اشاره به کلیت پست شفابخشی آیات قرآن
تندرستی در قرآن کریم از اهمیت بالایی برخوردار است. در پست شفابخشی آیات قرآن، تأثیرات غیرمستقیم دین داری، تقوا و انس با قرآن بر سلامتی و تندرستی مورد بحث قرار گرفت. همچنین متذکر گردیده است که هدف اصلی قرآن تعالی نفس و تقواست. به واسطه تأثیری که نفس بر بدن دارد، وقتی یک حالت تکاملی برای نفس اتفاق می‌افتد، جسم هم متقابلا متأثر می‌شود.
به این ترتیب است که صفات فضیله اخلاقی باعث حالات روحی مناسب در انسان و در پی آن حالت جسمی مناسب و تندرستی می‌شوند. این بحث در طب سنتی تحت عنوان اعراض نفسانی دنبال می‌شود.
اما این پست بر تأثیرات مستقیم توصیه‌ها و تدابیر قرآنی بر سلامتی و کشف و بررسی موضوعاتی که هدف صرف آن‌ها متوجه خود سلامتی است، متمرکز شده است.
تدابیر و اصول تندرستی در قرآن
1) تغذیه
- در بحث اول که در خصوص تغذیه مطرح می‌شود، بحث حلال و طیبه بودن ماده غذایی مصرفی مهم است.
- حلال بودن به همان اثر غیر مستقیم بر می‌گردد، البته اثر مستقیم نیز دارد.
- خداوند در چیزی که حرام است، شفاعتی قرار نداده است و شفا در چیزهایی است که بر انسان حلال گشته است.
- نکته بعدی بحث طیب بودن است. در بین غذاهایی که حلال هستند، مواردی هستند که طیب‌اند یعنی به خوردن و مصرف آن‌ها زیاد توصیه گشته است. مثلاً در بحث میوه‌ها، از انار، خرما، انگور، انجیر و زیتون به عنوان میوه‌های بهشتی یاد شده است. خوراکی‌هایی چون عسل و شیر نیز در قرآن به نیکی نام برده شده‌اند. این میوه و خوراکی‌ها اگر با رعایت تدابیر مربوطه مصرف گردند در جهت سلامتی تأثیر بسیار خوبی خواهند داشت.
- مواد خوراکی مصرفی در وهله اول باید حلال باشند و در بین آن‌ها موارد طیب که از ارزش غذایی خوبی نیز برخوردارند مصرف گردند. مثلاً کدو جزء خوراکی‌هایی است که در قرآن با اجر و قرب از آن یاد شده است.
2) نهی از مصرف غذاهای حرام و غذاهای خبیث
- برخی از خوراکی‌ها علاوه بر حرام بودن، خبیث هم هستند و انسان از مصرف آن‌ها منع شده است. به عنوان مثال، گوشت مردار و گوشت خوک.
- گوشت مردار در شرایط اضطرار ممکن است مصرف گردد اما خبیث است. یا مثلاً گوشت خوک جزء خوردنی‌هاست اما هم حرام و هم خبیث است.
- در کنار ذکر این موارد خبیث در قرآن، اثرات نامطلوب آن نیز در قالب احادیث بیان شده است. به عنوان مثال شراب که اثرات نامطلوب آن در احادیث بی‌شماری ذکر شده یا مثلاً گوشت خوک که صفات رذیله اخلاقی را در فرد زیاد می‌کند.
3) تندرستی در قرآن و تاکید بر پرهیز از اسراف
- موضوع دیگری که در اندیشه اسلامی مطرح است و اثر مستقیم بر روی سلامتی دارد، پرهیز از اسراف است. پرهیز از اسراف یکی از نکات مهم تندرستی در قرآن است که به آن تاکید شده است.
- اسراف یک واژه و اصطلاح با معنای خاص است و صرفاً به معنی مصرف زیاد از حد نیست.
- البته در طب سنتی، واژه اسراف را می‌توان به زیبایی تفسیر کرد.
- در تدابیر سته ضروریه بیان می‌گردد هر چیزی باید در زمان مناسب، به شکل مناسب و به اندازه و در کیفیت مناسب مورد استفاده قرار گیرد.
