبیدن نارنجی می شوند. اندام دارویی این گیاه همین ریشه یا ساقه زیرزمینی آن است.

خاستگاه گیاه ریوند چینی

این گیاه بومی شمال غربی چین، تبت، هیمالیا و شمال هند است و در این مناطق به صورت طبیعی و خودرو رشد می کند و در اروپا به مقدار زیادی کشت می‌شود. به طور کلی ریوند چینی دوستدار  مناطق سردسیر است.

تکثیر آن از طریق دانه و نیز به وسیله قطعات جوانه دار گیاه مسن انجام می گیرد. غده های زیر زمینی این گیاه را معمولا در شهریورماه گردآوری کرده و پس از تقسیم به قطعات کوچک در مجاورت هوا می خشکانند.

این گیاه در ایران در دامنه کوهستان ها، آذربایجان، کردستان، کرمانشاه، ایلام، ارتفاعات لرستان، کهکیلویه و بویر احمد، بلندی های سالوک در استان خراسان، شهرستان کاشمر و گناباد قابل رویت و برداشت است.

ترکیبات شیمیایی گیاه ریوند چینی

ترکیبات این گیاه شامل آب، تانن، کاتچین ( Catechine )، آنتراکینون نظیر امودین ( Emodine )، اسید‌های آلی، اکسلیک اسید و مالیک اسید، پروتئین، چربی، کلسیم، آهن، پتاسیم و ویتامین‌های A، E، K، C و ویتامین های گروه B می‌باشد.

ریشه گیاه ریوند چینی همچنین حاوی دو نوع گلوکوزید است: تانوگلوکوزیدها که محتوی اسیدگالیک، اسید سینامیک و گلوکوزیدهای آزاد است و دیگری آنتراگلوکوزیدهای متصل به هم که عبارتند از کریسوفانئین، امودین، رئوکریسین و رئین می باشد. ماده رئین است که عامل محرکه اصلی در ریشه ریوند محسوب می‌شود و محتوی نشاسته و اکسالات کلسیم است.

طبع گیاه ریوند چینی

طبیعت آن مرکب القوی و در درجه دوم گرم و خشک است و رطوبت فضیله دارد. در اکثر مقالات طبع گیاه ریوند چینی را سرد و خشک معرفی کرده اند. ولی باید توجه داشت برخی از گیاهان دارویی مرکب القوی می باشند، یعنی بسته به نوع مصرف و بعد از ورود به بدن طبع های مختلفی دارند.

برای نمونه  شعیر ( جو ) و ماء الشعیر طبی حاصل از آن دارای طبیعتی سرد و مرطوب است ولی اگر جو را بکوییم و بر روی اورام و دُمل ها بگذاریم حرارت می بخشد و باعث می شود اورام و دمُل ها زودتر نضج پیدا کند. گل سرخ و گلاب نیز اینگونه اند، بطوریکه مصرف خوراکی آن ها باعث تبرید(خنک شدن) درون و استعمال خارجی آن ها بعلت خاصیت مسخنی ( گرمابخشی ) که دارد باعث تحلیل اورام و دردهای مفصلی ناشی از ضربات و. . . می شود.

حجرالتیس و جدوار ، گل سرخ، شقاقل، بهمنین، بوزیدان (جنسینگ هندی) و جوزبوا و زرآوند طویل و زرنباد از نمونه های دیگر گیاهان دارویی با طبیعت مرکب القوی می باشند.

حال رطوبت فضیله چیست؟ رطوبت فضلیه عبارت است از رطوبتی که با باقی عناصر امتزاج تامی پیدا نکند. این رطوبت نسبت به اجزای غذایی یا دوایی غریب و زاید و خارج از آن است و هر چند که داخل جسم است ولی این رطوبت مکتسبه از آب است و طبیعی و مستقر در مزاج نیست و بدین لحاظ است که زنجبیل را به یبوست و خشکی نسبت دهند. یکی از افاضل گفته است : هر زمان بگویند در فلان میوه یا سبزی و حبوب رطوبت فضلیه است مراد آن باشد که پاره ای از رطوبتی راکه برای تغذیه جذب کرده است هنوز پخته نشده است. (از کشاف اصطلاحات الفنون ).

