ناباروری در مکتب طب سنتی ایران با محوریت دیدگاه حکیم محمد اعظم خان

مقدمه: باروری و داشتن فرزند سالم از شاخص های ارزشمند در سلامتی افراد محسوب می شود. شیوع ناباروری در جهان علاوه بر بارِ اقتصادی درمان ، سبب ایجاد مشكلات روانی قابل توجهی برای زوج نابارور شده، سلامت خانواده را تهدید می كند. با توجه به اهمیت موضوع، توجه به طب مكمل و استفاده از طب سنتی ایرانی می تواند راهگشا و كمک كننده باشد. مطالعه حاضر با هدف بررسی علل نازایی از دیدگاه طب سنتی ایرانی با محوریت كتاب ارزشمند اكسیر اعظم حكیم محمد اعظم خان انجام شد.

روش كار: این مطالعه به روش كتابخانه ای بر اساس كتب مرجع، در دسترس و قابل اعتماد طب سنتی مانند قانون در طب، ذخیره خوارزمشاهی، خلاصه الحكمه و معالجات عقیلی با محوریت اكسیر اعظم انجام شد و در نهایت آنچه را كه حكیم اعظم خان در خصوص اسباب نازایی توضیح داده، بیان شد.

یافته ها: حكیمان طب ایرانی علت های مختلفی را به عنوان دلایل ناباروری در زنان و مردان به صورت جداگانه مطرح كرده و روش های درمانی متفاوتی از گیاهان مفرده، داروهای تركیبی، روش هایی كه با اعمال دستی انجام می شود مانند حجامت، بادكش و ماساژ آورده و در انتهای روش درمانی نوع غذایی را كه برای بیماری مفید است در قسمت غذا بیان كرده اند. علت های ناباروری را به دو دسته عامل مردانه و عامل زنانه تقسیم كرده و به وجود ماده منی در زن و مرد و نقش هر یکدر باروری تاكید كرده اند. تولید كافی ماده منی در مرد و تخمکدر زن به وجود سلامتی اعضای اصلی و رئیسه بدن (شامل قلب، مغز و كبد) بستگی دارد. با سلامتی اعضای تناسلی و تولید منی قابل باروری در هر دو و انزال هم زمان زن و مرد در هنگام برقراری رابطه جنسی، باروری را امكان پذیر می دانستند.

نتیجه گیری: با توجه به دقت نظر حكیم اعظم خان در توضیح علل نازایی و دسته بندی دقیق آن ها، هم چنین توصیف نحوه تشخیص و سیر درمان هر یکاز علل نازایی، به نظر می رسد امروزه می توان با تكیه بر نظرات ایشان در تحقیقات تجربی، روش های درمان كارآمدتری را در ناباروری به دست آورد.