اِعمال اثرات دارویی بر فضای دهان از اهداف مهمّ دهانشویه هاست؛ لذا تماس طولانی تر مادّه دهان شویه با مخاط دهان، مطلوب است. به همین جهت بهتر است مدّت زمان گرداندن دارو در داخل دهان را کمی طولانی تر کنید و بعد از دهان شویه هم تا مدّتی از شستن دهان یا خوردن و آشامیدن خودداری کنید.
بهترین دهانشویه طبیعی
با توجّه به این که به هنگام دهان شویه، پاکسازی فیزیکی و نیز رسیدن دارو به منافذ بین دندان ها هم مدّ نظر است بهتر است چرخاندن دارو در دهان با فشار مناسب انجام شود. در ادامه ۱۹ دهانشویه طبیعی در طب سنتی را معرفی خواهیم کرد:
1. دهانشویه گلاب و سرکه
بهترین دهانشویه، دهانشویه گلاب و سرکه است؛ به این نحو که ۵ قسمت گلاب و یک قسمت سرکه را با هم مخلوط می کنید و روزی ۳-۲ بار به عنوان دهانشویه استفاده می کنید. این داروی فوق العاده، علاوه بر خوش بو کردن دهان، در درمان انواع عفونت های دهان و دندان، سستی لثه ها و خونریزی آنها با مسواک زدن، خونریزی پس از اعمال دندان پزشکی، لقّی دندان ها، درمان انواع زخم ها و جوش های فضای دهان و پیشگیری و درمان آفت،بسیار خوب و قوی عمل می کند.
- در مواردی که به علّت وجود زخم یا آفت، استفاده از این دهانشویه ایجاد سوزش می کند، اگر قادر به تحمّل آن نیستید می توانید تا رفع مشکل از دهانشویه گلاب به تنهایی استفاده کنید.
- در مواردی هم که قطع خونریزی مدّ نظر است (مثلاً پس از کشیدن دندان)، برای اِعمال اثر قوی تر می توانید سرکه را به تنهایی استفاده کنید.
- اگر با استفاده از این دهانشویه، احساس کُند شدن دندان دارید؛ می توانید مقدار سرکه دهانشویه را کم کنید.
- فراموش نکنید که در صورت تمایل، گلاب و سرکه هر کدام به تنهایی هم قابل استفاده هستند.
- توصیه می شود از این دهانشویه به طور دائم و خانوادگی استفاده کنید.
- تذکّر: برای این دهانشویه بهتر است از سرکه انگور که قوی تر است استفاده کنید.
2. دهانشویه عصاره چوب مسواک
گر چه روش استفاده اصلی چوب مسواک همان شیوه رایج است؛ امّا جوشاندن این چوب و استفاده از عصاره آن به عنوان دهانشویه هم اثرات فوق العاده پیشگیرانه و درمانی بر انواع مشکلات دهان و دندان دارد؛ ضمن این که تداوم این دهانشویه اثر خوبی در پیشگیری از ایجاد جرم دندان دارد.
3. دهانشویه محلول آب نمک
محلول آب نمک در ضدّ عفونی کردن محوّطه دهان و گلو بسیار مفید است. علاوه بر دهانشویه، نمک را می توان با ماساژ دادن روی لثه ها و دندان ها هم به کار برد.
4. دهانشویه پوست انار
پوست یک انار متوسط را به صورت خشک یا تازه، قطعه قطعه کنید! و با ۳ لیوان آب روی شعله کم بجوشانید تا جایی که یک لیوان از آن بماند. سپس آن را صاف کنید و به صورت نیم گرم در همان روز به عنوان یک دهانشویه طبیعی مصرف کنید. خواص و آثار درمانی این دهانشویه طبیعی به شرح زیر است:
- بهبودی زخم های دهان و دندان
- بند آوردن خونریزی های پس از اعمال دندانپزشکی
- برطرف کردن سستی و لقی دندانها، محکم کردن لثه ها
- درمان انواع عفونت های لثه و از جمله پیوره
- بهبود بوی بد دهان ناشی از مشکلات دندان و لثه
- درمان علامتی آفت دهان
5. دهانشویه محلول جوش شیرین
برای تهیه ی این دهان شویه ی خانگی به نصف لیوان آب نیازی دارید تا یک قاشق چای خوری جوش شیرین را در آن حل کنید. این محلول را برای دقایقی داخل یخچال قرار دهید تا خنک شود، چون در این صورت باعث تسکین بهتر التهاب می شود.
- اگر جوش شیرین به خوبی در آب حل نشد، لازم است که مجددا آن را با قاشق به خوبی هم بزنید.
- دهانتان را با این دهانشویه شستشو دهید، اما از بلعیدن آن خودداری کنید.
