نارسایی قلب چیست؟
نارسایی قلب زمانی اتفاق می افتد که قلب قادر به طبیعی نگه داشتن میزان فشار خون نیست و نمیتواند به اندازه کافی خون را پمپاژ کند. از نشانه های آن می توان به تنگی نفس، خستگی دائم و ورم ساق پا اشاره کرد که عوامل ایجاد آن می تواند جریان فشار خون بالا، نارسایی دریچه، سکته قلبی و مشکلات دهلیزی که همگی به نار سایی قلب منجر می گردد.
بیماری هایی که مرتبت با قلب نمی باشد مثل دیابت، چاقی، بیماری های کبدی، کم خونی و تیروئید می باشد. می توان برای جلوگیر از این عارضه از عدم کشیدن سیگار و مصرف الکل، ورزش مداوم و اصلاح رژیم غذایی کمک گرفت.
پیشگیری از بیماری نارسایی قلبی در طب جدید چگونه است؟
- داشتن زندگی سالم و ایجاد تغییرات مثبت در سبک زندگی باعث می‌شود تا علائم نارسایی قلبی بهبود پیدا کند یا از وخیم‌تر شدن وضعیت فرد جلوگیری شود. تغییراتی که برای اصلاح و بهبود سبک زندگی می‌توان به کار برد در ادامه معرفی شده‌اند:
ترک سیگار
- سیگار کشیدن، رگ‌های خونی را تخریب می‌کند، فشار خون را بالا می‌برد، میزان اکسیژن موجود در خون را می‌کاهد و باعث تندتر شدن ضربان قلب می‌شود. اگر سیگاری هستید باید از پزشک بخواهید که برای ترک آن به شما برنامه‌ای ارائه دهد. امکان جراحی پیوند قلب برای افراد سیگاری وجود ندارد. اگر بیماری قلبی دارید و خودتان سیگار نمی‌کشید هم باید از قرار گرفتن در معرض دود سیگار پرهیز کنید.
کنترل وزن
- از پزشک دربارهٔ زمان‌های مناسب برای وزن کردن خود سؤال کنید. ضمن اینکه لازم است، دربارهٔ حداقل وزن سلامت خود هم اطلاعاتی داشته باشید. یعنی بدانید که وزن‌تان از چه اندازه‌ای نباید بیشتر شود. چاق شدن می‌تواند نشانهٔ حبس مایعات در بدن باشد و نیاز به تغییر روند درمان را نشان دهد.
بررسی ورم قوزک، قسمت ساق و پایین پاها بهطور روزانه
- هر روز وضعیت تورم پاها را در ناحیهٔ ساق، پایین پا و قوزک بررسی کنید. اگر در این نواحی تورم دارید یا تورم تشدید شده است، حتما با پزشک صحبت کنید.
رعایت رژیم غذایی سالم
- استفاده از سبزیجات، میوه‌ها، غلات کامل (دانه‌هایی با سبوس و جوانه)، لبنیات کم‌چرب یا بدون چربی و پروتئین‌های بدون چربی می‌تواند کمک زیادی به سلامت بدن بکند.
کاهش مصرف سدیم
- مصرف زیاد نمک باعث احتباس آب در بدن می‌شود و در این صورت، قلب باید سخت‌تر کار کند. تورم پا و قوزک‌ها از علائم احتباس آب است. تنگی نفس هم یکی دیگر از عوارض مصرف زیاد نمک در رژیم غذایی است. یادتان باشد که غذاهای آماده و نیمه‌آماده از قبل نمک دارند و نباید به آنها نمک اضافه شود یا بهطور کلی مصرف شوند. در مصرف ادویه‌های جانشین نمک نیز دقت کنید.
حفظ تناسب وزن
- حتی کاهش اندکی وزن هم می‌تواند به بهبود نارسایی قلب کمک کند. پس برای رسیدن به وزن ایده‌آل باید از متخصص تغذیه کمک بگیرید.
زدن واکسن
- بهتر است که بیماران دچار نارسایی قلبی برای زدن واکسن آنفلونزا و ذات‌الریه با پزشک مشورت کنند و در صورت تأیید او، با زدن این واکسن‌ها بدن‌شان را دربرابر این بیماری‌ها مقاوم کنند.
عدم استفاده از چربی ترانس و اشباع‌شده
- علاوه‌بر محدود کردن نمک در رژیم غذایی خود از مصرف چربی‌های ترانس و اشباع‌شده نیز پرهیز کنید. مصرف نکردن این نوع چربی از ابتلا به بیماری‌های قلبی جلوگیری می‌کند.
