میزان رعایت دستورالعمل اخذ رضایت نامه در پایان نامه های بالینی طب سنتی دانشگاه علوم پزشکی ایران در سال های 1394-1390

زمینه و هدف: طبق راهنمای عمومی اخلاق در پژوهش های علوم پزشکی، اخذ رضایت نامه کتبی در پژوهش های بالینی الزامی است. هدف اصلی این مطالعه بررسی میزان رعایت دستورالعمل اخذ رضایت نامه در پایان نامه های بالینی طب سنتی در دانشگاه علوم پزشکی ایران در سال های 1394-1390 بود.

مواد و روش ها: در این مطالعه مقطعی، 210 نفر از شرکت کنندگان در مطالعات بالینی طب سنتی بعد از پایان مطالعه اصلی، از نظر میزان رعایت دستورالعمل اخلاق در اخذ رضایت نامه و بندهای مختلف آن، به صورت تلفنی مورد پرسش قرار گرفتند. فراوانی اخذ رضایت نامه از شرکت کنندگان، میزان آگاهی شرکت کنندگان از اهداف و روش کار، شناخت مسوولیت و حقوق شرکت کنندگان، سود و عوارض احتمالی، پرداخت هزینه، محرمانه ماندن اطلاعات و سایر مواردی که در رضایت نامه ها وجود دارد مورد سوال قرار گرفت. توصیف یافته ها در قالب تعداد و درصد فراوانی ارائه شد.

یافته ها: میانگین سن شرکت کنندگان (17±) 43 سال بود. 30% از افراد بی سواد بودند و فرم رضایت نامه توسط همراهانشان تکمیل شده بود. 89 % از شرکت کنندگان رضایت نامه دریافت کرده بودند، اما تنها 10 % از آن ها متن رضایت نامه را مطالعه کرده بودند و از این بین بیش از نیمی از افراد متوجه بخش هایی از رضایت نامه نشده بودند. 55 % از کل شرکت کنندگان از این که در یک مطالعه پژوهشی شرکت کرده اند، آگاه نبودند و 92 % هدف اصلی طرح را نمی دانستند. هیچ یک از افراد نمی دانستند که گروه های مختلف مطالعه کدامند و ممکن است در گروه دارونما قرار گیرند. همچنین هیچ یک از افراد از وجود درمان های جایگزین مطلع نشده بودند. 46 % از فواید احتمالی و 71 % از عوارض احتمالی درمان های انجام شده مطلع نبودند. هیچ یک از افراد برای شرکت در مطالعه یا ادامه آن تحت فشار یا تشویق مالی قرار نگرفته بودند. 67 % از افراد نمی دانستند که مختارند در هر زمانی مطالعه را ترک کنند.

نتیجه گیری: علی رغم استفاده از رضایت نامه آگاهانه در اکثر پایان نامه های بالینی طب سنتی دانشگاه مذکور، شرکت کنندگان در این مطالعات آگاهی لازم از جزئیات پژوهش نداشتند. بررسی علل این موضوع، آموزش پژوهشگران درمورد لزوم رعایت دستورالعمل های اخلاقی، همچنین افزایش نظارت کمیته های ذی ربط الزامی به نظر می رسد.