پیشگیری و درمان سرطان خون در پزشکی جدید

سرطان خون از مغز استخوان شروع می‌شود که باعث ایجاد بیش از حد گلبول سفید خون غیر کامل می‌شود. عوامل زمینه‌ساز برای ایجاد این بیماری مثل ژنتیک، عوامل محیطی، کشیدن سیگار، پرتو یونی، برخی مواد شیمیایی، شیمی درمانی سایر بیماری‌های قبلی می‌تواند باشد. علائم و نشانه‌های آن نیز مثل مشکلات خونی، درد شدید استخوان، ورم غدد لنفاوی، خونریزی بیش از حد معمول و مکرر، رقیق شدن خون، سرگیجه، کاهش تدریجی وزن، سردرد، رنگ پریدگی، تب و لرز، لثه متورم و… می‌تواند باشد. راه‌های درمان آن نیز شامل شیمی درمانی، پرتو درمانی، پیوند مغز استخوان و درمان دارویی که موثرترین راه برای بهبود این بیماری است.

انواع سرطان خون

• وسمی لنفوسیتیک مزمن (Chronic Lymphocytic Leukemia- CLL)‌‌ : سلول‌های لنفاوی را گرفتار می‌کند و معمولاً به‌کندی گسترش می‌‌‌‌‌‌‌‌‌یابد. سالانه بیش از ۱۵۰۰۰ مورد جدید ابتلا به سرطان خون (لوسمی)، مربوط به این نوع است. در بیش‌تر موارد، افراد مبتلا به این سرطان بالای ۵۵۵ سال سن دارند. کودکان تقریباً هرگز به این سرطان، مبتلا نمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌شوند.
• لوسمی میلوئید مزمن (Chronic Myeloid Leukemia- CML):  سلول‌های میلوئید را گرفتار می‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند و گسترش آن در مراحل اولیه بیماری کند است. سالانه نزدیک به ۵۰۰۰ مورد جدید ابتلا به سرطان خون (لوسمی)، مربوط به این نوع است. این نوع سرطان عمدتاً بزرگسالان را گرفتار می‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند.
• لوسمی لنفوسیتیک – تلنفوبلاستیک- حاد (Acute Lymphocytic – Lymphoblastic Leukemia- ALL  )‌  سلول‌های لنفاوی را گرفتار می‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند و به سرعت گسترش می‌‌‌‌‌‌‌‌‌یابد. سالانه بیش از ۵۰۰۰ مورد جدید ابتلا به سرطان خون (لوسمی) مربوط به این نوع است. ALL شایع‌‌‌‌‌‌‌‌‌ترین نوع سرطان خون (لوسمی) در اطفال است. این سرطان بزرگسالان را نیز گرفتار می‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند.
• لوسمی میلوئید حاد (Acute Myeloid Leukemia- AML) سلول‌های میلوئید را گرفتار می‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند و به سرعت گسترش می‌‌‌‌‌‌‌‌‌یابد. این نوع سرطان هم بزرگسالان و هم اطفال را گرفتار می‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند.
• لوسمی هیری سلول مویی (Hairy Cell Leukemia):گونه‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای نادر از سرطان‌‌‌‌‌‌‌‌‌های خون مزمن است. این نوع سرطان خون (لوسمی) یا سایر انواع نادر سرطان خون (لوسمی)، در این جزوه به بحث گذاشته نشده است . این گونه‌‌‌‌‌‌‌‌‌های نادر سرطان خون (لوسمی)، سالانه روی ‌‌‌‌‌‌‌‌‌هم‌‌‌‌‌‌‌‌‌رفته کم‌تر از ۶۰۰۰۰ مورد جدید از ابتلا به انواع سرطان خون (لوسمی) را تشکیل می‌دهند.

