معرفی گیاه جارو قصاب
گیاه جارو قصاب نوعی درختچه کم ارتفاع همیشه سبز است که در گذشته، قصابان به دلیل سخت و تیز بودن شاخه هایش از آن برای تمیز کردن تخته‌های گوشت استفاده می‌کردند، به همین دلیل به آن جارو قصاب می‌گویند.
گیاه جارو قصاب را با نام علمی Ruscus aculeatus و نام های دیگری چون آس بری، مورد اسفرم، کوله خاس، ریحان القبور، رند، اسمارون اسفرم، جز، جیز، کول میش، هس و چوشت و چشت نیز می شناسند.
این گیاه هزاران سال است که در طب سنتی مورد استفاده قرار می گیرد. در طب سنتی از ریشه و پایه آن که دارای ترکیبات فعال مختلف از جمله فلاونوئیدهای گیاهی می باشند استفاده بسیاری می شود که در ادامه به بیان خواص آن ها خواهیم پرداخت.
این گیاه علاوه بر جنبه دارویی به دلیل زیبایی خاص خود در کاربردهای تزیینی نیز به کار میرود. گیاه جارو قصاب از نوع گیاهان خودرو است ولی می توان آن را در گلخانه نیز پرورش داد. گل فروشی ها خشک شده شاخه های آن را رنگ های مختلفی می زنند و به اسم جز برای کاربردهای تزیینی می فروشند.
ریخت شناسی گیاه جارو قصاب
همانطور که گفتیم گیاه جارو قصاب یا کوله خاس نوعی درختچه کم ارتفاع چند ساله (بوته ای) همیشه سبز با شاخه های چوبی سبز رنگ است که بلندی آن به 50 تا 60 سانتیمتر می رسد.
برگ های آن که انشعابات کوتاهی از گیاه است و به شکل برگ در آمده، چرمی شکل، پهن، نوک تیز، مثلثی و سبز رنگ است. این گونه برگ ها را در گیاه شناسی اصطلاحا کلادود گویند.
گل های آن کوچک به رنگ سبز کم رنگ و بسیار خوشبو که قسمتی که از دم گل آن ها که به کلادود ها چسبیده است، در وسط آن ها قرار دارد. میوه آن کروی، گوشت دار، کوچک به قطر 8 میلی متر و به رنگ قرمز است.
ساقه زیرزمینی و ریشه گیاه که بیشتر به عنوان دارو استفاده می شود، قطعه قطعه و به رنگ خاکستری مایل به زرد می باشد که به شکل ساقه ای ضخیم پوشیده از ریشک ها و افقی است که تا 40 سانتی متر هم می تواند بلند شود. ریزوم آن شاخه های کوله خاس 4 تا 6 تایی است که از قسمت شاخه مرکزی بلند شده است.
این گیاه در جنگل های شمال کشور یافت می شوند و گیاهی سایه دوست است، خزان ندارد و همیشه سرسبز و شاداب است. خاک مناسب این گونه گیاهی، خاک با سنگ آهک می باشد و نسبت به خشکی خاک مقاوم است و در صورت آبیاری زیاد، ریزوم می پوسد و تا دمای منفی 10 درجه سانتی گراد را قادر است تحمل کند. برای تکثیر آن هم می توانید در فصل بهار از طریق تقسیم ریشه این کار را انجام دهید.
خاستگاه گیاه جارو قصاب
این گیاه بومی اوراسیا و بخش های شمالی آفریقا می باشد ولی امروزه در غرب اروپا در قسمت وسیعی از مناطق مختلف انگلیس، فرانسه، سایر نواحی اروپا و در ایران انتشار دارد. در ایران در ارتفاعات کمتر از 1000 متر جنگل های شمال ایران و در دره های مرطوب کنار دریای خزر، گرگان، بندر گز، لاهیجان، اطراف رشت، طالش و آستارا به طور خودرو می روید.
طبع گیاه جارو قصاب
طبع جارو قصاب یا کوله خاس مرکب القوا و معتدل است.
