آب یخ و کبد چرب (چهار قوه کبد)

برای درمان بیماری شایع کبد چرب به کمک طب سنتی ابتدا باید ساختار و عملکرد کبد را از منظر طب سنتی بشناسیم. طب سنتی می گوید کبد مخزن چهار قوه است. قوه جاذبه، قوه ماسکه، قوه هاضمه و قوه دافعه، که اگر هر کدام از این چهار قوه آسیب ببینند، زمینه بروز یک سری بیماری ها ایجاد می گردد.

قوه جاذبه

کبد توسط این قوه، غذا را از معده به سمت کبد می کشاند. حال اگر این قوه ضعیف باشد، غذا یا به سمت کبد نمی آید یا به طور ناقص می آید و اگر زیاد قوی باشد، غذای هضم نشده را بسوی کبد می کشاند که در این حالت، در معده اسهال شدید بوجود می آید.

قوه ماسکه

کبد توسط این قوه، باید بتواند غذا (یا در واقع خلط خروجی از معده) را بخوبی در خود نگه دارد و برای این کار نیاز است که صفرای کافی داشته باشد و زمانیکه پخت کافی روی آن اتفاق افتاد رهایش کند.

قوه هاضمه

کبد باید بتواند توسط صفرای موجود هضم بعد از معده را انجام دهد. اگر توانایی هضم این خلط در کبد کافی نباشد خون ناسالم تولید می شود.

 قوه دافعه

کبد باید بتواند خون تولیدی را در تمام بدن منتشر کند. اگر این قوه در آن ضعیف باشد، انسداد مجاری کبدی ایجاد می گردد که معمولا مواد انسدادی، مواد صفراوی هستند. در این حالت بعضا بیمار اظهار دارد که: جگرم دارد از شدت گرما، آتش می کشد ولی دست و پاهایم یخ کرده است. این ماده سوزاننده همان ماده انسدادی یا ماده صفراوی است. در حال حاضر در جامعه، مردم بیشتر درگیر بیماری های ناشی از دستگاه گوارش و کبد هستند.

یکی از بیماری های سرد که در سراسر دنیا بسیار شایع شده و موردهای آن، آمار میلیاردی دارد، بیماری کبد چرب است. متأسفانه طب شیمیایی، نه تعریف دقیقی از کبد چرب دارد نه راه درمان درستی. دیدگاه طب شیمیایی به صورت کلی و مبهم بوده و علت این بیماری را تغییر سبک زندگی می داند.

ساختمان کبد

کبد یا جگر سیاه، اندامی است که زیر دنده های راست و مسلط بر معده قرار دارد. کبد، وظیفه خونسازی، پالایش، توزیع خون و مواد غذایی را بر عهده دارد. جداره ی کبد به صورت خانه خانه و مانند کندوی زنبور عسل می باشد. این جداره، سه پیوست دارد که به آنها «لوبول» می گویند.

داخل کبد، خون بصورت محلول است و به تعبیر طب سنتی مرکب است از چهار ماده که عبارتنداز: صفرا، بلغم، دم و سودا. صفرایی که در کبد، محلول است، بدلیل اینکه سبک، لطیف و گرم می باشد، بالانشین بوده و مانند روغنی که روی آش به علت سبکب بالا می آید در قسمت بالای کبد قرار می گیرد.

صفرا، عامل گذر خون در مویرگ های ریز اندام های انتهایی است. بنابراین صفرا پیش گذر کبد بوده و در ابتدای تشکیل خون، در خانه های کبد نفوذ می کند و مقدمتا خود کبد را تغذیه می نماید، در نتیجه اولین ماده ای وارد کبد می شود صفراست تا ظرف کبد را گرم نگه دارد.

آب یخ

وقتی که غذا می خوریم و سپس آب یخ می نوشیم، با توجه به اینکه معده ی ما، همسایه ی دیوار به دیوار کبد است، این آب یخ در کنار کبد قرار گرفته و صفرای داخل کبد یا گرمی معلق در کبد را به سمت جداره ی کبد فراخوان می کند، مانند وقتی که در فصل زمستان، گرمای داخل اتومبیل را شیشه ها به خود جذب کرده (بدلیل اینکه در بیرون از اتومبیل سرد است) و روی آن ها قطرات عرق ایجاد می گردد.

در کبد نیز چنین اتفاقی می افتد و هر چه آب یخ بیشتری بخوریم گرمای بیشتر یا صفرای بیشتری به جداره جذب می کند و این تکرار روند، باعث رسوب صفرا در جداره ی کبد خواهد شد. شکل این رسوب در مراحل اولیه ی تشکیل، مانند شکل رسوب شیر در ظرف بستنی سازهای قدیمی است که ابتدا قسمت لطیف و گرم و سبک شیر به جداره می چسبد، سپس به تدریج آب داخل شیر یخ بسته و قسمت آبکی شیر دیرتر منجمد شده و در نهایت شیر به بستنی مبدل می گردد.

در کبد نیز اول بخش گرم خون موجود در کبد که همان صفرای آن است به جداره می چسبد. به تدریج در طول ۱۲-۱۰ سال (بسته به تکرار این رفتارها) کبد چرب بوجود می آید. جالب است بدانید معمولا در تمام سونوگرافی ها آن قسمتی از کبد این بیماری را نشان می دهد که کنار معده قرار دارد.

