شناخت بیماری برص ( پیسی ) و راههای درمان آن در طب نوین

معرفی بیماری برص

برص، پیسی، لک و پیس یا ویتیلیگو (vitiligo) یک بیماری مزمن است، که در آن بخش‌هایی از پوست رنگ خود را از دست می‌دهند. میزان و شدت از دست دادن رنگ پوست ناشی از بیماری برص غیرقابل پیش بینی است و می تواند روی هر قسمت از بدن اثر بگذارد. در برخی افراد کل سطح پوست و در برخی دیگر، تنها چند ناحیه تحت تاثیر قرار می‌گیرند.

نواحی‌ای که بیرنگ می‌شوند می‌توانند در هر ناحیه‌ای از بدن ایجاد شوند که از میان آن‌ها می‌توان به دست‌ها، پاها، بازوها،صورت، داخل دهان، سوراخ‌های بینی، اندام تناسلی، پشت چشم و داخل سیستم شنوایی گوش اشاره کرد.

این لکه‌ها زمانی ظاهر می‌شوند که ملانوسیتِ داخل پوست از بین می‌رود. ملانوسیت، سلول‌هایی‌ هستند که مسئول ایجاد رنگدانه‌‌ی پوست (ملانین) هستند و به پوست رنگ می‌دهند و از آن در مقابل اشعه‌های فرابنفش (UV) خورشید محافظت می‌کنند. این بیماری می‌تواند افراد را در هر سن و با هر جنسیت و نژادی تحت تاثیر قرار دهد.

بیماری برص می‌تواند هر نوع پوستی را تحت تاثیر قرار دهد، اما در افرادی که پوست تیره دارند بیشتر دیده می‌شود. خوشبختانه تهدیدکننده زندگی یا مسری نیست، اما می‌تواند استرس‌زا باشد و باعث شود فرد نسبت به ظاهر خود حس خوبی نداشته باشد.

بیماری برص یا پیسی، بیماری واگیرداری نیست و معمولا با هیچ گونه تاثیر فیزیکی‌ای نیز همراه نیست. افراد مبتلا به این بیماری می‌توانند زندگی عادی داشته باشند. برخی از مطالعات نشان می‌دهند که دارود رمانی و روان‌ درمانی می‌توانند به بهبود سلامت روان در افراد مبتلا به بیماری برص کمک کنند.

بیشتر پژوهشگران بر این باورند که بیماری برص یک اختلال خودایمنی است زیرا در این بیماری، بدن به سلول‌های خودش حمله می‌کند. مطالعات نشان می‌دهند حدود 20 درصد از افراد مبتلا به بیماری پیسی به یک اختلال خودایمنی دیگر مبتلا هستند. برخی از بیماری‌های خودایمنی که می‌توانند با بیماری پیسی ارتباط داشته باشند عبارت‌اند از: تیروئیدیت، ناشی از عملکرد نامناسب تیروئید، لوپوس (SLE)، پسوریازیس، آلوپسی آره آتا یا ریزش موی سکه‌ای، دیابت نوع 1، کم‌خونی خطرناک و ناتوانی در جذب ویتامین B12، بیماری آدیسون، روماتیسم مفصلی، اسکلرودرمی یا اختلال در بافت همبند بدن.

بیماری پیسی ممکن است پس از آفتاب‌سوختگی یا بریدگی شدید، قرار گرفتن در معرض سموم و مواد شیمیایی و سطح بالای استرس ایجاد شود.

علائم بیماری برص یا پیسی

• لکه‌های سفید روی پوست
• خاکستری یا سفید شدن زودرس موها، ابروها، موهای صورت یا مژه‌ها
• از دست دادن رنگدانه در غشاهای مخاطی، ازجمله دیواره داخلی بینی و لب‌ها

دلایل ابتلا به بیماری برص یا پیسی

یکی از دلایل ایجاد بیماری برص استرس زیاد است. افرادی که به دلایل شغلی و تحصیلی استرس زیادی دارند، در معرض ابتلا به این بیماری هستند و برای جلوگیری از شیوع آن باید استرس خود را کم کنند. تحریک سیستم ایمنی یکی از دلایل ایجاد بیماری برص یا ویتیلیگو است، گاهی این بیماری تحریک سیستم ایمنی را به دنبال دارد، زمانی که سیستم ایمنی دچار خطا می شود، به سلول خودی حمله می کند، سلول رنگدانه را هدف قرار می دهد و باعث می شود که دیگر رنگدانه در سلول تولید نشود.