ترکیبات شیمیایی گیاه جارو قصاب
ترکیبات فعال از ریزوم و ریشه گیاه استخراج می‌شوند. گیاه جارو قصاب یا کوله خاس دارای ترکیباتی مانند: روسکوژنین و نئو-روسکوژنین (ساپونین‌های استروئیدی دارای خواص ضد التهابی و وریدوتونیک )، فلاونوئیدهایی مانند روتوزید و هسپریدین ( دارای خاصیت مدر و ضد ادم بودن)، تری‌ترپن‌ها، نمک‌های معدنی، به ویژه پتاسیم، رزین‌ها، روغن های ضروری و آسپاراژین می باشد.
خواص گیاه جارو قصاب
- ضد التهاب قوی: التهاب روش دفاعی طبیعی بدن برای بهبودی خود و مبارزه با عفونت هاست. با این حال، التهاب مزمن می تواند باعث ایجاد مشکلاتی شده و خطر ابتلا به برخی بیماری ها را افزایش دهد. کوله خاس حاوی ترکیباتی از قبیل روسکوژنین است که دارای خاصیت ضد التهابی قوی می باشد و به سرکوب سیگنال های التهابی کمک کرده و به طور بالقوه آسیب های ناشی از التهاب را درمان کند.
- به عنوان مثال در مطالعات لوله آزمایش مشخص شده که روسکوژنین نشانگر های التهابی را کاهش داده و تولید آنزیمی را که باعث تجزیه غضروف در افراد مبتلا به آرتروز می شود، متوقف می کند.
- بهبود گردش خون در بدن: گیاه جارو قصاب یا کوله خاس باعث بهبود گردش خون در بدن می شود. به عنوان مثال کوله خاس می تواند به درمان بیماری نارسایی مزمن وریدی (CVI)، یک بیماری دردناک که در آن رگ های پا برای انتقال خون به قلب ناتوان هستند مفید باشد. چندین ترکیب موجود در کوله خاس رگ ها را منقبض کرده و باعث می شوند خون به قلب برگردد. کوله خاس باعث کاهش چشمگیر تنش و تورم اطراف پاها و مچ پا در بزرگسالان مبتلا به CVI می شود.
- درمان افت ناگهانی فشار خون: افت ناگهانی فشار خون (OH) که هنگام ایستادن خیلی سریع اتفاق می افتد، یک مشکل رایج در بزرگسالان مسن است. از علائم شایع این وضعیت می توان به سرگیجه، ضعف و حالت تهوع اشاره کرد. به طور معمول، رفلکس های بدن با ایجاد فشار در رگ های خونی قسمت تحتانی بدن این اثر را خنثی می کند. این رفلکس ها با افزایش سن ضعیف می شوند و این ممکن است باعث OH شود. از آنجا که کوله خاس به بهبود گردش خون در رگ ها کمک می کند، ممکن است از موارد خفیف OH جلوگیری کند.
- درمان بواسیر: امروزه بواسیر یک بیماری شایع در بین مردم است. برای جلوگیری از بواسیر، بسیاری از مردم به سمت محصولات طبیعی مانند کوله خاس می روند. کوله خاس به عنوان دارو های جایگزین برای درمان بواسیر و سایر شرایط عروقی استفاده می شود، زیرا تورم را کاهش داده و به منقبض شدن رگ ها کمک می کند.
- در یک مطالعه مشخص شده 69٪ افرادی که از مکمل های حاوی کوله خاس استفاده کرده اند باعث کاهش درد، تورم و علائم دیگر شده آن ها شده است.
- درمان سنگ کلیه: برای درمان سنگ کلیه می توانید میوه کوله خاس را در آب انگور خیسانده و مصرف کنید.
- افزایش شیر مادران: این گیاه می تواند به نوعی شیرافزا باشد. در نتیجه استفاده از آن برای مادران شیرده مفید خواهد بود.
- تقویت معده: افرادی که معده ضعیفی دارند می توانند برای تقویت معده و درمان دردهای معدوی از این گیاه استفاده کنند.
- تقویت کبد: خوردن میوه و برگ آن با آب انگور برای تقویت کبد مفید است.
- درمان یرقان: از این گیاه برای درمان یرقان نیز استفاده می شود.
- ضد کرم: شیاف آن برای اخراج کرم معده نافع است.
- مدر: جوشانده ریشه و ساقه زیرزمینی آن مدر است.