پیشگیری از ابتلاء به بیماری سرطان خون در پزشکی جدید چگونه است؟

هیچ‌کس از دلیل قطعی ایجاد این سرطان آگاه نیست. پزشکان به ندرت دلیل ابتلای یکی و عدم ابتلای دیگری را به سرطان خون می‌‌‌‌‌‌‌‌‌دانند. با وجود این، تحقیقات نشان می‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهند که برخی از عوامل خطرزای خاص احتمال ابتلای فرد به سرطان را افزایش می‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهد.

عوامل خطرزای انواع مختلف سرطان خون (لوسمی) با هم متفاوت‌اند :

تابش اشعه

• افرادی که به میزان زیاد در معرض تابش اشعه هستند بسیار بیش‌تر از دیگران در معرض خطر ابتلا به سرطان‌های خون AML، CML یا ALL قرار دارند.

پرتودرمانی

• موقعیت دیگری که در آن افراد در معرض تابش اشعه به میزان زیاد قرار می‌گیرند، در روش‌‌‌‌‌‌‌‌‌های درمانی سرطان و امراض دیگر است. پرتودرمانی احتمال ابتلا به سرطان خون (لوسمی) را افزایش می‌دهد.

عکس‌برداری تشخیصی با اشعۀ ایکس

• در عکس‌برداری با اشعۀ ایکس برای دندانپزشکی و عکسبرداری‌‌‌‌‌‌‌‌‌های دیگر تشخیصی با اشعۀ ایکس (مانند سی‌تی اسکن) افراد در معرض میزان بسیار کم‌تری از تابش اشعه هستند. هنوز نمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌دانیم که این میزان اشعه در کودکان یا بزرگسالان موجب سرطان می‌شود یا نه. محققان در حال بررسی این موضوع هستند که آیا تعداد زیاد عکس‌برداری با اشعۀ ایکس خطر ابتلا به سرطان خون (لوسمی) را افزایش می‌دهد یا نه. همچنین این موضوع را نیز بررسی می‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنند که آیا سی‌تی اسکن در دوران کودکی خطر ابتلا به سرطان خون (لوسمی) را در افراد افزایش می‌دهد یا نه.

کشیدن سیگار

• کشیدن سیگار خطر ابتلا به سرطان خون AML را افزایش می‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهد.

بنزن

• سروکار داشتن با بنزن در محیط کار موجب ابتلا به سرطان‌‌‌‌‌‌‌‌‌های خون AML CML یا ALL می‌شود. بنزن یک از مواد پرکاربرد در صنایع شیمیایی است. این ماده در دود سیگار و بنزین نیز وجود دارد.

شیمی‌درمانی 

• افراد مبتلا به سرطانی که برخی داروهای ضدسرطان مصرف می‌کنند، گاهی اوقات بعدها دچار سرطان‌‌‌‌‌‌‌‌‌های خون AML یا ALL می‌‌‌‌‌‌‌‌‌شوند. مثلاً، درمان به‌وسیلۀ داروهایی موسوم به مواد آلکیله‌کننده (Alkylating Agents) یا مهارکننده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های توپوایزومراز (Topoisomerase Inhibitors) کمی خطر ابتلا به سرطان خون (لوسمی) حاد را افزایش می‌دهد.

سندروم داون و برخی دیگر از بیماری‌‌‌‌‌‌‌‌‌های وراثتی

• سندروم داون و برخی دیگر از بیماری‌‌‌‌‌‌‌‌‌های وراثتی خطر ابتلا به سرطان خون (لوسمی) حاد را افزایش می‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهند.

سندروم میلودیسپلاستیک و برخی دیگر از اختلالات خونی

• خطر ابتلا به سرطان خون (لوسمی) حاد در افراد مبتلا به برخی اختلالات خونی نسبت به دیگران بیش‌تر است.