به طور کلی می توان دلایل ابتلا به بیماری ویتیلیگو را به 4 دسته تقسیم بندی کرد:

• اختلال خود ایمنی: سیستم ایمنی فرد مبتلا ممکن است آنتی بادی هایی ایجاد کند که ملانوسیت ها را از بین می برد.
• عوامل ژنتیکی: عوامل خاصی که ممکن است شانس ابتلا به ویتیلیگو را افزایش دهند می توانند ارثی باشند. حدود 30 درصد موارد برص در خانواده ها مشاهده می شود.
• عوامل نوروژنیک: ماده ای که برای ملانوسیت ها سمی است ممکن است در انتهای عصبی پوست منتشر شود.
• خود تخریبی: نقص در ملانوسیت ها باعث تخریب خود آنها می شود. ویتیلیگو همچنین ممکن است در اثر برخی رویدادها، مانند استرس فیزیکی یا احساسی، ایجاد شود. از آن جایی که به نظر می رسد هیچ یک از توضیحات به طور کامل این وضعیت را توضیح نمی دهد، ممکن است ترکیبی از این عوامل باعث ایجاد برص یا پیسی شود.

انواع بیماری برص یا پیسی

پیسی سگمنتال: سگمنتال به معنای جدا جدا یا قطعه قطعه می باشد. در این نوع بیماری برص، لکه‌های سفید در یک طرف بدن ظاهر می‌شوند. در بسیاری از موارد، پیشروی بیماری یک سال یا بیشتر ادامه پیدا می‌کند و سپس متوقف می‌شود. پیشرفت این بیماری نسبت به پیسی یونیورسال کندتر است. این نوع ویتیلیگو به یک طرف بدن یا یک ناحیه مانند دست ها یا صورت محدود می شود.

پیسی غیر سگمنتال: قرینه بودن اولین لکه‌های سفید، نشانه‌ی نوعی پیسی به نام «پیسی غیر سگمنتال» است‌. در پیسی یا ویتیلیگوی غیر سگمنتال، پیشرفت لکه‌ها نسبت به زمانی که لکه‌ها فقط در یک ناحیه از بدن هستند، کندتر است. ویتیلیگوی غیر سگمنتال رایج‌ترین نوع این بیماری بوده و تا ۹۰ درصد موارد را در بر می‌گیرد. لکه‌ها معمولا به صورت مساوی و متقارن در هر دو طرف بدن ظاهر می‌شوند. این لکه‌ها معمولا در بخشی از پوست که در معرض نور خورشید است، مانند صورت، گردن و دست‌ها ظاهر می‌شوند. بعضی از نواحی رایج، که لکه‌ها در آنجا بروز می‌کنند عبارتند از: پشت دست‌ها، بازوها، چشم‌ها، زانوها، آرنج‌ها، پا، دهان، زیر بغل و کشاله‌ی ران، بینی، ناف، ناحیه‌ی تناسلی و مقعد.

پیسی یونیورسالUniversal: این نوع از بیماری برص، بیشتر سطح پوست را تحت تاثیر قرار می‌دهد و تا حدود 80 درصد سطح پوست را فرا می گیرد.

پیسی عمومی یا generalized: در این نوع بیماری برص، لکه‌های سفید بزرگ به‌صورت متقارن در دو طرف بدن ظاهر می‌شود. این نوع شایع‌ترین الگوی پیسی است که می‌تواند سلول‌های رنگدانه در هر جایی از بدن را تحت تاثیر قرار دهد.

پیسی کانونیFocal: در این نوع بیماری پیسی، لکه‌ها معمولا کوچکتر هستند و تنها در چند ناحیه بدن ظاهر می‌شوند.

پیسی Acrofacial: این نوع بیماری برص، معمولا دست‌ها، صورت و پاها را درگیر می‌کند.

