روغن و کره گاو در طب سنتی

کره طبیعی گاو

از خواص کره می توان به لینت بخش بودن آن و کمک به باز کردن انسداد مجاری ادراری و گوارشی اشاره کرد.

کره مزاج گرم و تر داشته و غذائیت آن زیاد است، بنابراین چاق كننده می‌باشد و برای افراد در حال رشد و افرادی‌كه فعالیت بدنی زیاد دارند مفید است.

كره گاو لطیف‌ترین نوع كره است یعنی هضم آن در مقایسه با سایر کره های حیوانی بهتر و راحت تر است.

 مصرف آن به همراه عسل، قابلیت هضم را افزایش می‌دهد. بدیهی است، اگر كره همراه شكر، عسل و سایر انواع شیرینی ها خورده شود، غذائیت و چاق كنندگی بیشتری خواهد داشت. بنابراین افراد لاغر با مزاج خشك نسبت به افراد چاق با مزاج تر نفع بیشتری از كره می‌برند.

باور غلطی كه در بین افراد وجود دارد این است كه چون كره گاو فرآورده طبیعی است، خوردن آن به هر میزان بلامانع است.

در این مورد باید متذكر شویم كه روغن و كره حیوانی و دمبه دارای غذائیت و چاق كنندگی بالایی هستند و مصرف زیاد آنها بخصوص برای افرادی كه فعالیت بدنی ندارند (ورزش نمی‌كنند) مضر بوده، مشكلاتی نظیر گرفتگی عروق، انسداد مجاری (بعلت تجمع مواد زائد در بدن) و چاقی و… به دنبال خواهد داشت.

کره منضج است یعنی به فرآیند هضم و متابولیسم یاری رسانده، کمک به رسیده شدن، کامل شدن و اصطلاحا پخته شدن مواد ناشی از هضم غذا شده و لذا بدن و سلول ها بهتر می توانند از ذرات غذایی بهره مند شوند.

یكی از خواص كره، ملین بودن آن است كه بخصوص در افراد دارای مزاج خشك مفید است. در این افراد كه اغلب آنها لاغر نیز هستند، خوردن كره در وعده صبحانه باعث اجابت مزاج راحت تر می‌شود و دفع را در آنها راحت‌تر می‌كند.

چون حالت لینت بخش دارد، مصرف زیاده از حد آن باعث مشکلاتی چون سستی و ضعف گوارش، ضعف دهانه معده (كه در نتیجه رفلاكس عارض می‌شود)، ضعف و شلی اسفنكترها (ممكن است فرد به درجاتی از بی‌اختیاری ادرار و مدفوع دچار شود) و ضعف بافت لگن و عضلات رحمی (بروز مشكلات بارداری شامل لکه بینی و سقط) می‌شود.

مصرف زیاد آن سطح پرز‌های گوارشی را پوشانده و كارایی جذب پرزها را كاهش می‌دهد در این حالت سطح جذبی حالت لیزمانندی به خود گرفته و غذا قبل از هضم کامل، دفع می‌شود؛ لذا فرد دچار اسهال می گردد (جذب بطور ناقص انجام می‌شود). مصرف کره می تواند منجر به کاهش اشتها شود.

یكی دیگر از خواص بسیار مهم كره، باز كردن انسداد مجاری ادراری و گوارشی است که ناشی از خشکی و انقباض مجاری یا گیر کردن رسوبات می باشند. امروزه می‌دانیم علت خیلی از مشکلات و بیماری ها، انسداد مجاری مختلف در بدن است.

به عنوان مثال انسداد در مجاری گوارشی مشكل یبوست را به دنبال دارد و انسداد مجاری ادراری یا مجاری صفراوی و كبدی نیز مشكلات خاص خودشان را دارند كه در طب سنتی به همگی آنها واژه کلی سُدّه اطلاق می‌شود. كره طبیعی، بعلت دارا بودن خاصیت‌ تَری و رطوبت‌بخشی باعث باز شدن برخی از این انسدادها می‌شود.

به طور کلی مصرف کره به رفع خشکی های موجود در بدن از جمله خشکی و گرفتگی صدا، خشونت مجاری هوایی و آسم، سرفه های خشک، خشکی دهان و حلق، خشکی مخاط تناسلی (که منجر به دردناک شدن عمل نزدیکی جنسی و لذا درد یا خونریزی می شود) کمک شایانی می کند.

كره را می‌‌توان به صورت موضعی به عنوان كرم برای بدن (در داخل یا خارج حمام) در افراد خشک مزاج با پوست خشک استفاده كرد كه باعث رطوبت رسانی و تغذیه بهتر و شادابی پوست شده و برای بعضی اگزماها و بیماریهای پوستی نیز مفید است.