ویروس لوسمی T-Cell انسانی نوع یک 

• افراد مبتلا به ویروس HTLV-1 نسبت به دیگر افراد بیش‌تر در معرض خطر ابتلا به نوع نادری از سرطان خون (لوسمی) به‌‌‌‌‌‌‌‌‌نام سرطان خون (لوسمی) T-Cell بزرگسالان هستند. هرچند ویروس HTLV-11 موجب بروز این بیماری نادر می‌شود، اما سرطان خون (لوسمی) T-Cell و گونه‌‌‌‌‌‌‌‌‌های دیگر سرطان خون (لوسمی) مسری نیستند.

پیشینۀ خانوادگی ابتلا به سرطان  (لوسمی)

• ابتلای بیش از یک فرد از یک خانواده به سرطان خون (لوسمی)، بسیار نادر است. اگر چنین موردی پیش بیاید، احتمالاً در مورد سرطان خون (لوسمی) CLL خواهد بود. با وجود این، افراد بسیار اندکی هستند که به سرطان (لوسمی) CLLL مبتلا باشند و پدر، مادر، برادر، خواهر یا فرزندشان نیز به این سرطان مبتلا شود.

داشتن یک یا چند عامل خطرزا به معنای ابتلای قطعی فرد به سرطان خون (لوسمی) نیست. بیش‌تر افرادی که با عوامل خطرزا سروکار دارند، هرگز به سرطان مبتلا نمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌شوند.

انفجار بمب‌‌‌‌‌‌‌‌‌های هسته‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای

• انفجار بمب‌‌‌‌‌‌‌‌‌های هسته‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای موجب تابش اشعه به میزان بسیار زیاد می‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود (مانند انفجار بمب‌‌‌‌‌‌‌‌‌های هسته‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای در ژاپن در جنگ جهانی دوم). خطر ابتلای بازماندگان انفجار بمب‌‌‌‌‌‌‌‌‌های هسته‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای، به‌خصوص کودکان سرطانی (لوسمی) بیش‌تر از افراد دیگر است.

درمان این سرطان در پزشکی جدید چگونه است؟

شیمی‌درمانی

شیمی‌درمانی، یکی از روش‌‌‌های درمان سرطان است که در آن از داروها برای توقف گسترش سلول‌های سرطانی – با نابودی آن‌ها و چه با جلوگیری از تقسیم شدنشان – استفاده می‌‌‌شود. در صورتی‌‌‌که شیمی‌درمانی از طریق دهان یا تزریق در رگ یا عضله انجام شود، داروها وارد جریان خون می‌شود و می‌‌‌توانند به سلول‌های سرطانی در سراسر بدن دسترسی پیدا کنند (شیمی‌درمانی سیستمیک).

شیمی‌درمانی اگر مستقیماً در ستون فقرات (شیمی‌درمانی داخل نخاعی)، یک اندام یا یک حفرۀ بدنی مانند شکم، صورت بگیرد تأثیر عمده داروها بر سلول‌های سرطانی همان نواحی خواهد بود (شیمی‌درمانی منطقه‌‌‌ای). از شیمی‌درمانی داخل نخاعی برای درمان سرطان خون AMLL که به مغز و نخاع سرایت کرده یا ممکن است در آینده سرایت کند، استفاده می‌‌‌شود. شیمی‌درمانی ترکیبی درمانی است که در آن، از بیش از یک داروی ضد سرطان استفاده می‌‌‌شود. روش انجام شیمی‌درمانی، با توجه به زیرگونۀ سرطان و اینکه به مغز و نخاع سرایت کرده است یا نه تعیین می‌شود.

پرتودرمانی

پرتودرمانی یک روش درمان سرطان است که در آن از اشعۀ ایکس پرانرژی یا انواع دیگر تابش اشعه به‌منظور کشتن سلول‌های سرطانی یا توقف رشد این سلول‌‌‌ها استفاده می‌‌‌کنند. در پرتودرمانی خارجی، از دستگاهی خارج از بدن برای گسیل کردن اشعه به سمت محدوده‌ای که درگیر سرطان است استفاده می‌‌‌شود. در پرتودرمانی داخلی از مواد رادیواکتیوی استفاده می‌‌‌کنند که داخل سرنگ‌ها، دانه‌ها (Seeds)، سیم‌‌‌ها یا سوندها جایگذاری کرده‌اند و مستقیماً در ناحیۀ دچار سرطان یا نواحی مجاور آن کار گذاشته‌اند. روش انجام پرتودرمانی به نوع و مرحلۀ سرطان بستگی دارد.