تقسیم بندی کبد چرب

همانطور که پیش تر ذکر شد، لوبول ها سه لایه هستند. حال اگر یک لایه از آن ها پر شده باشد فرد مبتلا به «کبد چرب درجه یک» (هپاتیک استئاتوسیس) است، اگر دو لایه از آن پر شده باشد مبتلا به «کبد چرب درجه دو»(استئاتوهپاتیت غیر الکلی (NASH)) یا «کبد چرب درجه سه» (فیبروز) و اگر هر سه لایه را درگیر کرده باشد می شود «کبد چرب درجه چهار» (سیروز) و نارسایی کامل کبد و فرد کاندیدای پیوند کبد می باشد.

انواع کبد چرب

• باید توجه داشت که این نوع کبد چرب که توضیح داده شد، با سبک زندگی ایرانی بوجود آمده و از نوع «کبد چرب سرد» یا «کبد چرب غیر الکلی» است، به این دلیل که با خوردن سردی هایی مانند آب یخ و بستنی و دیگر غذاهای سرد پدیدار می شود.
• نوعی دیگر از کبد چرب با سبک زندگی اروپایی داریم که از نوع «کبد چرب گرم» یا «کبد چرب الکلی» می باشد، به این دلیل که از طریق خوردن الکل ایجاد می گردد.
• کبد چرب نیز مانند بسیاری از بیماری های دیگر دارای دوره کمون است؛ به این معنا که اگر فکر کنیم من که در حال حاضر یک نوجوانم و اگر آب یخ بخورم هیچ اتفاقی نمی افتد یک افتخار نیست چون آسیب به کبد وارد شده است، منتها این آسیب، مثلاً ده سال بعد خود را نمایان می سازد و حتی اگر افراط در این رویه ی غلط داشته باشیم، ممکن است این بیماری به مدت ۵ سال دیگر خود را نشان دهد.

درمان با اصلاح سبک زندگی

اگر ما عادت کنیم این دو رفتار را در جامعه الگو قرار دهیم زمینه ی هم پیشگیری هم درمان دسته بزرگی از بیماری های کبدی را فراهم کرده ایم.

1: گوارش درست: به صورت نه افراط (۶۰بار جویدن) نه تفریط (نجویده قورت دادن).

2: عدم مصرف آب یخ و کلیه غذاهای خیلی سرد مثل بستنی. البته نمی شود گفت اصلا بستنی نخوریم بلکه بستنی محلول بخوریم: مثل آب هویج بستنی و یا بستنی که کمی آب شده و رو به خنکی است بخوریم و آرام آرام بخوریم که سردی یخ آن حنجره و معده را درگیر نکند. آب با دمای معمولی مصرف کنیم.

علت اینکه بعد از بستنی خوردن تشنگی ما زیاد می شود و میل به خوردن آب داریم یا وقتی تشنه هستیم و آب یخ می خوریم و دوباره میل به خوردن آب یخ داریم چیزی نیست جز اینکه صفرای معلق در کبد، به سمت جداره ی نزدیک به معده فراخوان می شود.

در نتیجه حرارت در معده دوچندان شده و دوباره این میل زیاد می گردد. ولی وقتی آب در درجه حرارت خنک (نه گرم نه یخ) تشنگی فروکش می کند، چون همراه با آب گرم رطوبت می آید و حرارت بیشتری را جذب نمی کند بلکه این رطوبت، صفرای موجود را پاک می کند و صفرای معلق در کبد را فراخوان نمی کند.

به همین دلایل است که در شهرهای گرمی مانند کاشان برای اینکه بتوانند گرمای آنجا را برای فعالیت های کشاورزی تحمل کنند، ارده شیره می خورند تا بتوانند گرمای موجود را تحمل کنند، همچنین در شهرهای جنوبی، در فصل تابستان (به اصطلاح خرما پزان)، خرما می خورند که بتوانند گرما را تحمل کنند.

درمان کبد چرب

در درمان کبد چرب سرد یا غیرالکلی باید کبد را گرم کنیم چون بواسطه رفتارهای غلط غذایی، سرد شده است. در عین حال باید لایه ای را که در جداره ی کبد رسوب کرده و به آن چربی کبد و در اصطلاح طب سنتی تشمع کبدی اطلاق می گردد را توسط داروهایی خرد کرده و پاکسازی و دفع  نماییم. بنابراین نیاز به یک ماده ی شکننده است. این شکننده ها همان ترشیجات طبیعی و نفوذ کننده هستند: مانند سرکه خانگی انگور، آبلیمو، آبغوره، آب زرشک.

این ترشی ها اگر به صورت خالص مصرف گردند، به جداره ی معده و کل دستگاه گوارش آسیب وارد کرده و آنها را می سوزانند، همچنین به مغز فرد سردی می بخشند. مسئله ی دیگر پیرامون سرکه هایی است که در بازار موجود می باشند و دارای اسید استیک بالای ۸ درصد هستند،

این در حالیست که اسید استیک بدن ما باید چیزی حدود ۲ یا ۲/۵ باشد! پس نباید این ترشی ها را به طورخالص مصرف کرد. برای مثال باید آبلیمو را به صورت محلول استفاده نمود (آب لیمو و عسل یا آب لیمو داخل چای)، همچنین آب زرشک و آب انار ترش را با مقداری نمک مصرف نمود.

منبع: تیم تولید محتوای طبایع