کاهش مصرف الکل و مایعات
- مصرف الکل برای افراد مبتلا به نارسایی قلبی کار درستی نیست، چرا که باعث تضعیف ماهیچهٔ قلب، غیرعادی شدن ریتم آن و تداخل دارویی با داروهای قلب می‌شود. کاهش مصرف مایعات، به هیچ عنوان به بیمارانی که دچار نارسایی قلبی شدید هستند، توصیه نمی‌شود.
فعالیت بدنی
- انجام ورزش‌هایی مانند ایروبیکِ نه‌چندان سنگین باعث می‌شود تا باقی عضلات بدن به کار گرفته شوند و فشار از روی ماهیچه‌ها برداشته شود. البته قبل از شروع ورزش باید با پزشک مشورت کنید تا برنامهٔ ورزشی مناسبی را در اختیارتان قرار دهد. پیاده‌روی از گزینه‌هایی است که پزشکان به بیمار توصیه می‌کنند. در صورت توصیهٔ پزشک، شرکت در برنامه‌های توان‌بخشی قلب (شرکت در برنامه‌هایی برای بهبود روحیه، جسم و عملکرد فیزیکی بیماران قلبی) هم ایدهٔ خوبی است.
کاهش استرس
- زمانی که دچار استرس یا عصبانیت می‌شوید، قلب‌تان تندتر می‌زند، نفس‌هایتان سنگین‌تر می‌شود و اغلب فشار خون افزایش پیدا می‌کند. درنتیجه به قلبی که پیش‌تر به‌خاطر نارسایی تضعیف شده است، فشار زیادی وارد می‌شود. پس باید سعی کنید که استرس‌‌های زندگی را کاهش و به قلب‌تان استراحت بدهید. برای مثال، درطول روز چُرتی کوتاه بزنید، درهنگام احساس فشار، دراز بکشید و پاها را بالا نگه دارید یا برای دفع استرس‌ها با دوستان و خانواده معاشرت کنید.
خواب آسان
- اگر دچار تنگی نفس هستید (به‌ویژه در زمان خواب)، سرتان را به‌کمک بالش اضافه بالا نگه دارید. اگر دچار اختلالات خواب یا خروپُف کردن هستید، وضعیت خود را بررسی کنید. شاید این تنگی نفس و اختلالات نشانهٔ وقفهٔ تنفسی در خواب باشد.
درمان نارسایی قلبی از منظر پزشکی مدرن چگونه است؟
- نارسایی قلبی، نوعی بیماری مزمن است که درطول حیات نیاز به رسیدگی و درمان دارد. با انتخاب روش‌های درمانی مناسب، علائم بیماری بهبود پیدا می‌کنند و قلب قوی‌تر می‌شود. درمان‌های مناسب باعث افزایش طول عمر بیماران می‌شوند و احتمال مرگ ناگهانی را کاهش می‌دهند. گاهی اوقات، درمان نارسایی قلبی از طریق درمان علل ریشه‌ای مانند ترمیم دریچهٔ قلب یا کنترل ریتم تند قلب انجام می‌شود. اما در بیشتر افراد، برای درمان از تجویز قرص‌هایی استفاده می‌شود که باید با دوز و برنامه‌ای مناسب استفاده شوند . در بعضی از موارد هم از دستگاه‌هایی برای تنظیم ضربان و انقاباضات قلب استفاده می‌شود.
داروهای نارسایی قلبی
- درمان نارسایی قلبی معمولا از طریق مجموعه‌ای از داروها انجام می‌شود. بنا به نوع بیماری، یک یا چند مورد از داروهای زیر برای بیمار تجویز می‌شوند:
بازدارنده‌های آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE)
- این داروها برای افرادی مناسب هستند که در زمینهٔ انقاباضات قلبی دچار مشکل هستند، آنها با مصرف این داروها می‌توانند طولانی‌تر و بهتر زندگی کنند. بازدارنده‌های آنزیم مبدل آنژیوتانسین به باز شدن رگ‌ها و کاهش فشار خون کمک می‌کنند. مصرف آنها می‌تواند باعث بهبود جریان خون و کاهش فشار روی قلب شود. انالاپریل (enalapril)، لیزینوپریل (lisinopril) و کاپتوپریل (Captopril) نمونه‌ای از این قرص‌ها هستند.
