پنیرک با نام علمی Malva sylvestris L دارویی گیاهی و بومی ایران است که ارزش غذایی و دارویی بالایی داشته و در طب سنتی ایران در درمان بسیاری از بیماری‌ها کاربرد دارد. پست حاضر به مرور مزاج، خواص، شیوه استفاده و موارد مصرف این گیاه
دارویی پرداخته است.
نام و مزاج
در متون قدیمی فارسی به پنیرک، تریندینگ، خورپرست، آفتاب‌پرست و ختمی (خطمی) هم می‌گویند.
پنیرک طبعی سرد و تر متمایل به معتدل دارد که اخلاط غلیظ را رقیق و اخلاط خیلی رقیق را معتدل می‌کند.
معرفی پنیرک
- هم خانواده گیاه دارویی ختمی است. از گیاهان خزنده و پایا و ساقه‌های ستبر، شاخه‌شاخه و کرک‌دار و منشعب و رنگ گل‌ها آبی و صورتی و میوه مسطح است.
- پنیرک علفی یک تا چند ساله است که ارتفاع آن تا ۶۰ سانتی‌متر هم می‌رسد. این گیاه به صورت خودرو در بسیاری از نقاط می‌روید و برای استفاده دارویی نیز کاشته می‌شود
- برگ گیاه پنیرک گرد و دایره مانند بوده، بیمزه و کمی خشن است، خصوصا پشت برگ آن و گلهای آن کوچک و سرخ مایل به بنفش هستند.
- در کتب سنتی گیاه پنیرک را به سه نوع تقسیم‌بندی کرده‌اند: بستانی، بری و صغیر بری که نوع اصلی آن است.
خواص پنیرک
- پنیرک اعتدال دهنده و ملیّن است.
- انسداد مجاری کبد را باز می‌کند
- موجب ازدیاد ادرار و شیر می‌شود.
- دم‌کرده آن با شکر برای سرفه، یرقان، زخم معده و سوزش مجرای ادرار مفید است.
- تخم پنیرک نیز سرد و تر است و لعاب زیادی دارد، لذا برای سرفه‌های گرم و خشک، تقویت روده‌ها، زخم کلیه و مثانه مفید است.
- دم‌کرده گل پنیرک نیز برای زخم کلیه و مثانه و همچنین درد روده نافع است.
- زنان باردار یا مادران تازه ممکن است دوست داشته باشند بدانند که برگ های پنیرک می توانند مقادیر مفیدی از آهن را فراهم کنند، همچنین روی و بیشتر ویتامین ها.
- به صورت غرغره در رفع تحریکات مخاط دهان و درد گلو اثر مفیدی دارد.
- چای تهیه شده از برگ ها یا گل های این گیاه می تواند برای درمان سرفه، زکام و خشن شدن صدا به کار رود.
- اگر برگ ساییده شده این گیاه را با روغن زیتون مخلوط کنید برای درمان سوختگی و عقرب گزیدگی موثر است.
- ضمادی که از ریشه و برگ آن تهیه شود برای درد پشت مفید است.
- نشستن در آب دم کرده برگ آن برای نرم کردن ورمهای مقعد و استحکام عضلات رحم نافع است.
- در هندوستان از گیاه پنیرک به عنوان داروی لعابدار نرم کننده و خنک کننده استفاده می شود.
موارد کاربردی مهم
- پنیرک همراه ختمی در رفع التهاب تنفسی مفید است.
- دم کرده پنیرک همراه ختمی و گل محمدی به شکل آبزن، در رفع عفونت‌های زنان توصیه می‌شود.
بیشتر بخوانید!
موارد منع مصرف
- بیماران مبتلا به دیابت و یا افرادی که بدنشان به تغییرات قند خون حساسیت نشان می‌دهد، باید با توجه بیشتری این گیاه را مصرف نمایند، زیرا ممکن است سبب کاهش قند خون گردد.
- افرادی که سابقه آلرژی به گیاهان دارویی دارند باید در مصرف پنیرک احتیاط نمایند.
- استفاده از گیاه پنیرک برای زنان در دوران بارداری ممنوع است.
- همچنین زیاده روی در مصرف پنیرک باعث بهم ریختن معده های ضعیف می‌شود.
شیوه استفاده
- روی یک قاشق غذاخوری از گلهای خشک، یک لیوان آبجوش بریزید و یک ربع بعد صاف کنید، بهتر است برگ‌ها را خوب فشار دهید تا تمام لعاب آن خارج شود، چرا که خاصیت دارویی آن در لعاب ایجاد شده است (کاهش و درمان عفونت ادراری و اسهال)
- دو قاشق غذاخوری از گل خشک پنیرک را در فنجانی بجوشانید تا نصف شود و خوب مخلوط کنید تا مایعی لعابی و غلیظ شود و روی آکنه و یا مناطق ملتهب پوست، به صورت ماسک استفاده کنید، در رفع التهاب بی نظیر است (رفع التهاب).
- در حالت کلی، در مصرف خوراکی این گیاه دارویی، بدون مشورت پزشک، زیاده روی نکنید.
مرعشی
سلام وقت بخیر
ممنون از مطالب معتبر و مفید سایت طبایع.
گیاه پنیرک در بخش گیاهان دارویی با طبع گرم معرفی شده است اما اینجا سرد و تر. کدام درست است؟!
محمدرضا میر
سلام و عرض ادب
در قسمت دیگه سایت ما ذکر شده طبع گرم دارد؟ اگر بله که امکانش هست لینکش مطلب رو برای ما بفرستید چون احیانا اشتباه رخ داده و باید ادیت بشه، وگرنه گیاه پنیرک طبع کمی سرو و تر و بیشتر طبع رو به اعتدال دارد که اخلاط غلیظ را
رقیق و اخلاط خیلی رقیق را معتدل می‌کند.