24 خاصیت گیاه افدرا یا ریش بز

**توجه کنید قبل از مصرف گیاهان دارویی و داروهای گیاهی حتما با پزشک متخصص طب سنتی مشورت کنید**

معرفی گیاه افدرا یا ریش بز

افدرا یا ریش بز به فرانسوی Ephedre و به انگلیسی Ephedra ، از خانواده Ephedraceae و رده Gnetacerae، گیاهی از تیره ی ارمکیان و از بوته های بازدانه است. از درختچه هایی است که ساقه هایش همیشه سبز است و در واقع بخش اعظم فرآیند فتوسنتز گیاه توسط ساقه های آن انجام می شود. در طول ساقه گره های متعددی وجود دارد که به رنگ سبز مات است.

قسمت های مورد استفاده این گیاه ساقه آن می باشد. ساقه ی آن ها چوبی و به دلیل داشتن ماده آلکالویی، طبیعت گیاه افدرا گرم و مزه آن گس و تلخ و تند است. نام های دیگر افدراٌ، ملکه چمن، خرس گیاه، سرما، سوم، هئومه، لحیه التیس، چلر، راسن، رأس هندی و گرم دارو می باشد.

با نامهای محلی مختلفی نیز شناخته می شود. در گویش های محلی بیابان نشینان به آن «کلیشر» و «على جونی» می گویند. از جمله در کرج « اُرْمَک»، در آذربایجان غربی « قاطِرْ قویْروخی»، در میانه « پُدْرُخْ»، در خیرآباد میانه « قویروخ»، در کویر انارک، چهل چشمه و سایر نقاط فارس « علی جونک» و (علی جون) ، در عمارلو و هرزویل (خُمْ) و در علی آباد منجیل (خیم) گفته می شود. در بعضی کتب آن را (ریش بز) نوشته اند. در یکی از مدارک نیز نام هوم، گیاه مقدس زرتشتیان، را برای این گیاه ذکر کرده است.

افدراها معمولا گیاهانی دو پایه با گل های نر و ماده جداگانه هستند و به صورت گیاهانی چوبی به صورت درختچه ساده یا بالا رونده می باشند.

ریخت شناسی گیاه افدرا یا ریش بز

بالا رونده یا خزنده با ارتفاعی در حدود یک و نیم شاخه های خوابیده و بسیار سبز است که به شکل دسته های کاکلی شکل با انتهای برگشته مشاهده می شوند .برگ های این گیاه نوک تیز و در قاعده کمی به هم متصل بوده و گل ریش بزی به رنگ سفید و زرد و به صورت مجتمع و میوه آن به شکل گوشتی ،قرمز رنگ و شیرین می باشد. گل های آن معطر می باشد و به همین دلیل فضا را عطرآگین می کنند. این گیاه در ماه های بهمن و اسفند به گل نشسته و معمولا در کنار چشمه ها و چمنزارهای مرطوب می روید.

این گیاه گونه های مختلفی دارد. از جمله آن ها:

گونه Ephedra gerardiana Wall درختچه ای است با تنه قطور و ساقه های خزنده و افقی. شاخه های جوان آن باریک تر از 2 میلیمتر است. برگ ها مثلثی کشیده و برگه های میوه سخت و به صورت لوله ای دانه را پوشانیده است.

گونه E.intermedia Schrenk & C.A.Meyer درختچه ای است به بلندی یک متر دارای ساقه های سخت. شاخه های جوان آن کبود یا سبز خاکستری مایل به زرد. برگ ها مثلثی به طول3 تا 5 میلی متر که دو به دو از یک گروه خارج می شوند. میوه آن گوشتی ، گرد، سرخ رنگ به طول 6 میلی متر و دانه آن قهوه ای و کمی محدب است.

افدرا از طریق بذر و تقسیم بوته تکثیر می شود. تقسیم بوته این گیاه نیز در فصل بهار یا پاییز انجام می شود.

خاستگاه گیاه افدرا یا ریش بز

افدرا یا ریش بز درختچه ای است که انواعی از آن در اغلب مناطق خشک و نیمه خشک ایران می روید. گیاه افدرا انواع گوناگونی دارند که در مناطق مختلف پراکنده اند.

