تدابیر طب سنتی برای وعده افطار

در ادامه سلسله مقالات در مورد تدابیر طب سنتی در خصوص ماه مبارک رمضان در این قسمت به بیان تدابیر طب سنتی برای وعده افطار خواهیم پرداخت. در قسمت های قبلی فواید روزه گرفتن از منظر طب سنتی و همچنین تدابیر طب سنتی برای وعده سحر را بیان کردیم.

وعده افطار

بعد از ساعت ها تشنگی و گشنگی مطمئنا باید برای باز کردن روزه خیلی به خوراکی هایی که مصرف می کنیم باید توجه کنیم، زیرا ممکن است آسیب های جدی به بدنمان وارد کنیم.

طب سنتی وعده افطار را با وعده صبحانه شبیه می داند. از نظر دمایی تمام خوراکی هایی که برای باز کردن روزه مصرف می شوند باید دمایی معتدل داشته باشند نه خیلی داغ نه خیلی سرد.

توصیه های طب سنتی برای وعده افطار

مصرف شیرینی های طبیعی

کبد در هنگام افطار تمایل زیادی به جذب مواد غذایی دارد که در این میان چون قندها بیشترین چیزی هستند که طول روزه داری مصرف می شوند تمایل کبد به جذب شیرینی بیشتر است.

ولی این قند باید قندی باشد که به آسانی هضم و جذب شود و انرژی از دست رفته را به سرعت جبران کنند و این همان چیزی است که با خوردن شیرینی های طبیعی به دست می آید. به این ترتیب اشتهای شخص نیز کنترل می‌شود و پرخوری، کمتر پیش می‌آید.

رفع تشنگی

خیلی از ما بلافاصله پس از شنیدن صدای اذان مغرب با خوردن مقدار زیادی آب، قصد داریم تشنگی خود را رفع کنیم. باید بدانیم این کار نه تنها تشنگی ما را رفع نمی کند بلکه حتی می تواند خطرناک نیز باشد. معده خالی، توانایی نگهداری و جذب آب را ندارد و بلافاصله آن را وارد روده می کند. بنابراین باید چیزی باشد که آب را در معده نگه دارد.

برای این کار بهتر است که ابتدا مقدار کمی آب ولرم (مثلا نصف لیوان) را به آرامی و جرعه و جرعه میل کنید و بعد با غذاهای گرم و آبکی افطار کنید و در صورت تشنگی مدتی که از افطار گذشت مقدار دیگری آب بنوشید.

فاصله بین افطار و شام

اگر به هر دلیلی قصد خوردن شام دارید سعی کنید فاصله بین افطار و شام و همچنین فاصله بین شام و خواب زیاد باشد(حداقل دو ساعت). غذای افطار باید به حدی زود هضم باشد که تا خوردن شام، کاملا هضم و از معده خارج شده باشد. با تمام این احوال توصیه می کنیم که به خوردن یک وعده افطاری متعادل اکتفا کنید و از خوردن شام بپرهیزید و وعده اصلی را در سحر میل کنید.

غذای زود هضم برای افطار

غذای افطار باید هضم و جذب آسانی داشته باشد تا به هنگام وعده سحر، بدن برای دریافت وعده جدید آماده باشد.

مصرف میوه بعد از افطار

یک تا یک‌ ساعت و نیم بعد از افطار، زمان مناسبی برای مصرف میوه است و نوشیدن آب‌میوه‌های طبیعی نیز علاوه‌ بر اینکه موجب کاهش شدت عطش می‌شود، منبع مفیدی برای تامین املاح و ویتامین‌های مورد نیاز بدن به شمار می‌رود.

افطار با نمک برای معده های سرد و تر

گشودن روزه با کمی نمک برای معده‌های سرد و تر، موجب تقویت هاضمه و دفع رطوبات لزج دستگاه گوارش می‌گردد.

افطار برای معده های گرم و خشک

افطاری برای معده‌های گرم و خشک، سوپ جو همراه با آلوبخارا (بدون قارچ و شیر و خامه و…) مناسب است.