پیوند سلول‌های بنیادی

پیوند سلول‌های بنیادی روشی است که در آن ابتدا شیمی‌درمانی انجام می‌شود و سپس سلول‌های خونسازی که غیرطبیعی هستند یا بر اثر درمان از بین رفته‌‌‌اند، جایگزین می‌‌‌شوند. سلول‌های بنیادی را (سلول‌های خونی نابالغ)، از خون یا مغز استخوان بیمار یا یک اهداکننده می‌گیرند، منجمد و ذخیره می‌کنند. پس از اتمام شیمی‌درمانی، یخ سلول‌های بنیادی ذخیره شده را آب می‌‌‌کنند و آنها را به بیمار تزریق می‌‌‌کنند. این سلول‌های بنیادی تزریق شده به سلول‌های خونی بدن تبدیل می‌‌‌شوند.

 با استفاده از داروهای دیگر

تری اکسید آرسنیک (Arsenic trioxide) و اسید رِتینوئیک تمام ترانس (All-trans retinoic acid) (ATRA) داروهای ضد سرطانی هستند. که سلول‌های خونی سرطانی را از بین می‌‌‌برند، جلوی تقسیم این سلول‌‌‌ها را می‌‌‌گیرند یا به تبدیل سلول‌های خونی سرطانی به گلبول‌‌‌های سفید بالغ کمک می‌‌‌کنند. از این داروها در درمان زیرگونه‌‌‌ای از سرطان خون AML به نام سرطان خون APLL استفاده می‌کنند.

در پژوهش‌های بالینی روش‌های درمانی جدید را بررسی می‌کنند.

در این مقاله درمان‌هایی شرح داده می‌شوند که در پژوهش‌های بالینی در دست بررسی‌اند. تمام روش‌های درمانی جدید بررسی شده در این بخش ذکر نشده‌اند. اطلاعات مربوط به پژوهش‌های بالینی در پایگاه انستیتوی ملی سرطان (NCII) موجود است.

درمان بیولوژیک

درمان بیولوژیک درمانی است که در آن از سیستم دفاعی خود بیمار جهت مبارزه با سرطان استفاده می‌‌‌شود. در این روش، از موادی که بدن می‌سازد یا در آزمایشگاه می‌سازند به منظور تقویت، هدایت یا ترمیم سیستم دفاعی طبیعی بدن علیه سرطان استفاده می‌‌‌کنند. به این روش درمان سرطان ایمیون تراپی یا زیست درمانی نیز می‌‌‌گویند.

یک نوع درمان بیولوژیک، درمان با پادتن‌‌‌های تک دودمانی است. روشی درمانی که در آن از پادتن‌هایی استفاده می‌‌‌شود که در آزمایشگاه از یک نوع سلول سیستم دفاعی می‌سازند. این پادتن‌ها می‌توانند بر مواد روی سلول‌های سرطانی یا موادی که به رشد سلول‌های سرطانی کمک می‌‌‌کنند تأثیر بگذارند. این پادتن‌‌‌ها به این گونه مواد می‌‌‌چسبند و سلول‌های سرطانی را از بین می‌‌‌برند. جلوی رشدشان را می‌‌‌گیرند یا مانع سرایت آن‌ها می‌‌‌شوند. پادتن‌‌‌های تک‌دودمانی را به بیمار تزریق می‌کنند. معمولاً این پادتن‌‌‌ها، را یا تنهایی به‌کار می‌گیرند، یا از آن‌ها به منظور حمل مستقیم داروها، ترکیبات سمی یا مواد رادیواکتیو به سمت سلول‌های سرطانی استفاده می‌کنند.