پیسی مخاطیMucosal: بر غشاهای مخاطی دهان و/یا اندام تناسلی تأثیر می گذارد و باعث ایجاد لکه های سفید در آن ها می شود.

پیسی تریکوم: فرد مبتلا به این نوع بیماری ویتیلیگو، یک مرکز سفید یا بی رنگ، سپس ناحیه ای با رنگدانه روشن تر و سپس ناحیه ای از پوست رنگی معمولی دارد.

عوارض بیماری برص یا پیسی

• آفتاب‌سوختگی‌های دردناک و سرطان پوست
• از دست دادن شنوایی
• تغییر در بینایی و تولید اشک و التهاب عنبیه
• پریشانی روانی

احتمال اینکه فرد مبتلا به لک و پیس، به یک اختلال خودایمنی دیگر دچار باشد بیشتر است، از جمله مشکلات تیروئید، بیماری آدیسون( در بیماری آدیسون، غده‌‌ی فوق کلیوی که دقیقا در بالای کلیه ها قرار دارد، هورمون‌های کورتیزول و آلدوسترون کمتری تولید می کند)، تیروئید هاشیموتو، دیابت نوع یک یا آنمی (کم ‌خونی) شدید‌. در میان افراد مبتلا به بیماری برص، افراد کمی به این عارضه‌ها مبتلا هستند، اما برای اطمینان از عدم ابتلا به آن‌ها بهتر است آزمایش دهید.

تاثیرات روانی بیماری برص یا پیسی

مطالعات نشان می‌دهند که بیماری پیسی می‌تواند تاثیرات روانی قابل‌ توجهی بر روی بیماران به جای گذارد. این بیماران اغلب در تمام روز در حال فکر کردن به بیماری خود هستند و این مسئله به‌خصوص به دلیل غیر قابل‌ پیش‌ بینی بودن بیماری رخ می‌دهد.

تاثیر روانی بیماری برص یا پیسی بر روی بیماران معمولا به شکلهای زیر بروز می کند:

• اختلالات عاطفی
• کناره‌گیری از رویدادهای اجتماعی
• احساس زشتی
• افسردگی
• اضطراب
• خودداری از فعالیت‌های بدنی

درمان بیماری برص در طب نوین

ترکیب پسورالن و تابش اشعه ماورا بنفش: در این روش، یک ماده به نام پسورالن ( پسورالن یک جهش زا است و به همین منظور از آن در تحقیقات زیست‌شناسی مولکولی استفاده می‌شود. پسورالن در معرض تابش اشعه ماورا بنفش (UVA) می‌تواند به داخل DNA نفوذ کند. از پسورالن به علاوه UVA (PUVA) می‌توان برای درمان اختلالات پوستی مانند برص، پسوریازیس و انواع خاصی از سرطان پوست استفاده کرد. انجیر احتمالاً فراوان‌ترین منبع طبیعی پسورالن است. همچنین در مقادیر کمی در جعفری، دانه‌های رازیانه و هویج یافت می‌شود. ) با تابش اشعه ماورا بنفش ترکیب می شود تا رنگ را به پوست بازگردانند. بعد از اینکه پسورالن را به صورت خوراکی مصرف کردید یا فرم پماد آن را روی پوست آسیب دیده بمالید، در معرض اشعه ماوراء بنفش قرار می گیرید. این رویکردها معمولاً نتایج بهتری نسبت به دارو یا صرفاً نور درمانی به تنهایی دارند. ممکن است نیاز باشد که تا سه بار در هفته و به مدت ۶ تا ۱۲ ماه درمان را تکرار کنید. پس از این مرحله لازم است که تا جایی که می‌توانید در معرض نور خورشید قرار نگیرید و عینک ضدآفتابی هم بزنید. این درمان عوارض جانبی نیز دارد که از میان آن‌ها می‌توان به آفتاب‌سوختگی، حالت تهوع، خارش و تیرگی پوست اشاره کرد.

فرابنفش B با باند باریک: این درمان یک روش درمانی جایگزین برای PUVA است. در این نوع درمان، نور متمرکزتری ارائه می‌شود که درنتیجه آن احتمال ایجاد عوارض کاهش پیدا می‌کند.

