گواتر چیست؟
گواتر بیماری بزرگ شدن غده تیروئید به هر گونه ای می باشد که می تواند بر اثر مشکلات مختلف بر تیروئید باشد. بعضی از عواملی که باعث زمینه سازی و به وجود آمدن آن می باشند وراثت، کمبود ید، مصرف بیش از حد بعضی مواد غذایی مثل چغندر، شلغم، کلم، گل کلم و برخی علل ناشناخته باشد. از آن جایی که در گذشته به گواتر غم باد گفته میشد و تصور بر این بود که این بیماری بر اثر استرس های عاطفی به وجود می آید تحقیقات جدید کاملا آن را رد می کند. راه های جلوگیری و درمان آن استفاده از غذاهای ید دار، جراحی و درمان های دارویی و… میتوان کمک گرفت.
توضیحات کلی
تیروئید یک غده‌ی پروانه‌ای شکل است که در گردن قرار دارد. در حالت عادی وقتی با انگشتان خود روی گردن خود را لمس کنید و کمی انگشت خود را فشار دهید، غده‌ی تیروئید را زیر انگشتان خود احساس نمی‌کنید. بزرگ شدن غده‌ی تیروئید، به هر شکلی که باشد، گواتر نامیده می‌شود. گواتر ممکن است بر اثر بزرگ شدن کل غده‌ی تیروئید باشد که به آن “گواتر ساده” گفته می‌شود. همچنین ممکن است تنها قسمتی از گواتر بزرگ شود که به آن “گواتر ندولار” یا “کیستیک” گفته می‌شود. بسیاری از افرادی که به گواتر مبتلا هستند، سطح هورمون تیروئید در بدنشان نرمال است ولی برخی از این افراد به کم‌کاری یا پرکاری غده تیروئید مبتلا هستند.
پیشگیری از بیماری گواتر در پزشکی جدید چگونه است؟
کمبود ید
- ید یک عنصر کمیاب اما ضروری برای بدن است که به عملکرد صحیح غدد تیروئیدی کمک می‌کند و موجب ترشح هورمون‌های تیروئیدی می‌شود. هورمون‌های تیروئیدی دو نوع اصلی دارند: تيروكسين و تري‌يدوتيرونين (یا T3 و T4). در حدود ۲٫۲ میلیارد نفر در سرتاسر جهان به کمبود ید مبتلا هستند و در حدود ۲۹ درصد از جمعیت جهان در مناطقی زندگی می‌کنند که این مناطق با کمبود منابع ید مواجه است. در کشورهایی که مواد غذایی به صورت یددار در دسترس هستند و ید کافی در آن‌ها وجود دارد، ممکن است ابتلا به گواتر به خاطر یکی از دلایل زیر باشد:
تیروئیدیت
- تیروئیدیت به معنای التهاب غده‌ی تیروئید است. چند عامل می‌تواند باعث تورم غده‌ی تیروئید شود. یکی از شایع‌ترین این علت‌ها ابتلا به تیروئیدیت هاشیموتو است. در این بیماری تیروئید، بدن شخص بر علیه خود واکنش نشان می‌دهد (بیماری خود ایمنی) و آنتی‌بادی‌هایی را تولید می‌کند که به غده‌ی تیروئید حمله می‌کنند. التهاب تیروئید می‌توانند علل دیگری مانند عفونت ویروسی نیز داشته باشد.
بیماری گریوز
- این بیماری خود ایمنی باعث تولید آنتی‌بادی‌هایی می‌شود که که این آنتی‌بادی‌ها موجب پرکاری غدد تیروئید می‌شوند.
- رشد غده‌های خوش‌خیم در تیروئید- غده‌های تیروئیدی اشکال مختلفی دارند اما شایع‌ترین نوع غده‌های تیروئیدی نوع فولیکولار آدنوم است. ممکن است بیش از یک غده در تیروئید رشد کند و داخل این غده‌ها ممکن است با مایع یا خون پر شده باشد، اما در اغلب این موارد این غده‌ها به صورت کیست تکی هستند و بافت داخلی آن‌ها جامد است.
مواد گواترزا
- این مورد یکی از عوامل خارجی بزرگ شدن تیروئید (گواتر) است. مواد گواترزا شامل برخی داروها (مانند لیتیوم که برای درمان مشکلات روحی تجویز می‌شود) و برخی مواد غذایی خاص مانند سبزیجاتی که از خانواده کلم، گیاه کاساوا و اشنه دریایی (نوعی جلبک) می‌شود. البته مصرف بیش از حد و بسیار زیاد این مواد می‌تواند به گواتر منجر شود. علاوه بر این، فقدان برخی ویتامین‌ها و مواد معدنی مانند آهن، سلنیوم و ویتامین A نیز می‌تواند به گواتر منتهی شود.