گرم‌مزاجانی که دچار ریزش صفرا به معده شده‌اند (احساس سوزش یا درد گزنده در سر معده، بدبویی دهان، تحریک‌پذیری و عصبانیت یا…)، بهتر است نخست کمی شربت سکنجبین ولرم را کم‌کم بنوشند تا صفرا را بشوید و با کمی فاصله، افطاری خود را میل کنند.

غذاهای مناسب برای افطار

سوپ دوسر پرک همراه با آلوبخارا برای افراد گرم مزاج.

نوشیدنی های گرم و کمی شیرین و سبک، ساده و زودهضم.

خرما، عسل، انجیر یا کشمش به‌همراه یک نوشیدنی گرم.

مصرف سبزی خوردن به‌ همراه خرفه.

تخم مرغ عسلی.

مربای به برای تقویت دهانه معده.

حلوای آرد گندم همراه مغزیجات مثل مغز گندم، بادام و گردو همراه کمی زعفران به مقدار کم.

حریره بادام که با آرد برنج قهوه ای تهیه و با عسل یا شیره انگور یا شیره خرما شیرین شده باشد.

نان و کره و مربا یا عسل (به‌ویژه مرباهای به، سیب، بالنگ، هویج ).

عرق کاسنی و عرق شاه تره: برای برطرف شدن تشنگی در فاصله افطار تا سحر، خوردن عرق کاسنی و عرق شاه تره توصیه می شود.

عرق خارشتر و عرق خارخاسک: برای دفع سنگ کلیه ها و دفع سوزش پهلوها در ایام روزه داری ، ضرورت دارد که دمنوش و یا عرق های خارشتر و خارخاسک بصورت مرکب به عنوان نوشیدنی از افطار تا سحر خیلی مفید است .

آب گرم (ولرم) موقع افطار: کبد را شستشو می دهد، دهان را خوشبو می سازد، دندان ها را محکم می کند، باعث تقویت چشم می گردد، معده را شستشو می دهد، آرام کننده رگ های به هیجان آمده است، صفرا را می برد، بلغم را برطرف می کند، حرارت معده را فرو می نشاند و دردسر را آرامش می بخشد.

نان و پنیر به مقدار کم به همراه سبزی خوردن و مغز گردو و چند عدد خرما و یا یک خوشه انگور رسیده و شیرین. افرادی که معده سرد دارند، می توانند نان، پنیر و سبزی را همراه نعنا، مرزه و ریحان مصرف کنند. البته در مورد مصرف نان و پنیر در وعده افطار بین علما اختلاف وجود دارد، بنابراین بهتر است همانطور که گفتیم به خوردن آن به مقدار کم بسنده کنیم.

شربت با ترکیب خاکشیر، بارهنگ، قدومه، گلاب و کمی عرق نعنا و سرکه سیب و یا آب لیمو ترش تازه و یا سرکه انگور طبیعی همراه با عسل یا شیره های انگور، خرما، توت یا انجیر مصرف کنند .کسانی که مزاج بدنی و معده گرمی دارند، می توانند به این شربت عرق کاسنی و عرق خرفه اضافه کنند.

ماءالشعیر طبیعی: برای تهیه ماءالشعیر طبیعی باید ۵۰ گرم جو پوست کنده را با چهار لیوان آب با حرارت ملایم بجوشانند و پس از پخت قبل از سرد شدن آن را صاف کنند که تا دو روز قابل استفاده است، این ماءالشعیر برای مزاج گرم و خشک، رفع گودی چشم ها، رفع یبوست و غلظت خون مفید است.

چهارمغز و شیر: از نیم ساعت پیش از افطار، از هریک از چهار مغز بادام، گردو، فندق و پسته، یک قاشق غذاخوری را نیم‌کوب کنید و در یک لیوان شیر داغ بخیسانید و مخلوط را با کمی شکر یا عسل شیرین کنید یا اینکه یکی دو عدد خرمای بدون هسته به آن اضافه کنید. در زمان افطار، ابتدا خرما را میل کنید و سپس مخلوط را به هم بزنید و قاشق‌قاشق با کمی نان خوب برشته‌شده میل نمایید. یادتان باشد که اگر خواستید خوراک دیگری میل کنید، دست‌کم با یک ساعت فاصله باشد ولی خود این معجون، به تنهایی یک غذای کامل است.

