پژوهش محوری در پزشکی نیاکان (طب سنتی ایران و جهان اسلام)

طبق گزارش کارشناسان سازمان جهانی بهداشت، ناکافی بودن تحقیقات در مورد طب سنتی، موجب فقر اطلاعات و عدم توسعه روشهای تحقیق گردیده و توسعه ضوابط و قانونمندی آن را با کندی مواجه کرده است و با اینکه بسیاری از درمانهای سنتی احتمالا موثر، به طور روز افزونی مورد استفاده قرار میگیرند ولی بسیاری از آنها آزمایش نشده اند و کاربردهای آنها ارزیابی نگردیده است و نتیجه کلی آنکه اطلاعات مرتبط با عوارض جانبی آنها محدود و شناخت ایمن ترین و موثرترین درمانها و پیشبرد آنها در یک مسیر عاقلانه با مشکل روبرو شده است.

اهداف و روش: به منظور دستیابی به فضای پژوهشی دوران مجد و عظمت تمدن اسلامی در زمان حیات پر برکت رازی، ابن سینا، جرجانی، اهوازی و … پس از رایانه ای کردن و کدگذاری آثار مکتوب آنان نظیر الحاوی، قانون، ذخیره، هدایت و … با بهره گیری از قابلیت جستجوی سریع و دقیق فایل های رایانه ای به مطالعه حاضر که نوعی مطالعه توصیفی، کتابخانه ای الکترونیکی است پرداختیم.

نتایج: آثار مکتوب پزشکی نیاکان، مملو از پیام ها و ایده های پژوهشی است و اهم یافته های این مطالعه بدین شرح میباشد: تقدم تحقیق از طریق آزمایش بر روش قیاس، توصیه به احتراز از سوگرایی، تاکید بر امانت داری و صدق گفتار در گزارش نهایی، اشاره به لزوم انتخاب نمونه های سالم به عنوان آزمودنی، تاکید بر لزوم بازنگری فرضیات و تکرار تحقیقات و آزمایشات در مواقعی که فرضیات قبلی به اثبات نرسیده است، استفاده از شیوه اجماع در پزشکی نیاکان به جای متاآنالیز امروزی.

بحث و نتیجه گیری: پزشکی نیاکان، نه تنها جامعه نگر و بهداشت گرا بلکه پژوهش محور نیز بوده و همواره انجام آزمایش را بر روش قیاس، ترجیح می داده و پیش کسوتان این وادی که خود اهل پژوهش و تفحص بوده بر لزوم انجام آزمون، قبل از تجویز بسیاری از داروها تاکید نموده اند ولی رویکرد مجدد محافل جهانی به شیوه های مختلف طب سنتی و از جمله جنبه های درمانی آن هماهنگ با میزان تحقیقات زیر بنایی و کاربردی در این زمینه نبوده و موجبات نگرانی کارشناسان سازمان جهانی بهداشت را فراهم کرده است. از طرفی با توجه به پژوهش محوری پزشکی نیاکان و اینکه به فضل الهی با حمایت مسوولین طراز اول مملکت و اقدام به موقع وزارت متبوع، پس از سالها تعطیلی آموزش طب سنتی، مجوز برگزاری کلاسها در دانشگاه های علوم پزشکی کشور صادر شده است جا دارد از هم اکنون با رویکردی جدید و با بهره گیری از ابزارهای نوین پژوهشی، جمله به جمله میراث مکتوب پزشکی نیاکان را به عنوان فرضیات و عناوین پربار پژوهشی در نظر گرفته آنچه را که رازی، ابن سینا، جرجانی و سایر پیش کسوتان، آرزوی آزمون آنرا داشتند به آزمون گذاشته با توکل به ذات پاک احدیت و با گامهای محکم مبتنی بر پژوهش با شیوه های نوین و پر جاذبه ای در این وادی قدم برداریم تا جبران مافاتی در قبال ترک این راه در دهه های گذشته و آغاز مستدلی برای احیای مجدد آن به حساب آید و بدینوسیله هم به ندای نهضت نرم افزاری و هم به تحقق فتوای پر شکوه نوآوری و شکوفایی و دیدگاه های بهداشتی چشم انداز بیست ساله کشور، جامه عمل بپوشانیم. انشا اله