درباره کتاب فردوس الحکمه فی الطب
کتاب«فردوس الحکمه فی الطب»، به زبان عربی، مهمترین اثر علی بن سهل طبری در علم پزشکی است که آن را باید اثری درخشان در سرآغاز دوران تالیف و تصنیف کتب طبی بعد از عبور از دوران ترجمه کتب طبی یونانی و سریانی دانست.
پیش از علی بن سهل، اطبای بزرگی چون جبرئیل بن بختیشوع ، یوحنا بن ماسویه ، حنین بن اسحاق و… میزیستهاند و همگی، تالیفات گران قدری را در حوزه پزشکی به دنیای علم عرضه کردهاند، ولی نگاشتههای آنها برخلاف «فردوس الحکمه»، یا ترجمهای- و حداکثر شرحی- از آثار یونانی بوده و یا رسالات متفرقهای در مسائل جزئی پزشکی بوده است؛ ازاین رو، «فردوس الحکمه» را باید قدیمیترین نگاشته جامع علم پزشکی در سرزمینهای اسلامی دانست. نگارش این اثر در سال سوم خلافت متوکل عباسی پایان پذیرفته است. مؤلف در مقدمه کتاب، خاطرنشان میکند که پدرش همیشه در پی کتب طب و فلسفه بود و ازاین رو، وی نیز به مطالعه این کتابها مشغول بوده است.
آشنایی با محتوای کتاب فردوس الحکمه فی الطب
«فردوس الحکمه» یعنی «باغ حکمت». کتاب مزبور دائره المعارفی با موضوع طب است که از اولین کتب طب و یکی از قدیمی ترین و معتبرترین آثار جامع در موضوع طب اسلامی است. شامل ۳۰ مقاله و ۳۶۰ باب است. که ابن ربن در تالیف این کتاب از نظرات جندی شاپور بقراط، جالینوس، ارسطو، ابن ماسویه، حنین بن اسحاق و رسالات هندی و دیگر آثار استفاده کرده است. ابن ربن این کتاب را در سومین سال خلافت متوکل نوشت.
این اثر، هم دربرگیرنده کلیات طب است، هم مبحث معالجات و هم مبحث داروشناسی و داروسازی.
لذا مباحث متنوعی همچون « هیولا و صورت و ماده و کمیت و کیفیت »، «طبایع مفرد و مرکب و رد نظریه کسانی که اعتقاد به طبیعت پنجم دارند»، «تضاد طبایع با یکدیگر و رد نظریه بارد بودن هوا»، «جنین شناسی»، «علت مذکر و مؤنث شدن جنین و کثرت و قلت ولد و علت دوقلو شدن جنین و کامل و ناقص شدن اعضای آن»، «مباحث مربوط به نفس»، «مزاجات بدن»، «تربیت اطفال و حفظ الصحه»، «مباحث مربوط به غذا»، «مباحث مربوط به بیماریها»، «مباحث مربوط به قوای اشیاء»، «گیاهان و ادویه و حیوانات و سموم»، «شهرها و آبها و بادها» و… در آن مطرح شده است.
کتاب «فردوس الحکمه»، علی رغم آنکه تالیف مستقلی شمرده میشود، ولی سبک و سیاق مباحث و بسیاری از مطالب کتاب برگرفته از مکتب پزشکی یونانی است. علاوه بر این، مؤلف در این کتاب، کلیات طب هندی و شیوه معالجات آنها را بر اساس منابع طب هندی مطرح کرده است.