یک گونه افدرا به نام Ephedra gerardiana Wall بومی افغانستان و مناطق خشک معتدل مرتفع هیمالیا در شبه قاره هند است و در برخی مناطق اروپا انتشار دارد. اخیرا وجود آن را در ایران در دره هراز مازندران مشاهده شده است.

گونه E.intermedia Schrenk & C.A.Meyer بومی چین است. در هند نیز انتشار دارد. از این گونه چند واریته در ایران در در اطراف دریاچه نیریز، تخت جمشید، طیبات و کوه ازبک در خراسان، در اطراف تهران در کرج، دامنه های البرز در کلاک، سرخه حسار، کهریزک، زرند، قم، کاشان، میانه، سمنان، بیرجند، مکران، خراسان و هزار مسجد و راه چناران به قوچان، بیرجند به قائن و در دامغان، سمنان، شهمیرزاد، شاهدشت، ورامین، گرمسار و بین نائین و عقدا و در کمان در ارتفاعات جبال بارز، خاش، زاهدان، در اراک، در قهرود کاشان و در اصفهان و یزد می رویند.

ترکیبات شیمیایی افدرا یا ریش بز

گونه های مختلف افدرا کم و بیش دارای آلکالوئیدهای معروف افدرین هستند، که مصرف وسیع دارویی دارد و بعلاوه در گونه های مختلف مواد شیمیایی نیز وجود دارد که عبارتند از: آلکالوئیدهای افدرین و پزودوافدرین، اِل- افدرین، اِل- متیل افدرین، اِل متیل پزودوافدرین و اِل- نورافدرین.

طبع گیاه افدرا یا ریش بز

گیاه ریش بز دارای طبیعتی گرم و خشک است.