شله زرد همراه دارچین و سیاه‌دانه: از دیدگاه طب سنتی شله‌زرد در گروه غذاهای تقویت کننده قرار دارد. زعفران و گلاب آن اثرات شادی‌بخش داشته و سبب تقویت سیستم گوارشی شده و به هضم بهتر کمک می‌کند. متخصصان طب سنتی شله زرد، فرنی، حریره بادام و شیر برنج را بهترین خوراکی‌ها برای رفع افسردگی می‌دانند.

شله زرد به دلیل دارا بودن زعفران و گلاب مزاج رو به گرمی دارد و شاید گرم مزاجان نتوانند آن را به راحتی تحمل کند؛ البته کسانی که در اثر مصرف زعفران دچار سردرد می‌شوند، ممکن است این غذا گزینه خوبی برایشان نباشد. برای تهیه شله زرد بهتر است برنج خوب خیسانده و پخته شود.

فرنی: فرنی از ترکیب آرد برنج، شیر و شکر تهیه می‌شود و بر اساس اجزای تشکیل دهنده و میزان افزودن هر ترکیب می‌تواند مزاج متفاوتی داشته باشد. در کل مزاج این غذا معتدل رو به گرم است و وقتی گرمی این غذا بیشتر می‌شود که شیرین کننده‌هایی مثل شکر، شیره انگور و عسل به آن اضافه شوند.

افراد با مزاج سرد می‌توانند فرنی را همراه با هل و دارچین استفاده و افراد با مزاج یا معده گرم بهتر است از این ادویه‌ها استفاده نکنند. افراد گرم مزاج بهتر است از شکر و افراد سرد مزاج از عسل و شیره انگور یا نبات استفاده کنند که در مقایسه با شکر گرمی بخش‌تر است.

همه افراد می‌توانند از فرنی استفاده کنند و برای هیچ مزاجی منع مصرف ندارد. مگر این که فرد به شیر حساسیت داشته باشد؛ چون شیر این غذا به خوبی جوشانده می‌شود، مشکلات گوارشی شیر کمتر خواهد بود.

هلیم (حلیم): حلیم با توجه به گرمی طبع گندم و گوشت گوسفندی که در آن استفاده می‌شود و بر اساس روغن و دارچین افزوده به آن طبع حلیم رو به گرم است، اگر در آن از روغن زیادی استفاده نشود، غذای مناسبی برای ماه رمضان است. حلیم برای همه مزاج‌ها گزینه مناسبی است، مگر این که فرد به دارچین یا گندم آن حساسیت داشته باشد.

شیربرنج همراه عسل، شیره های انگور، توت، خرما، انجیر، دارچین و سیاه‌دانه: شیر برنج از ترکیب شیر و برنج کاملا پخته شده و شکر تهیه می‌شود. البته بهتر است در زمان طبخ شیر برنج شکر به آن اضافه نشود، بلکه در زمان مصرف بر اساس ذائقه و نیاز به میزان کم یک شیرین کننده استفاده شود. شیر برنج از نظر مزاجی مرکب القوا است؛ یعنی در برخی سبب سردی و در برخی سبب گرمی مزاج می‌شود.

در کل این غذا مزاج معتدل رو به گرم دارد. استفاده از شیره انگور همراه شیر برنج اثرات تقویتی دارد و به خصوص اگر در ماه روزه داری همراه با پودر بادام درختی استفاده شود، به ویژه برای افراد سالمند و دچار ضعف گزینه بسیار مناسبی محسوب می‌شود. ضمن این که این غذا باعث نیکویی رنگ رخسار می‌شود.

انواع آش ها (به جز آش رشته): آش جو، آش ماش، آش برنج و آش‌های محلی که در آن ها از سبزیجات مختلفی استفاده می‌شود، در گروه آش‌های مناسب ماه مبارک رمضان هستند. هر چه آش و سوپ رقیق‌تر، کم حبوبات‌تر و سبزیجات تازه بیشتری در آن استفاده شود برای وعده افطار مناسب‌تر است. حبوبات آش باید خیسانده شوند.