لازم به ذكر است كه تمام موارد ذكر شده در بالا مربوط به كره طبیعی است كه هیچ‌گونه فرآیند صنعتی روی آن انجام نگرفته است.

روغن گاو

در احادیث معتبر از جمله کتاب کافی برای روغن گاو هم واژه شفا و هم واژه دوا به کار رفته است.

در حدیثی از پیامبر خدا (ص) نقل شده که فرمودند: هرکس یک لقمه چرب شده به روغن حیوانی بخورد، به همان اندازه، بیماری از تن او فرو می ریزد.

مشابه این حدیث، چندین حدیث در کتاب کافی از امام علی (ع)، امام صادق (ع) و امام کاظم (ع) نیز نقل شده است.

نکته ای که در این احادیث نهفته است این که به طور تلویحی اشاره به مصرف محدود و همانند دارو برای روغن حیوانی دارند. نکته دیگر این که در قدیم میزان فعالیت بدنی بسیار بیشتر و سنگین تر از امروز بوده و مصرف این قبیل غذاهای سنگین و پر انرژی لازم و مفید بوده اما، شامل بسیاری از انسان های عصر حاضر با فعالیت کم و مصرف زیاد انواع غذاها نمی شود و مضر خواهد بود.

در چند حدیث از امام صادق (ع) در کتاب معتبر کافی به مضر بودن مصرف روغن حیوانی برای افراد مسن اشاره شده از قبیل: روغن حیوانی چه نیکو خورشی است اما من آن را برای پیر، ناخوشایند می دانم؛ مرد هرگاه به پنجاه سالگی رسید، مباد در حالی که در درون او چیزی از روغن حیوانی است، شب را به بستر رود؛ افراد پیر از روغن حیوانی حذر کنند چراکه با پیر سازگاری ندارد.

می دانیم که در سنین بالا، قدرت هضم کاهش یافته و لذا تجمع مواد زائد در بدن بیشتر اتفاق افتاده و این موضوع در مورد مواد چرب و سنگین همچون روغن ها عینیت بیشتری دارد.

خواص روغن گاو در طب سنتی

در چند حدیث از پیامبر خدا (ص) و امام علی (ع) آمده است که گوشت گاو، بیماری و درد است؛ شیر آن درمان و روغن آن شفاست. هیچ چیز همانند روغن گاو به بدن درنیامده است.

 در احادیث معتبر از جمله کتاب کافی برای روغن گاو هم واژه شفا و هم واژه دوا به کار رفته است.

از این احادیث مشخص می شود که روغن گاو دارای خواص درمانی و دارویی فراوانی است و باید همچون دارو، با دقت و حساسیت مصرف شده تا از منافع آن بهره برد و دچار عارضه هم نشد.

بدیهی است زیاده روی در هر خوردنی و نوشیدنی، دیر یا زود و به درجات مختلف، منجر به بروز عوارض در بدن می شود که روغن گاو هم از این قاعده مستثنی نیست.

همچنین مشخص شد که ترکیب روغن گاو، با بدن و سول ها و اعضا تناسب داشته و می تواند به قسمت ها و بافت های مختلف بدن برسد و لذا اثرات خود را اعمال کند (جنس دیواره سلول ها از چربی است).

روغن گاو دارای مزاج گرم و تر و عذائیت زیاد بوده و خواص دارویی فراوانی هم دارد. در کل این خوردنی، ماده بسیار مفیدی است و حتی به عنوان یك پادزهر نیز از آن نام برده شده است.

در احادیثی به مصرف روغن حیوانی برای چرب کردن برنج پخته و نیل به خواص فراوان آن اشاره شده است. بنابراین می‌‌توان به عنوان افزودنی به مقدار كم روی برنج، خورش‌ها و… از فواید آن بهره‌مند شد.

باید توجه داشت که افراد چاق و یا با مزاج گرم نباید در مصرف آن زیاده روی کنند و یا اصلا نباید مصرف کنند؛ مادامی که دچار اضافه وزن و بالا بودن شاخصه های بیوشیمیایی خون از جمله چربی ها هستند و فعالیت بدنی هم ندارند.

در مصرف معتدل، باعث سلامتی و رشد بدن شده، به اکثر سلول های بدن رسیده و آن ها را تغذیه می نماید و مزاج افراد را هم تغییر نمی دهد.

تالیف سید مهدی میرغضنفری: دکتر سید مهدی میرغضنفری، پزشک، دکتری تخصصی فیزیولوژی، عضو هیئت علمی (دانشیار) دانشگاه و معاونت پژوهشی دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی ارتش و پژوهشگر طب سنتی ایرانی.