نظر دکتر سید سعید اسماعیلی درباره طب اسلامی

گرایش به طب اسلامی

• سعید اسماعیلی پزشک عمومی و متخصص طب سنتی است که از سال 85 شروع به فعالیت‌ در حوزه طب سنتی نموده‎اند.
• و بعد از اینكه وارد طب سنتی شدند، با مقوله جدیدی به نام طب اسلامی آشنا شدند و به آن بیش از طب سنتی علاقه‌مند گشتند.
• با گرایش به قرآن و روایات، موضوع طب اسلامی را پی‌گیری كرده و در این زمینه یک کتاب و چند مقاله نوشته‌اند.
• کتاب ایشان با عنوان «تغذیه در طب اسلامی- ایرانی» است که با همکاری خانم دكتر محمدی و آقای دكتر کردافشاری نوشته‌اند.

جایگاه آیات و روایات در طب

دکتر اسماعیلی در بخشی از سخنرانی خود در همایش طب الرضا در دانشگاه علوم رضوی،در این خصوص بیان داشته‌اند که:

• ما به این اعتقاد رسیده‌ایم که علم به معنای واقعی علم به جز در خانه اهل‌البیت(ع) پیدا نمی‌شود. وی با تأکید بر اینکه مشکل ما این است که به حرف پیامبر(ص) و اهل‌البیت(ع) با ناباوری نگاه می‌کنیم، افزود: ما باید به این باور برسیم که اهل‌البیت(ع) طب بلد بودند و می‌شود از آیات و روایات، مکتب طبی ساخت، اما خیلی‌ها باور نمی‌کنند.
• همچنین دکتر اسماعیلی خاطرنشان کردند: ما سکولار عمل می‌کنیم، اما اگر کسی مقاله‌ای در وصف سکولار بنویسد با او بشدت برخورد می‌کنیم.
• این مدرس طب اسلامی افزود: باید از فرمایشات ائمه و آیات قرآن اصولی استنباط شود و این کار در حوزه و دانشگاه صورت گیرد و همکاری حوزه و دانشگاه باید به عمل درآید. چیزی که شعار آن را می‌دهیم، ولی عمل نمی‌کنیم.
• از نظر ایشان، آیات و روایات مختلفی در حوزه طب داریم که بعضی از آنها بسیار ارزشمند است؛ در حال حاضر ما مانند افرادی هستیم که می‌گوییم در این کوه، گنج وجود دارد، بیایید این گنج را استخراج و از آن استفاده کنیم اما عده‌ای کنار ایستاده‌اند و می‌گویند گنجی وجود ندارد!

نقش تغذیه در سلامت از منظر رساله ذهبیه

• وی در زمینه نقش تغذیه در سلامت در رساله ذهبیه خاطرنشان کرد: امام رضا(ع) معده را خزانه مملکت بدن می‌داند که اگر معده مسأله داشته باشد کل بدن آسیب می‌بیند و بدن را مانند زمین کشاورزی نیازمند رسیدگی و توجه می‌داند.
• این کارشناس با اشاره به اینکه براساس کلام معصومین(ع) کل علم طب در آیه «بخورید و بیاشامید ولی زیاده‌روی نکنید» آمده است، تصریح کرد: اصل میانه‌روی در خوردن به دنبال کم خوردن نیستیم، بلکه به دنبال اعتدال در غذا خوردن است، بنا به فرمایش حضرت رضا(ع) این روش برای معده و بدن مناسب‌تر است و موجب رشد بیشتر عقل و سبکی بیشتر جسم می‌شود.

به رساله ذهبیه عمل کنید، بیمار نشوید

• دکتر اسماعیلی با تأکید بر اینکه کسی که به محتوای رساله ذهبیه عمل کند بیمار نخواهد شد، خاطرنشان کرد: آیا جا ندارد وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و… این رساله را بین مردم توزیع کنند تا بیمار نشوند و این همه هزینه درمان پرداخت نکنند؟

جنبه عملی و نظری طب

• دکتر اسماعیلی معتقدند که طب یک بحث عملی دارد و یک بحث نظری؛ در بحث نظری که بحث ماده خام این طب است، در مورد آیات و روایات طبی،  سند روایات، ترجمه صحیح روایات، اینکه این روایات در چه موضوعی به کار رفته، روایات مشابه و معارض آن و …قطعا حوزه باید ورود کند که متأسفانه در در این چند سال، حوزه ورود لازم به این مسئله را نداشته است.
• که جمع بندی موارد بالا، مانند پازل در کنار هم قرار می‌گیرند و در اختیار پزشک گذاشته می‌شود؛ در بخش عملی نیز صرفاً باید پزشک ورود داشته باشد و استدلال ایشان این است که پزشک بیماری‌ها و تجویزها را می‌شناسد.