برای کسانی که مشکل نفخ دارند، بهتر است حبوبات در حد جوانه زدن خیسانده شوند و از مصرف حبوبات نفاخ مثل لوبیا سفید که هضم سختی دارد، پرهیز شود.

انواع سوپ ها: از دیدگاه طب سنتی بهتر است سوپ وعده افطار حاوی مقادیر جو یا برنج و کمی آب گوشت و ترجیحاً بال و گردن مرغ باشد که از لطیف‌ترین قسمت‌های مرغ هستند و از مصرف گوشت گاو و گوساله به دلیل هضم سنگین و ایجاد مواد غلیظ‌تر در بدن اجتناب شود. به جای افزودن رب گوجه فرنگی به سوپ بهتر است آن را با زردچوبه و بعضی از ادویه‌های مخصوص طعم دار کنید تا به مصرف رب گوجه نیاز نباشد.

شربت سکنجبین مخصوصا برای افرادی كه معده‌های گرم و مزاج‌های گرم دارند: سكنجبین از تركیب توام با حرارت دادن سركه، شكر و آب به دست می‌آید. می‌‌توان به جای شكر، از عسل استفاده نمود (سكنجبین عسلی). این نوشیدنی مزاج متعادلی دارد و برای كاهش عطش و نیز برای آماده نمودن معده برای پذیرش غذای بعدی، بسیار مناسب است، به ویژه‌ برای افراد گرم‌مزاج كه علائم حرارت دارند و نسبت به دیگران، احساس گرمای زیادتری دارند.

این افراد نباید هنگام افطار با وجود تشنه بودن، مقدار زیادی آب خنك بنوشند و بهتر است از شربت سكنجبین تهیه شده با آب دمای اتاق و در حجم مناسب (در حد یک فنجان یا حداكثر نصف یك لیوان معمولی) استفاده نمایند.

دمنوش سنبل الطیب یا گل‌گاوزبان: چون میزان رطوبت‌های مغز و قند خون کاهش می‌یابد، بروز ضعف اعصاب و تندخویی به‌‌خصوص در روزهای اول روزه‌داری تا حدودی طبیعی است. افرادی که دچار ضعف اعصاب می‌شوند بهتر است بعد از افطار دمنوش سنبل الطیب یا گل‌گاوزبان و در طول روز از بخور سرد با مخلوط گلاب با غلظت کم استفاده کنند.

پرهیزات طب سنتی برای وعده افطار

1: پرهیز از نوشیدن آب یخ در وعده افطار

با توجه به حرارت زیادی که معده در پایان روزه هر روز پیدا می کند شروع افطار با آب سرد بسیار مضر و حتی خطرناک است. در این حالت معده دچار انقباض شدید می شود که این امر، ضعف معده و بروز مشکلات مختلف گوارشی را در پی دارد.

در واقع وقتی که شما افطار را با آب سرد شروع می کنید مثل آن است که روی یک ظرف چینی داغ، آب سرد بریزید. مشابه همان بلایی که سر ظرف چینی می آید بر سر معده شما نیز خواهد آمد.

همچنین به این دلیل که در ابتدای افطار، کبد تمایل شدیدی به جذب غذا دارد، آب یخ مصرف شده توقف چندانی در معده نکرده بلافاصله وارد روده می شود که این مساله می تواند باعث بروز رفلکس پاراسمپاتیک شدید و حتی سنکوپ و مرگ ناگهانی گردد.

طبیعتا به دلیل بالا بودن حرارت معده، استفاده از آب جوش یا نوشیدنی های داغ هم چندان مناسب نیست. بنابراین همچنان که در احادیث آمده است، اگر می خواهید روزه خود را با آب باز کنید باید از آب ولرم استفاده کنید. طبق آن چه در روایات شریف آمده است، آب ولرم، اخلاطی که درطول روز در معده جمع شده اند را می شوید.