- حواستان باشد که محلول به تمام نقاط دهانتان برسد و اطراف آن را به خوبی شستشو دهد.
- توصیه می کنیم این کار را بعد از هر وعده ی غذایی (سه بار در روز) انجام دهید.
6. سایر دهانشویه ها
تعداد گیاهانی که از عصاره آن ها می توان به عنوان دهانشویه استفاده کرد کم نیست و آنچه در ادامه می آید تنها اشاره ای است به چند نمونه از آنها؛ امّا قبل از آن باید بگوییم که عصاره این گیاهان را می توانید به چند صورت تهیه کنید:
- تهیه عصاره با جوشاندن: مقداری از گیاه را با مقدار متناسبی از آب حدود نیم ساعت روی شعله کم گاز بجوشانید؛ سپس آن را صاف کرده پس از خنک شدن مصرف کنید. این عصاره را بهتر است در یخچال نگهداری کنید؛ امّا فراموش نکنید عصاره هایی که از این راه به دست می آیند دوام چندانی ندارند و بعد از ۳-۲ روز شروع به فساد می کنند. لذا بهتر است به صورت روزانه تهیه شوند.
- استفاده از عرقیات گیاهی: عرقیات هر کدام از این گیاهان که در بازار داروهای گیاهی موجود باشد به عنوان عصاره قابل استفاده است؛ امّا بهتر است برای این کار از عرقیات سنّتی، غلیظ و غیر پاستوریزه استفاده کنید. عرقیات، مدت دوام زیادی دارند (حدّاقل ۶ ماه تا یک سال) و اگر چه نگهداری آنها در یخچال مطلوب است؛ امّا خارج از یخچال نیز به طور معمول مشکلی پیدا نمی کنند.
با توجّه به اثرات ذکر شده برای این داروها، هر شخص می تواند از دو یا چند گیاه به صورت ترکیبی استفاده کند.
- چای: چای را دم کنید؛ امّا آن را ننوشید! دهانشویه چای – به ویژه چای سبز – در کاهش بار عفونی فضای دهان بسیار موثّر است.
- جفت بلوط: جفت بلوط، لایه نازک قهوه ای رنگی است که بین پوست بلوط و مغز آن قرار گرفته و به راحتی هم جدا می شود. این دارو بسیار قابض است و اثرات بسیار مفیدی در کم کردن عفونت و بهبودی آفت و زخم های دهان و رفع سستی لثه ها و لقّی دندان ها دارد.
- مازو: درمان زخم ها، عفونت ها و سستی و خونریزی لثه ها.
- تاجریزی: درمان زخم ها، عفونت ها و آفت.
- نعناع، پونه و آویشن: ضدّ عفونی کننده فضای دهان هستند. البته به طور معمول برای درمان استفاده نمی شوند؛ بلکه از اثرات پیشگیرانه آنها استفاده می شود.
- عروسک پشت پرده (کاکنج): درمان زخم ها، عفونت ها و آفت.
- عاقرقرها: درمان زخم ها، عفونت ها و آفت.
- بومادران: درمان زخم ها، عفونت ها و آفت.
- گلنار فارسی: در درمان زخم ها، عفونت ها، آفت، سستی و خونریزی لثه ها و لقّی دندان ها بسیار موثّر است. اثرات گلنار هم مشابه پوست انار است.
- سماق قرمز و قهوه ای و گرد غوره: درمان زخم ها و آفت و جلوگیری از خونریزی لثه ها.
- طباشیر، بنفشه، پنیرک، خطمی، خرفه و تخم خرفه: این داروها و داروهای مشابه، خنک کننده فضای دهان، آرام بخش دردهای ناشی از آفت و کاهش دهنده سوزش و تحریک زخم های دهان هستند.
- میخک: دهانشویه با عصاره یا عرق میخک یک مسکّن بسیار مناسب برای بسیاری از دندان دردهاست.
- فلوس و تخم گشنیز: این دو دارو می توانند اثر مناسبی در درمان برفک نوزادان داشته باشند. راه مناسب آن است که عصاره آنها را به طور مرتّب با چیزی مثل گوش پاک کن، روی نقاط مورد نظر دهان نوزاد بمالیم. بزرگ ترها می توانند از دهانشویه آنها استفاده کنند. در عین حال که این دو دارو روی آفت هم اثر مناسبی می گذارند.
- سعد کوفی: از مهم ترین داروهای ضدّ عفونی کننده دهان و دندان است که پودر شده آن را می توان برای مسواک زدن به کار برد؛ امّا دهانشویه آن هم می تواند کاربرد داشته باشد.
با تشکر از همکار متخصص طب سنتی آقای دکتر وحید علیان نژادی