خواص گیاه ریوند چینی

1. مسهل اخلاط غلیظ و رقیق و خام.
2. مدر.
3. قاعده آور.
4. تقویت کننده بینایی.
5. مقوی و پاک کننده کبد.
6. کنترل و درمان کننده کبد چرب.
7. باز کننده انسدادهای طحال و کبد و روده ها.
8. تصفیه کننده کبد.
9. پادزهر سموم سرد بخصوص عقرب.
10. پاک کننده سر از اخلاط ناپسند.
11. درمان انواع سردردهای سرد و صفراوی.
12. درمان فلج.
13. درمان سرگیجه.
14. درمان تشنج.
15. درمان جنون.
16. درمان مالیخولیا.
17. تقویت موی سر و استحکام ساقه مو.
18. برطرف کننده چین و چروک پوست و جوانسازی آن.
19. درمان جوش، تبخال، آفت، آبسه، بهبود اگزما و لک‌های پوستی.
20. تقویت کننده قوای جنسی.
21. درمان سکسکه.
22. اشتهاآور.
23. مقوی.
24. درمان سرفه های مزمن.
25. درمان بیماری های ریه مانند تنگی نفس، سل و زخم ریه.
26. درمان زخم روده.
27. درمان انواع استسقا.
28. درمان یرقان.
29. درمان اسهال خونی و اسهال معمولی.
30. پیشگیری و درمان سرطان سینه و روده بزرگ.
31. کمک به درمان هپاتیت B.
32. درمان تب حلزون (شیستوزومیازیس).
33. کمک به درمان دیابت.
34. تسکین دردهای مفصلی ناشی از قند خون.
35. درمان تب مانند تب مالاریا.
36. هضم کننده غذا.
37. ضد التهاب.
38. کاهنده تورم.
39. درمان یبوست و اختلالات گوارشی.
40. درمان عفونت زنان و رفع ترشحات سفید.
41. تقویت عملکرد روده ها.
42. تقویت سیستم ایمنی بدن.
43. درمان کم خونی و بهبود گردش خون و اکسیژن رسانی در بدن.
44. کاهنده چربی و فشار خون.
45. شادی آور و مقوی اعصاب.
46. ریوند چینی در ترکیب با حنا رنگ مو را شرابی می کند.
47. تقویت کننده حافظه و پیشگیری و درمان آلزایمر.
48. کمک به کاهش وزن و لاغری.
49. تقویت بافت‌های استخوانی.
50. رفع خستگی، سستی و بی‌حالی.
51. تسکین دهنده دردها و التهاب های کلیه، مثانه و رحم.
52. کمک به کاهش درد دندان.
53. کنترل اسپاسم های ماهیچه ای.
54. کمک به ترک اعتیاد.
55. کمک به کاهش علائم یائسگی مانند گرگرفتگی.
56. دارای خاصیت آنتی بیوتیکی و از بین برنده عفونت ها.
57. از بین برنده باکتری‌های مضر و کرم های روده.
58. بهبود عملکرد لوزالمعده.
59. خنثی کننده اسید معده و تنظیم کننده ترشحات معده و ضد نفخ و گاز معده.
60. مقوی معده و درمان کننده خونریزی معده.
61. ناراحتی های ناشی از هجوم دم در ناحیه لگن زنان، مانند احساس درد در موقع نزدیکی و ترشح ادرار با درد.
62. مجفف (خشک کننده) و قابض و جالی و منضج و مقطع.
63. به مقدار کم قابض است و به مقدار زیاد بعد از هشت تا ده ساعت اثر ملین دارد.
64. در عین حال که مسهل است، ایجاد قولنج نکرده و معده را خسته نمی کند در صورتی که سایر مسهل ها معمولا اشتها را کم کرده و ایجاد ضعف می نمایند ولی ریوند معده را تقویت کرده به هیجان بدن می افزاید.