آیا توانایی و امکان  ارائه یک “نظام سلامت اسلامی” وجود دارد

• دکتر اسماعیلی در مصاحبه‌ای به این سوال پاسخ داده و بیان داشته‌اند که بله وجود دارد، منابعی که در این نظام سلامت اسلامی از آن استفاده می‌کنیم آیات، روایات، عقل و تجربه کنار یکدیگر است؛ آقای دکتر غلامرضانورمحمدی، کتابی را تألیف کرده‌اند به‌نام “نظام سلامت در اسلام” که بخش‌های مختلف این نظام سلامت را توضیح داده‌ و تشریح کرده‌اند که چگونه می‌شود در بخش‌های مختلف ورود و نظام‌سازی کرد.
• افراد مختلفی که با طب اسلامی، مخالفت یا آن را انکار می‌کنند، به‌جای این مخالفت‌ها باید کمک کنند تا به سلامت مردم از این طریق کمک شود؛ هدف ما این است که مردم ما سالمتر باشند، کمتر بیمار شوند و اگر بیمار شدند با بهترین، ساده‌ترین و ارزان‌ترین روش‌ها درمان شوند؛ در طب اسلامی، ظرفیت‌های بالایی داریم که باید از این ظرفیت‌ها استفاده کنیم.
• رویکرد ما به طب اسلامی، رویکرد پژوهش‌محور است و دید سطحی یا اخباری نداریم که روایت را بگذاریم جلوی خودمان و فقط براساس برداشت شخصی از آن‌ها، بخواهیم تجویزی را انجام دهیم بلکه این منابع بر اساس تحقیق و تجربه به‌کار گرفته می‌شوند.

منابع روایات طب اسلامی

دکتر اسماعیلی اظهار داشته‌اند که علما از صدر اسلام تا به امروز سعی کردند روایات مرتبط با طب را مثل بقیه روایات جمع‌آوری کنند؛ از نخستین منابع حدیثی شیعه مثلا کتاب کافی تا علامه مجلسی در بحارالانوار روایت طبی جمع‌آوری شده است؛

علاوه بر این برخی از علما، مقداری از این روایات طبی را در مجموعه‌هایی به نام طبی‌النبی یا طب الائمه جمع‌آوری کرده‌اند و در بعضی از مواقع شرح‌هایی بر این احادیث نوشته‌اند و کتاب‌های مستقلی از این دست داریم که خود این امر نیاز به یک پژوهش کتابخانه‌ای مفصل دارد.

زمینه مخالفت و نفی طب اسلامی

• این متخصص طب سنتی می‌گوید: اکنون برخی از علمای ما در صحبت‌هایشان ذکر می‌کنند که طب اسلامی نداریم و همین موضوع دستمایه مخالفان قرار می‌گیرد؛ برخی افراد در بوق و کرنا کردند که فلان مرجع تقلید و عالم گفته طب اسلامی وجود ندارد.
• این حرکات به‌نوعی دو طیف دارد: یک طیف افرادی فرصت‌طلب و مغرض دنبال نفی طب اسلامی هستند، طیف دیگر شامل علمایی می‌شود که این نظر را داده‌اند.
• طبیعتاً افراد فرصت‌طلب فرصت را از دست نمی‌دهند؛ حرف عالمی که گفته طب اسلامی نداریم به این معنی است که هنوز این طب کامل نشده و پژوهش کامل روی آن انجام نشده است و منظور وی این نیست که نمی‌توانیم طب اسلامی داشته باشیم.

مقصود از تفکر سکولار به طب اسلامی چیست؟

• وی معتقد است که تفکری که خود را مسلمان بداند و منکر طب اسلامی باشد، تفکری سکولار است، نمی‌توانیم سکولار باشیم، نمی‌توانیم خط‌کشی کنیم و مسائل مربوط به جسم را به اطبا و مسائل مربوط به روح را به دین بسپاریم!
• نمی‌توان گفت خواندن یا نخواندن نماز صبح، ساعات خواب، روزه گرفتن و … بر سلامت جسم تأثیرگذار نیست؛ مثلاً روزه گرفتن یک دستور شرعی است که هدف آن طبق بیان قرآن، ایجاد تقواست اما تحقیقات نشان داده که روزه در سلامت جسم نیز مؤثر است، در روایات نیز اشاره شده که روزه گرفتن جدا از تأثیرات مثبت روحی و روانی، در سلامت جسم نیز مؤثر است.
• بسیاری از دستورات اسلامی ما این‌گونه است و نمی‌توانید بگویید اسلام در بخش مربوط به حوزه جسم، ورودی ندارد؛ حتماً اسلام در این بخش نیز ورود کرده است، سلامت بدن برای انجام اعمال عبادی لازم است؛ انسان باید سالم باشد تا بتواند اعمال عبادی را به‌‌‎جای بیاورد.

اهمیت کسب دانش در بحث طبابت اسلامی

• دکتر اسماعیلی، برای روشن شدن موضوع به چند روایت اشاره می‌کنند؛ یک روایت از امام سجاد (ع) است که می‌فرمایند “کسی که بیماری‌اش را نشناسد، درمان کار او را بدتر می‌کند”
• روایت دیگر از امام علی (ع) است که فرمودند: بر امام مسلمین لازم است که اطباء جاهل را از طبابت ممنوع کند،
•  در روایتی دیگر پیامبر اکرم (ص) فرمودند که “اگر کسی طبابت کند و به عنوان طبیب شناخته شده نباشد (یعنی مردم او را عرفاً به عنوان طبیب نمی‌شناسند، تحصیلاتی ندارد و کار مطالعاتی نکرده) از نظر شرعی ضامن است”.
• دانش، معیاری مهم در منابع ما است یعنی فرد باید بفهمد چه می‌کند؛ این فهمیدن ممکن است با این روش به دست بیاید که فردی مانند بنده پزشکی بخواند، سپس متخصص طب سنتی و اسلامی شود و فعالیت کند یعنی دانشی داشته باشد و مردم هم او را به عنوان طبیب شناخته و به او مراجعه کنند اما این احتمال هم هست که فرد هیچ مدرک دانشگاهی نداشته باشد.