خواص گیاه افدرا یا ریش بز

**توجه کنید قبل از مصرف گیاهان دارویی و داروهای گیاهی حتما با پزشک متخصص طب سنتی مشورت کنید**

1. ماده شیمیایی افدرین که در گیاه افدرا موجود می باشد بر سیستم اعصاب مرکزی موثر است و مراکز سرکوبگر اشتها را در مغز فعال می کند. در نتیجه با مصرف این گیاه، اشتهای شما محدود می شود و به شما کمک می کند تا احساس گرسنگی کمتری داشته باشید.
2. افدرا در مکمل های لاغری به طور گسترده استفاده می شود. مطالعات نشان می دهد که این گیاه علاوه بر کم کردن اشتها، کمک می کند تا چربی های ناحیه شکم راحت تر سوزانده شود. اگر دنبال روش سریع برای کاهش وزن هستید، حتی اگر فعالیت خاصی نداشته باشید، مصرف گیاه ریش بز راه حل منحصر به فردی برای کاهش وزن است. این گیاه با تحریک متابولیسم باعث افزایش چربی سوزی می شود. برخی از افراد بدون داشتن هیچ تحرک بدنی و فعالیت ورزشی از این گیاه استفاده می کنند که این می‌تواند فشار بیشتری بر سیستم بدن وارد کند. 
3. نام چینی آن MA HUANG (ماهوانگ) است و ماده موثر موجود در این گیاه افدرین (Ephedrine) می باشد. افدرین ترکیب شبه آمفتامینی بسیار قوی است، که هم سیستم عصبی و هم سیستم قلبی عروقی را تحت تاثیر قرار می دهد.
4. افدرین و سودوافدرین موجود در برگ های این گیاه، منجر به افزایش متابولیسم بدن و فعالیت قلب و مغز می شوند. در نتیجه سطح انرژی بدن افزایش می یابد. همه این ها به علت اثرات گرمازایی ناشی از افدرین می باشد. این گرمازایی منجر به افزایش تجزیه چربی های ذخیره شده و افزایش مصرف انرژی در بدن می شود. افدرین و نور افدرین موجود در گیاه افدرا وقتی در جریان خون آزاد می شود، انتقال خون و اکسیژن را به سلول ها تسریع می کند و گلوکز و لیپید بیشتری را برای تبدیل شدن به انرژی جابه جا می کند. در نتیجه افدرا به عنوان یک چربی سوز طبیعی معرفی می شود.
5. ریش بز و ترکیب فعال آن، قلب را تحریک می کند و جریان خون را افزایش می دهد که به بدن انرژی می دهد و ماهیچه ها را با خون و اکسیژن شاداب نگه می دارد. با این حال، این می تواند خطرناک هم باشد، زیرا اگر فردی دچار بیماری های قلبی باشد، مصرف این گیاه می تواند به طور بالقوه بر قلب فشار وارد کند.
6. افزایش دهنده تعریق در بدن می باشد.
7. گیاه افدرا ادرار آور است و برای کلیه و دفع سموم از بدن بسیار مفید می باشد.
8. ویژگی استروئیدی افدرا باعث تقویت موثر سیستم ایمنی بدن می شود.
9. خواص افدرا به کاهش التهاب غشاهای مخاطی در بدن کمک می کند، به خصوص در دستگاه تنفسی، که باعث می شود افدرا در جلوگیری از حملات آسم و خس خس سینه موثر باشد.
10. گیاه ریش بز دارای اثرات ضد ویروسی، ضدباکتری و ضدالتهابی است.
11.  از جوشانده شاخه ها و ریشه های افدرا برای معالجه روماتیسم و سیفیلیس استفاده می شود.
12. عصاره میوه های افدرا برای رفع ناراحتی های مجاری تنفسی مؤثر است.
13. برای تقویت مغز و مراکز اعصاب در مقابل خستگی و نگرانی ها مفید است.
14. حرکات روده ای را آرام می کند.
15. ترشح بزاق و مایعات معده را تحریک می کند.
16. مردمک چشم را باز می کند ( با استعمال موضعی در چشم).
17. قی و استفراغ را تسکین می دهد.
18. تورمهای استسقایی را کاهش می دهد.
19. معالج روماتیسم است.
20. تسکین دهنده سیاه سرفه است.
21. ضد سم مؤثری برای مسمومیت های ناشی از اسکوپولامین است.
22. این گیاه ضد آرتریت بوده و برای درمان بیماری‌ های مفصلی و استخوانی و نقرس موثر عمل می کند.
23. درمان کننده کبد چرب.
24. در درمان انواع سرطان ها علی الخصوص سرطان مغز و نخاع موثر است.

روش تهیه دمنوش افدرا یا ریش بز

از این گیاه می توان به صورت دمکرده و جوشانده استفاده نمود. برای آماده کردن جوشانده گیاه ریش بز کافی است تا ۲۰ گرم گیاه خشک را در یک لیتر آب ریخته و پس از به جوش آمدن مصرف نمود. از این جوشانده می توان برای درمان بیماری های نامبرده روزانه سه بار و هر بار نصف لیوان میل نمود.

عوارض و موارد منع مصرف افدرا یا ریش بز

**توجه کنید قبل از مصرف گیاهان دارویی و داروهای گیاهی حتما با پزشک متخصص طب سنتی مشورت کنید**

مصرف این گیاه به علت تسریع حرکات رحم سبب زایمان زودرس می گردد. لذا برای جلوگیری از سقط جنین از مصرف این گیاه در دوران بارداری خودداری نمایید.

مصرف گیاه افدرا یا ریش بز به افراد مبتلا به مشکلات کلیوی و مبتلایان به مشکلات صفراوی توصیه نمی شود و باید از مصرف آن خودداری کنند. مصرف بیش از حد این گیاه به دلیل افزایش سطح انرژی در بدن با عوارض جانبی نظیر اضطراب، افزایش تعریق، گرگرفتگی، اختلالات خواب و بی‌خوابی همراه است.

مصرف بیش از حد این گیاه باعث سردرد، عصبی بودن، استفراغ، حملات قلبی، اختلال در سیستم گردش خون، احتباس آب خواهد شد.

منبع: تیم تولید محتوای طبایع