- اشتهاآور: جوشانده ریشه و ساقه زیرزمینی آن اشتها آور است.
- درمان سنگ مثانه: خوردن خیسانده یا دم کرده میوه و برگ آن با آب انگور برای خرد کردن و از بین بردن سنگ مثانه مفید است.
- رفع سختی ادرار و قطره قطره ادرار کردن: خوردن خیسانده یا دم کرده میوه و برگ آن با آب انگور رفع سختی ادرار و قطره قطره ادرار کردن که ناشی از رطوبت است مفید می باشد.
- درمان کم خونی دختران: جوشانده ریشه و ساقه زیرزمینی آن برای درمان کم خونی دختران جوان مفید می باشد.
- تقویت سیستم دفاعی بدن: جوشانده آن را برای تقویت با آب انگور درست کرده و برای تقویت سیستم ایمنی بدن میل می کنند.
- درمان بیماری های مفصلی: روسکوژنین به توقف تولید آنزیمی که باعث تخریب غضروف در اختلالات آرتریتی می‌شود، کمک می‌کند. کوله‌خاس می‌تواند یک ضد التهاب خوب برای اختلالات مفصلی باشد.
- از بین برنده واریس.
- کاهش تورم بازوها به دلیل لنف ادم.
- کمک به درمان یبوست.
- درمان سندرم پای بی‌قرار.
- درمان سندرم پیش از قاعدگی.
- بهبود شکستگی ها.
- درمان احتباس مایع.
- کمک به درمان نقرس یا هایپروریسمی.
- کاهش کمردرد.
- درمان کننده اسهال.
طریقه مصرف گیاه جارو قصاب
در زمانی که گیاه به گلدهی رسید، باید گل های تخم مرغی شکل آن را از ساقه جدا کرد. این گلها در دمای 60 درجه سانتی گراد خشک می شوند. سپس به حالت پودری تبدیل خواهند شد. پودر تولیدشده باید در شیشه های تیره رنگ محافظت شده و از هرگونه نور یا روطبت به دور بماند.
همچنین میوه های آن را نیز جدا کرده و در آب انگور می خیسانند تا برای درمان سنگ کلیه مورد استفاده قرار گیرد.
همچنین ریشه خشک شده کوله‌خاس نیز به صورت قرص، کپسول یا عصاره برای خواص درمانی مورداستفاده قرار می گیرد.
عوارض احتمالی و موارد احتیاط و منع مصرف گیاه جارو قصاب
- مصرف گیاه جارو قصاب در بعضی افراد ممکن است باعث سوزش سر دل، حالت تهوع، استفراغ و اسهال شود.
- جارو قصاب حاوی ساپونین است، ترکیبات گیاهی که می توانند به عنوان ضد مغذی عمل کنند. بنابراین مصرف آن ممکن است جذب مواد معدنی مانند روی و آهن را کاهش دهد.
- مصرف این گیاه برای کودکان و زنان باردار یا شیرده توصیه نمی شود.
- افرادی که از داروهای کلیوی یا فشار خون استفاده می کنند باید قبل از مصرف جارو قصاب با پزشک متخصص طب سنتی مشورت کنند، زیرا احتمال تداخل با این داروها وجود دارد.
- ساپونین‌های این گیاه به عنوان ضد مواد مغذی عمل می‌کنند. بنابراین، مصرف آن ممکن است جذب مواد معدنی ضروری مانند روی و آهن را کاهش دهد.
- برخی از افراد ریشه کوله خاس را به صورت تازه مصرف می کنند که بسیار تلخ و تند است. استفاده از گیاه کوله خاس در برخی افراد می تواند ناراحتیهای گوارشی مانند ایجاد حالت تهوع یا ناراحتی معده را به دنبال داشته باشد.
- همچنین استفاده از این گیاه برای افراد مبتلا به دیابت مضر است. تا حدی که ممکن است باعث بروز عوارض کشنده در آن ها شود.
برای دسترسی به مجموعه جزوات و کتاب های مربوط به طب سنتی به لینک “ ” و همچنین برای شرکت در کلاس های آنلاین و اطلاع از محتوای کلاس های برگزار شده به لینک ”
منبع: تیم تولید محتوای طبایع