- در بحث خوردن، باید بدانیم که کدام مواد غذایی را در چه زمانی یا به چه مقدار مصرف کنیم چرا که هر چیزی مقدار مصرف دارد و کم یا زیاد شدن آن بدن را بی‌نصیب می‌گذارد. مثلاً زیاد خوردن یک ماده غذایی ممکن است حالاتی چون سوء هضم ایجاد کند.
- همچنین باید بدانیم، ماده غذایی باید با چه کیفیتی و در کنار چه مواد دیگری مصرف گردد یا مصلح آن چیست.
- این‌ها همگی تفسیر اسراف از منظر طب سنتی هستند و اگر این اصول رعایت نگردد، اسراف صورت گرفته است.
رابطه مقدار مصرف و اسراف
گاهاً خوردن مقدار زیادی از یک ماده غذایی برای کسی که بدنش تحلیل زیادی دارد، در جهت سلامتی است و منافاتی با سلامتی و قوانین کلی سلامتی نداشته و زیاد خوردن آن اسراف به شمار نمی‌آید. اما گاهی بدنی در اثر کم‌تحرکی یا زیاد خوردن و … حالت امتلاء می‌یابد. این فرد حتی اگر یک بشقاب غذا و در حد معمول هم مصرف کند، اسراف کرده است،چرا که این بدن باید کلا پرهیز از غذا داشته باشد. امساک جزء تدابیر این بدن است پس حتی اندک خوردنی برای این فرد با چنین شرایطی اسراف محسوب می‌شود.
رابطه زمان مصرف و اسراف
برخی از مواد غذایی چون خربزه، خواص زیادی برا آن ذکر شده است، از جمله این که شستشو دهنده معده است، سنگ کلیه و مثانه را دفع می کند، غذاییت خوبی دارد، رطوبت‌بخش خوبی برای بدن است. اما همین خربزه اگر ناشتا مصرف شود باعث لرز و سستی اعصاب می‌گردد. پس اگر ناشتا مصرف شود اسراف صورت گرفته است. اگر خربزه روی غذا مصرف شود باعث فساد هضم می‌گردد و اینجا نیز باعث اسراف شده است.
پس نکات مربوط به تغذیه اگر رعایت نشود، اسراف صورت گرفته است.
4) رعایت بهداشت جنسی و تندرستی در قرآن
- در سوره بقره آیه 222 امر شده است در زمانی که خانم‌ها حائض هستند یعنی دوران قاعدگی را سپری می‌کنند، باید از نزدیکی و معاشرت با آن ها پرهیز کرد.
- در احادیث نیز آمده است، اگر نطفه‌ای در این زمان تشکیل شود دچار برص و جنون خواهد شد.
- این موضوع در راستای تندرستی در قرآن است که با عنوان بهداشت جنسی اثر مستقیم بر سلامت دارد که در احادیث نیز به آن زیاد اشاره گشته است.
5) تطهیر با آب
- یکی از نکات مهم دیگر در رابطه با تندرستی در قرآن، تطهیر با آب است.
- زدودن عوامل بیمای زا از بدن با استفاده از آب، بخصوص اگر آبی که برای این منظور مورد استفاده قرار می‌گیرد، آب باران باشد، موضوع بحث تطهیر با آب است.
- این موضوع شستن زخم‌ها با آب را شامل نمی‌شود چرا که این موضوع قواعد و اصول خاص خود را دارد.
- در قرآن در سوره انفال در آیه 11 در مورد این که از آسمان برای شما آبی نازل کردیم که خود را با آن پاکیزه گردانید، گواه خوبی بر این موضوع است.
- یا سوره مدثر آیه 4 (و لباس (جان و تن) خود را از هر عیب و آلایش پاک و پاکیزه دار) نیز به خوبی لازمه تطهیر بدن را روشن می‌سازد.
- در این آیات، بر شستشو و استحمام بدن با آب حتی به عنوان یک اصل کلی بسیار تاکید شده است.
- البته ناگفته نماند که بحث تطهیر نیز خود یک بحث کلی است که صرفاً زدودن و شستن را شامل نمی‌شود.
- جدا از بحث تفسیر آیات، به موضوع تطهیر با آب به عنوان یک اصل درمانی و یکی از مباحث تندرستی نیز توجه می‌شود که آیات مذکور نیز گواه ادعای ما هستند.