آنتاگونیست گیرندهٔ آنژیوتانسین II
- این داروها مانند لوزارتان (losartan) و والزارتان (valsartan) مزایایی مشابه با بازدارنده‌های آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE) دارند. درواقع، این داروها برای کسانی که نمی‌توانند ACE مصرف کنند، جایگزین مناسبی هستند.
مسدودکنندهٔ گیرنده آدرنرژیک بتا
- این داروها نه‌تنها باعث کاهش تپش قلب می‌شوند و از فشار خون می‌کاهند، بلکه در صورت ابتلا به نارسایی قلبی (مشکلات در انقباض قلب)، تخریب قلب را کاهش می‌دهند و محدود می‌کنند. از بین این داروها می‌توان به کارودیلول (carvedilol)، متوپرولل (metoprolol)، بیزوپرولل (bisoprolol) اشاره کرد.
- این داروها، ضربان غیرعادی قلب را درمان می‌کنند و از مرگ‌های ناگهانی در اثر نارسایی‌های قلبی جلوگیری می‌کنند. داروهای مسدودکنندهٔ گیرندهٔ آدرنرژیک بتا از علائم و نشانه‌های نارسایی قلبی می‌کاهند، عملکرد قلب را بهبود می‌بخشند و باعث طول عمر می‌شوند.
داروهای ادرارآور
- این داروها که به مُدِر هم معروف هستند، باعث می‌شوند تا دفعات دفع ادرار افزایش پیدا کند و درنتیجه مانع تجمع مایعات در بدن می‌شوند. داروهای ادرارآوری مانند فوروزماید (furosemide) از تجمع آب در شُش‌ها جلوگیری می‌کنند و به همین خاطر باعث بهبود تنفس می‌شوند.
- مصرف مُدرها موجب کاهش پتاسیم و منیزیم می‌شود. به همین علت، احتمالا پزشک برایتان مکمل‌های معدنی پتاسیم و منیزیم تجویز خواهد کرد. بررسی سطح این مواد معدنی در خون از طریق آزمایش‌های خون پیگیری می‌شود.
آنتاگونیست‌های آلدوسترون
- این داروها، شامل اسپیرونولاکتون (spironolactone) و اپلرنون (eplerenone) هستند. آنتاگونیست‌های آلدوسترون، مُدِرهای نگهدارندهٔ پتاسیم هستند و به افزایش طول عمر افراد مبتلا به نارسایی قلبی (مشکلات انقباض قلب) نیز کمک می‌کنند. برخلاف داروهای ادرارآور دیگر، این دو دارو سطح پتاسیم خون را افزایش می‌دهند و حتی می‌توانند برای بدن مشکل‌زا باشند. بنابراین باید دربارهٔ کنترل سطح پتاسیم این داروها و مواد غذایی مصرفی خود با پزشک صحبت کنید.
اینوتروپ‌ها
- اینوتروپ‌ها داروهای وریدی هستند که برای افراد مبتلا به نارسایی قلبی حاد استفاده می‌شوند. این داروها به قلب کمک می‌کنند تا پمپاژ خون را به‌درستی انجام دهد و فشار خون را تنظیم می‌کنند.
دیگوکسین (لانوکسین)
- این دارو نیز ماهیچهٔ قلب را تقویت می‌کند و باعث کاهش ضربان قلب می‌شود. دیگوکسین برای نارسایی‌های قلب ناشی از مشکلات انقباض ماهیچه مفید است. مصرف آن بیشتر به کسانی توصیه می‌شود که دچار مشکلات مربوط به ریتم قلب، همچون فیبریلاسیون دهلیزی هستند.
- ممکن است که برای درمان نارسایی قلبی نیاز به مصرف یک یا چند دارو باشد؛ داروهایی مانند نیترات‌ها یا داروهای درد سینه ازجمله این داروها هستند. داروهای دیگری مانند استاتین (برای کاهش کلسترول) یا داروهای رقیق‌کنندهٔ خون (برای جلوگیری از لخته شدن و انعقاد خون) هم در کنار داروهای مخصوص نارسایی قلب مورداستفاده قرار می‌گیرند.