2: پرهیز از مصرف آب یا هر نوشیدنی داغ در ابتدای افطار

مصرف آب خیلی گرم و جوش در ابتدای افطار، هم می‌تواند موجب افزایش حرارت معده و آسیب های جدی به آن شود. بهترین کار باز کردن روزه با آب ولرم است.

3: پرهیز از خوردن برخی میوه ها

بهتر است در ماه مبارک رمضان از میوه های گرم مانند موز، انبه، آناناس استفاده نشود چراکه موجب تشنگی و غلظت خون می شود. همچنین از خوردن میوه های سرد مانند هندوانه و خربزه در وعده افطار پرهیز کنید.

4: پرهیز از خوردن شیرینی های غیر طبیعی

روزه داران سعی کنند از زولبیا و بامیه که در تهیه آن از شیرینی جات مصنوعی استفاده می شود کمتر استفاده کنند.

5: پرهیز از نوشیدنی های گازدار و سرد، چای پررنگ، قهوه و کاکائو و آب میوه های صنعتی

نوشیدنی های فوق موجب ضعف هاضمه، یبوست، سوءهاضمه، افزایش عطش، ضعف اعصاب، نفخ و آسیب به معده و دستگاه گوارش می‌شود.

در زمان سحر تا افطار چون فعالیت سیستم گوارشی کم است، آمادگی دریافت حجم زیاد مواد غذایی را در یک زمان ندارد، بنابراین استفاده از غذاهای سهل‌الهضم در این وعده توصیه می‌شود.

آش رشته، ماکارونی، کله پاچه، پیتزا، لازانیا، قارچ، الویه، سوسیس و کالباس و … از جمله این غذاها می باشند.

7: پرهیز از مصرف حلوا در وعده افطار

حلوا از ترکیب آرد، روغن و شکر تهیه و غذای سنگین، غلیظ و دیر هضم است. در کل مزاج این غذا گرم است و هر چقدر روغن و آرد آن بیشتر باشد، ثقیل‌تر است و نباید در وعده افطار از آن استفاده شود. مصرف زعفران و گلاب در این غذا می‌تواند مزاج آن را گرم‌تر کند.

8: پرهیز از مصرف آش رشته در وعده افطار

آش رشته و کشک به دلیل دارا بودن رشته و حبوبات زیاد غذای فوق العاده غلیظ، سنگین و نفاخ است و در اغلب افراد سبب مشکلات گوارشی می‌شود، به خصوص اگر سیر، پیاز و نعنا داغ آن با یک وجب روغن تهیه شود. هرچه آش رقیق تر باشد، لطیف‌تر است و گوارش و هضم بهتری دارد. بهتر است از مصرف آش رشته در ماه رمضان پرهیز شود.

9: پرهیز از پرخوری، درهم‌خوری و برهم‌خوری

پس از خوردن افطار، خون برای هضم غذا، از سراسر بدن، به سمت معده هجوم می آورد و نوعی کم خونی موقت در عضلات و اندام ها به وجود می آید که حاصل آن، احساس درد و کوفتگی است. بهترین راه برای پیشگیری از این مسأله آن است که برای افطار، از غذاهای سبک و زود هضم استفاده کنیم، غذا را خوب بجویم و از پرخوری نیز، بپرهیزیم.

ضعف معده و عدم توانایی مناسب آن برای هضم صحیح غذا نیز ممکن است باعث موارد فوق شود.

ضعف و تپش قلب پس از افطار به علت فعالیت ناگهانی و بیش از حد دستگاه گوارش پس از ساعت ها تعطیلی و روزه داری است. نیاز به گردش خون بیشتر در دستگاه گوارش برای هضم حجم بالای غذای وارد شده به معده ، قلب را وادار به فعالیت بیشتر برای پمپاژ خون از دستگاه های دیگر به سمت معده می کند که سبب افزایش ضربان قلب و احساس تپش قلب می شود.

همچنین به کشیده شدن خون از اندام ها و دستگاههای دیگر بدن به سمت دستگاه گوارش باعث می شود این دستگاه ها فعالیت خودرا به حداقل برسانند که این امر موجب احساس ضعف و بی حالی در آن ها می گردد.

منبع: تیم تولید محتوای طبایع