طریقه مصرف گیاه ریوند چینی

از این گیاه به صورت دمنوش، ضماد و شربت استفاده می شود. در این قسمت برخی از روش های استفاده از گیاه ریوند چینی که در طب سنتی توصیه شده را بیان خواهیم کرد.

• گرد ریوند مخلوط با سرکه برای پراکنده کردن کاهش درد که در اثر ضربه و یا افتادن در عضوی ایجاد شده مفید است.
• اگر با برنج تخمیر شده خورده شود برای ناراحتی های تنفسی که در اثر حرارت و رطوبت پیدا شده نافع است.
• ضماد ریوند، از ساقه‌های پخته و کوبیده شده، برای کاربردهای موضعی تهیه می شود.
• برای درمان جوش و آبسه ضماد تهیه شده از آن را به صورت موضعی استفاده می کنند. استفاده منظم از ضماد ریوند باعث سر باز کردن آبسه و خروج چرک از آن می‌شود.
• ترکیب راوند با آبلیمو و مالیدن آن به صورت باعث از بین رفتن جوش و لک می شود.
• چکاندن آب تازه آن در چشم سبب تقویت بینایی و از بین رفتن لکه‌های سفید چشم می‌شود.
• برای تهیه دمنوش ریوند ۵ تا ۱۰ گرم از ریوند چینی خشک را در یک لیوان آب جوش دم کنید و اجازه دهید بیست دقیقه دم بکشد. هر روز یک فنجان از آن را قبل از غذا میل کنید. 
• برای تهیه شربت ریوند، شصت گرم ریشه خشک گیاه ریوند چینی را بکوبید، سپس آن را در هاون چینی یا با کمک آسیاب خرد کنید به طوری که به صورت پودر نرمی درآید. سپس آن را در یک لیتر آب بریزید و چهار گرم دارچین به آن اضافه کنید و هشت روز بگذارید بماند. برای مصرف آن روزی یک فنجان از شربت ریوند را قبل از غذا میل کنید.
• برای تهیه جوشانده ریوند مقداری از ریوند چینی خشک را خرد کرده و درون قوری می ریزیم و آب جوش را به آن اضافه می کنیم و درب قوری را می بندیم و قوری را بر روی شعله غیر مستقیم  قرار می دهیم و به مدت ۱۵-۲۰ دقیقه اجازه می دهیم ، تا به خوبی دم بکشد. این دمنوش و جوشانده طعم ترشی دارد، برای شیرین کردن آن می توانید مقداری عسل یا نبات به آن اضافه کنید.
• برای استفاده به عنوان ملین از پودر ریشه ریوند محلول در آب استفاده می شود.
• دمکرده گیاه ریوند چینی در درمان عفونت زنان و رفع ترشحات سفید بسیار مفید است.

عوارض احتمالی و موارد منع مصرف گیاه ریوند چینی

استفاده از این گیاه برای افراد زیر ممنوع می باشد:

• بیماران مبتلا به سنگ کلیه.
• افرادی که دچار بیماری نارسایی قلبی هستند.
• بانوان باردار یا شیرده.
• اشخاص مبتلا به بواسیر.
• افراد مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر.
• افرادی که آنزیم های کبدی آن ها بالا می باشد.

زیاده‌روی در مصرف این گیاه می‌تواند عوارض زیر را به دنبال داشته باشد:

• اختلال در دستگاه گوارش.
• اسهال.
• ضعف اعصاب.
• بروز قولنج در افراد با مزاج سرد.
• آسیب به کلیه‌ها.
• اختلال در جذب کلسیم و منیزیم و تشدید پوکی استخوان.
• تحريک مخاط لثه و دهان.
• منبع: تیم تولید محتوای طبایع