درباره کتاب الابنیه عن حقایق الادویه
«الابنیه عن حقایق الادویه یا روضه الانس و منفعه النفس»، به زبان فارسی، کتابی است در مفردات طب که در عهد منصور بن نوح سامانی (بین سنوات ۳۵۰ تا ۳۶۶ ق)، توسط موفق بن علی هروی تالیف شده است.
مؤلف انگیزهاش را از نگارش این اثر چنین بازگو میکند: «من کتابهای حکیمان پیشین و عالمان طبیبان محدث همه بجستم و هرچه گفته بودند، به تامل نگاه کردم… پس چون بدیدم هرکسی راهی گرفته بود تا قدر غرض خویش، بعضی از ایشان فصلهایی بیرون کرده بودند موجز و بعضی نه و نیز آن بعضی شرح تمام نکرده بودند، من خواستم که کتابی بنا کنم و هرچه شناسند اندر او یاد کنم؛ از آن چیزها که استعمال کنند و پس قوتهاشان پیدا کنم و فعلشان بگویم به شرحی تمام و به وجهی نیکو که بزرگتر منفعتی و عظیمتر خطری این راست». وی در ادامه، کتاب را به حاکم سامانی هدیه میکند.
آشنایی با محتوای کتاب الابنیه عن حقایق الادویه
کتاب الابنیه عن حقایق الادویه، دارای ۲۹ باب به ترتیب حروف الفبا است و ۵۸۴ کلمه و ماده (از موادی که در مداوا و درمان بیماریها به کار برده میشوند) را در بر گرفته است و خواص طبی هریک را بیان نموده است. مؤلف، در ابتدا ماده مورد نظر را ذکر میکند و سپس گونههای آن، خواص و مصارف آن را بر میشمرد. این نکته را نیز باید گوشزد کنیم که هرچند مؤلف، این اثر را بر اساس ترتیب حروف الفبا تدوین و تحریر نموده است، ولی رعایت این ترتیب تنها در اولین حرف کلمات است.
از جمله گرمی، برودت، مرطبات، یبوست، بحث اخلاط، خون، بحث بلغم، بحث صفرا، بحث سودا، بحث ریح، بحث سده، زکام، درد دندان، دفع بخر، دفع خناق، سفیفه، صرع، دوی، رعاف، هیضه، قولنج، بواسیر، مقعد، حبس بول، قرحه، سنگ گرده، سنگ مثانه، دمامیل، ناسور، حرق نار، باه و ایام بحران.