درمان با لیزر اگزایمر: این درمان به بهبود لکه‌های کوچک بیماری پیسی کمک می‌کند و به کمتر از چهار ماه زمان نیاز دارد. این درمان دو تا سه بار در هفته انجام می‌شود.

برداشتن رنگ باقی مانده: اگر بیماری برص گسترده باشد و سایر روش های درمانی مؤثر نباشد ممکن است این روش درمانی به کار گرفته شود. این روش در نواحی غیر مبتلای پوست اعمال می شود و به تدریج رنگ پوست را روشن می کنند تا جایی که با نقاط مبتلا همرنگ شود. درمان یک یا دو بار در روز به مدت ۹ ماه یا بیشتر انجام می شود. عوارض جانبی آن می تواند شامل قرمزی، تورم، خارش، خشکی پوست و حساسیت زیاد به نور خورشید باشد. برای انجام روش، پزشک داروی مونوبنزون ( مونوبنزون با مهار اکسیداسیون آنزیمی تیروزین و تضعیف سایر روندهای متابولیکی ملانوسیت‌ها باعث مهار تشکیل ملانین و موجب بی‌رنگ شدن پوست می‌گردد ) را تجویز می‌کند که ممکن است برای مشاهده تاثیر کامل آن لازم باشد تا دو سال این دارو را مصرف شود. عوارض جانبی این درمان شامل التهاب و افزایش حساسیت به نور خورشید می باشد.

پیوند پوست: در این روش پزشک بخش های بسیار کوچکی از پوست طبیعی و رنگدانه دار را برداشته و آنها را به مناطقی که رنگدانه را از دست داده اند متصل می کند. خطرات احتمالی شامل عفونت، زخم، ظاهر سنگفرشی شکل و عدم موفقیت در جلوگیری از عود مجدد است.

پیوند تاول: در این روش پزشک معمولاً با استفاده از مکش، تاول هایی را بر روی قسمت رنگدانه دار پوست ایجاد می کند. سپس قسمت های بالای تاول را برداشته و آنها را به ناحیه های تغییر رنگ داده شده پیوند می زند. خطرات احتمالی شامل ماندن جای زخم، ظاهر سنگفرشی شکل و عدم موفقیت در جلوگیری از عود مجدد است.

خالکوبی (میکروپیگمنتیشن): در این تکنیک، پزشک از روش خالکوبی یا تتو برای کاشت رنگدانه در پوست استفاده می کند.

پمادهای موضعی: برخی از پمادهای موضعی ازجمله کورتیکواستروئیدها و مهار‌کننده‌های کلسی‌نورین (پمادهای ضدالتهاب) می‌توانند در مراحل اولیه بیماری به بازگرداندن رنگ به لکه‌های سفید پوست کمک کنند. برخی از این پمادها نیز می‌توانند پیشرفت بیماری را کند کنند. بااین‌حال، اگر این داروها به‌صورت بلندمدت استفاده شوند می‌توانند عوارض جانبی به همراه داشته باشند. این عوارض جانبی شامل آتروفی پوست ( پوست لایه محافظتی بدن است که از ورود میکروارگانیسم های عفونی به داخل بدن جلوپیری میکند ولی پوستی که دچار آتروفی شده و به راحتی پاره می شود فرد را درگیر مشکلاتی از جمله بثورات پوستی ، رشد قارچ روی پوست و غیره می نماید )، رشد موهای زائد و تحریک پوست می‌شوند.

داروهای خوراکی: برخی از داروهای خوراکی مانند استروئیدها می‌توانند به کنترل بیماری برص یا پیسی کمک کنند.

محققان ایرانی در پژوهشکده رویان با جداسازی سلول‌های ملانوسیت از نواحی سالم پوست و تفکیک آن‌ها در آزمایشگاه، آن‌ها را به محل‌های فاقد رنگدانه تزریق می‌کنند. پس از ۲–۳ هفته، رنگدانه‌سازی در پوست شروع می‌شود.

منبع: تیم گردآوری محتوای طبایع