- زمانی که مصرف دارو را شروع می‌کنید یا اوضاع قلب‌تان رو به وخامت است، احتمالا پزشک مصرف دارو را در دفعات متعدد تجویز می‌کند. در صورت وخیم شدن اوضاع قلب، امکان بستری شدن بیمار وجود دارد. در بیمارستان نیز برای رفع علائم نارسایی قلبی و بهبود پمپاژ خون از داروهای جانبی استفاده می‌کنند. احتمال نیاز به استفاده از کپسول اکسیژن نیز برای بیمار وجود دارد و این اکسیژن اضافی از طریق ماسک یا لوله‌هایی تأمین می‌شود که در بینی قرار می‌گیرند. درصورتی که به نارسایی قلبی شدید مبتلا باشید، باید از اکسیژن اضافی به‌صورت بلندمدت و همیشگی استفاده کنید.
جراحی و خدمات پزشکی برای درمان نارسایی قلبی
- در برخی از موارد، پزشکان برای درمان دلایل ریشه‌ای نارسایی قلبی، اقدام به جراحی می‌کنند. مثلا:
جراحی کنارگذر سرخرگ تاجی
- اگر دلیل نارسایی قلبی، انسداد شدید عروق خونی باشد، احتمال دارد که پزشک جراحی کنارگذر سرخرگ تاجی را پیشنهاد کند. در این روش برای اینکه خون آزادانه‌تر از قلب به جریان درآید، انشعابی از رگ‌های خونی پا، بازو یا سینه به‌منظور ایجاد پیوند عروقی برای دور زدن مسیر مسدودشدهٔ رگ به کار گرفته می‌شود.
تعویض یا ترمیم دریچهٔ قلب
- اگر علت نارسایی قلبی، وجود مشکلی در دریچهٔ آن باشد، احتمالا پزشک تعویض یا ترمیم دریچهٔ قلب را تجویز می‌کند و برای جلوگیری از بازگشت جریان خون به داخل قلب، دست به اصلاح دریچهٔ اصلی قلب می‌زند. جراحان با ترمیم و اتصال مجدد دریچه‌های قلبی یا برداشتن بافت اضافی دریچه‌های قلب به تصحیح عملکرد آنها می‌پردازند و باعث می‌شوند که دریچه‌ها به‌درستی بسته شوند. در برخی موارد عمل قلب با تنگ یا جایگزین کردن حلقهٔ دور دریچهٔ قلب (آنولوپلاستی) همراه است.
- زمانی که امکان ترمیم قلب وجود نداشته باشد، پیوند دریچهٔ قلب انجام می‌شود. در این جراحی، دریچهٔ قبلی قلب برداشته می‌شود و دریچه‌ای مصنوعی، جایگزین آن می‌شود. این روزها، جراحی‌های قلب باز انجام نمی‌شود و از روش‌هایی مانند روش‌های کم‌تهاجمی جراحی و کاتتریزاسیون قلبی استفاده می‌شود. کاتتریزاسیون قلبی با فرستادن لوله‌ای دراز و باریک از ران به داخل قلب، موجب مشخص شدن مسیر و بخش‌های مسدود رگ‌ها به کمک اشعهٔ ایکس می‌شود.
دیفیبریلاتور کاشتنی قلب (ICDs)
- ICD، وسیله‌ای شبیه به ضربان‌ساز قلب است. این وسیله زیر پوست سینه قرار می‌گیرد و سیم‌ها و انشعاباتی از آن به رگ‌ها و قلب می‌رود. این وسیله بر ریتم قلب نظارت می‌کند. اگر قلب شروع به تپش با ریتمی غیرعادی و خطرناک کند یا از حرکت بایستد، دیفیبریلاتور کاشتنی قلب به بازگشت ریتم قلب به حالت عادی کمک می‌کند. علاوه‌بر اینها، دیفیبریلاتور به‌عنوان ضربان‌ساز نیز استفاده می‌شود و اگر ضربان قلب کُند شود، به افزایش و تند شدن آن کمک می‌کند.
درمان همگام‌سازی قلب (CRT)
- در این روش، یک ضربان‌ساز قلبی، تپش‌های الکتریکی زمان‌بندی‌شده را به بطن راست و چپ قلب ارسال می‌کند. درنتیجه عمل پمپاژ خون بهتر و هماهنگ‌تر انجام می‌شود. بسیاری از افراد مبتلا به نارسایی‌های قلبی، دچار مشکلاتی در سیستم الکتریکی قلب خود هستند، درنتیجه ماهیچهٔ ضعیف قلب‌شان به حالتی غیرعادی و نامناسب به ضربان درمی‌آید. منقبض نشدن صحیح و عادی قلب باعث می‌شود تا وضعیت نارسایی قلبی وخیم‌تر شود. گاهی اوقات برای افراد مبتلا به نارسایی قلبی، بهطور هم‌زمان از دستگاه ضربان‌ساز و ICD استفاده می‌کنند.