دلایل فیزیولوژیکی
- دلایل فیزیولوژیکی می‌تواند شامل افزایش نیاز بدن به تولید هورمون در دوران بارداری یا در دوران بلوغ باشد.
دلایل ارثی
- برخی مشکلات ژنتیکی می‌توانند منجر به ابتلا به گواتر شوند.
گواتر مولتی ندولر سمی یا بیماری پلامر
- در این حالت بر اثر پرکاری غدد تیروئید، ندول‌های سمی در تیروئید تشکیل می‌شوند.
درمان گواتر در پزشکی جدید با چه روشی های صورت می گیرد؟
دارو، جراحی، ید رادیو اکتیو یا درمان های خانگی؛ شما کدام یک را انتخاب می‌کنید؟ همه چیز بستگی به میزان پیشرفت بیماری دارد؛ بیایید تا با هم درمان های خانگی بیماری تیروئید را مرور کنیم:
درمان تیروئید و گواتر با دارو
اگر کم کاری یا پرکاری تیروئید داشته باشید، دارو هایی برای درمان این بیماری ها وجود دارند که می‌توانند برای کوچک تر شدن گواتر کمک کنند؛ مثلا برای کنترل و درمان تیروئیدیت می‌توانید از دارو هایی مثل (کورتیکواستروئیدها) به عنوان یک داروی ضد التهاب استفاده کنید.
جراحی
جراحی برداشتن تیروئید، موسوم به تیروئیدکتومی گزینه‌ای است که اگر غده تیروئید شما بیش از حد بزرگ شده باشد یا به درمان دارویی پاسخ مثبت ندهد، انجام می‌شود؛ درواقع در موارد حاد، مثل سرطان تیروئید و گواتر جراحی پیشنهاد می‌شود.
ید رادیو اکتیو
این روش درمانی، معمولا در افراد مبتلا به گواتر چند گرهی (مولتی ندولر) انجام می‌شود. RAI به صورت خوراکی مصرف می‌شود و سپس به خون شما انتقال پیدا می‌کند؛ به این ترتیب، بافت اضافی از بین می‌رود.
درمان خانگی
شاید اولین اقدام خانگی استفاده از یک رژیم غذایی ید دار باشد تا کمبود ید را در شما جبران کند. البته اگر اندازه گواتر شما کوچک باشد، این درمان های خانگی می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشند؛ در غیر این صورت، بهترین گزینه جراحی یا مصرف دارو است.
رژیم غذایی ید دار
برای داشتن یک رژیم غذایی مناسب تیروئید شاید اولین گزینه جایگزین کردن پودر جلبک دریایی به جای نمک باشد. این ماده غذایی پتاسیم، کلسیم، منیزیم و آهن فراوان دارد؛ قدم دوم این است که برای تأمین ید مورد نیاز بدن، مواد غذایی غنی از ید مانند نمک ید دار، کلم پیچ، غذا های دریایی، ماهی کاد، ماهی تن، تخم مرغ، میگو، بوقلمون، ماست طبیعی، شیر گاو، لوبیا، سیب زمینی پخته و زغال اخته را در رژیم غذایی خود بگنجانید.
به طور کلی، مصرف سرکه سیب با عسل، آب تره، برگ قاصدک و زردچوبه با خاصیت ضد التهابی اش در کنار روغن های طبیعی و گیاهی مثل روغن کرچک و روغن نارگیل می‌تواند به کنترل و درمان بیماری گواتر کمک کند.
آیا درمان شیمیایی این بیماری عوارض جانبی دارد؟
اکثر بیماران به خوبی به روش‌های درمانی گفته شده پاسخ می‌دهند و دچار عوارض جانبی نخواهند شد. نمونه‌گیری از غده‌ی تیروئید نیز معمولا بدون ایحاد هیچ مشکلی انجام می‌شود. و فقط ممکن است درد خفیفی برای بیمار ایجاد کند. انجام جراحی تیروئید، با خطرات معمولی که هر جراحی دارد، همراه است (خطرات مربوط به داروی بیهوشی، عفونت بعد از جراحی، خونریزی و باقی ماندن جای زخم جراحی). و ممکن است منجر به کم‌کاری غده‌ی تیروئید شود.
در موارد بسیار نادری ممکن است این جراحی باعث آسیب به عصب‌های حنجره شود و صدای شخص کلفت شود. همچنین ممکن است در حین جراحی به غدد پاراتیروئیدی که در اطراف غده تیروئید قرار دارند و سطح کلسیم خون را کنترل می‌کنند، آسیب وارد شود که باعث کاهش سطح کلسیم در خون بیمار می‌شود.