دستگاه کمکی بطن (VADs)
- دستگاه کمکی بطن یا دستگاه کمکی گردش خون مکانیکی، پمپی است که در بدن کار گذاشته می‌شود و به پمپاژ بهتر خون از بطن‌های قلب کمک می‌کند. دستگاه کمکی بطن در سینه یا شکم کار گذاشته می‌شود و قلب ضعیف را در پمپاژ خون به نواحی مختلف بدن یاری می‌کند.
- درابتدا، پزشکان از این روش برای زنده نگه داشتن افرادی استفاده می‌کردند که منتظر عمل پیوند قلب بودند. دستگاه کمکی بطن به‌عنوان جایگزینی برای پیوند قلب هم کاربرد دارد. کار گذاشتن پمپ‌های کمکی و مصنوعی در بدن افرادی که امکان انجام عمل پیوند قلب را ندارند یا در انتظار این عمل هستند مفید است.
پیوند قلب
- نارسایی قلبی در بعضی بیماران، آن‌قدر شدید است که با جراحی یا داروها نمی‌توان آن را درمان کرد. بنابراین باید قلب جدیدی را به فرد پیوند زد. این عمل، کیفیت زندگی و طول عمر افراد را بهبود می‌بخشد. البته معمولا، افرادی که می‌خواهند پیوند قلب انجام بدهند باید مدتی طولانی در انتظار قلب مناسب باشند. بعضی از این بیماران درطول مدتی که منتظر پیوند قلب هستند از روش‌های درمانی مانند داروها یا وسایل کمکی برای بهبود بهره می‌برند و همین روند باعث می‌شود که دیگر نیازی به پیوند نداشته باشند و از صف انتظار خارج شوند.
- عمل پیوند قلب برای همه مفید نیست و قبل از تجویز چنین درمانی، تیم پزشکی وضعیت بیمار را بررسی می‌کند تا مطمئن شوند که پیوند قلب برای او مناسب است یا خیر.
مراقبت‌های تسکینی و مراقبت‌های پایان حیات برای بیماران قلبی چگونه است؟
- ممکن است که پزشک از مراقبت‌های تسکینی هم در روند درمان نارسایی قلبی کمک بگیرد. این درمان‌ها با هدف کاهش علائم ناشی از نارسایی قلب و افزایش کیفیت زندگی انجام می‌شوند. بهطور کلی، کسانی که دچار بیماری‌های سخت هستند با روش‌های تسکینی، اندکی بهبود می‌یابند. برای مثال در این روش‌ها تلاش می‌شود تا مشکلاتی مانند درد، تنگی نفس، خستگی و حالت تهوع کنترل شود و عوارض بیماری به حداقل برسد.
- در بعضی از افراد، امکان استفاده از وسایل کمکی برای درمان قلب یا پیوند وجود ندارد. از سوی دیگر، بیماری به‌حدی پیشرفت می‌کند که دارودرمانی هم جوابگو نیست. در این صورت، فرد باید در بیمارستان یا منزل بستری شود و تحت مراقبت‌های پایان حیات قرار گیرد. در روند این درمان از کمک پرستاران، مشاوران و اعضای خانوادهٔ فرد استفاده می‌شود. در مراقبت‌های پایان حیات، تلاش می‌شود تا به فردی که دچار بیماری لاعلاج است از نظر معنوی، روانی، اجتماعی و عاطفی رسیدگی شود.
- انجام مراقبت‌های پایان حیات برای بعضی از افراد در منزل خودشان و برای برخی دیگر در بیمارستان یا آسایشگاه‌ها انجام می‌شود. بخشی از مراقبت‌های پایان حیات، صحبت با نزدیکان فرد بیمار و آگاه‌سازی آنها درمورد روش‌های مراقبت از بیمار و حالات رو به مرگ او است. این بخش از مراقبت دشوار است. زیرا صحبت کردن از مرگ عزیزان اصلا کار ساده‌ای نیست.
- اگر بیمار از دیفیبریلاتور استفاده می‌کند، یکی از مباحث مهمی که باید دربارهٔ آن با خانوادهٔ فرد صحبت شود، خاموش کردن دیفیبریلاتور است. این دستگاه باید خاموش شود تا به قلب شوک وارد نکند.
