بذر کتان دانه کوچک، قهوه‌ای مایل به قرمز یا زرد طلایی گیاه کتان معمولی، linum usitatissimum، همان گیاهی است که برای رشد الیافی که هزاران سال از آن کتان ساخته می‌شود، استفاده می‌شود. دانه های کتان فیبر غذایی مشخصی را به رژیم غذایی شما اضافه می کنند، بنابراین ابتدا باید در مقادیر کم و همیشه با افزایش مصرف مایعات اضافه شوند.
روغن بذر کتان یا بذر کتان درجه آشپزی طعمی غنی و کره ای دارد و برای غنا بخشیدن به غذاها مفید است. خواص روغن کتان در طب سنتی بسیار بوده و منبع غنی انرژی است.
از رنگ کدر کتان خودداری کنید – دانه‌های کتان واقعاً قدیمی در صورتی که روغن‌هایشان اکسید شده باشد، کمی بوی بد می‌دهند. دانه های آسیاب شده یا خرد شده خیلی سریعتر از دانه های کامل خراب می شوند.
روغن بذر کتان یا بذر کتان درجه آشپزی باید در ظروف کوچکی قرار گیرد که نور را از بین ببرد: شیشه یا فلز رنگی مناسب است.
تخم کتان طبیعتی گرم دارد و از لحاظ رطوبت و خشکی معتدل است. دو نوع کلی تخم کتان وجود دارد که یکی از آن‌ها تخم کتان طلایی و دیگری تخم کتان قهوه‌ای است. ارزش غذایی هر دو این تخم کتان‌ها تقریبا یکسان بوده و هر دو حاوی اسیدهای چرب امگا 3 هستند. این گیاه میزان بسیار کمی کلسترول و سدیم دارد و در هر 20 گرم آن 54.7 کیلوکالری انرژی موجود است. بذر کتان منبعی سرشار از مواد مغذی همچون فیبر، منگنز، ویتامین B1، چربی‌های سالم و آنتی‌اکسیدان است. مصرف این بذر مزایای زیادی برای سلامتی مصرف‌کنندگان آن دارد.
تخم کتان به صورت محلول در آب برای درمان‌های موضعی و به صورت خوراکی دم کرده، پودر کرده و روغنی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
بیشترین استفاده تخم کتان در قشر بانوان، برای کاهش چربی شکم و تناسب اندام است.
طبع بذر کتان سرد است یا گرم؟
طبع تخم کتان یا همان طبع بذر کتان گرم و خشک است. بذر کتان در طب سنتی خواص زیادی دارد.
خواص گیاه دارویی تخم کتان در طب سنتی
- این بذر مسکن درد است.
- ضماد پودر آن با عسل ترک‌های پوست را درمان می‌کند.
- افزودن دانه‌های تخم کتان به رژیم غذایی روزانه علاوه بر افزایش سلامت سیستم‌های بدن، سبب کنترل وزن می‌شود. تخم کتان از جمله موادی است که به طور چشم‌گیری برای کاهش چربی شکم مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دانه با اثرات معجزه‌گر به شما کمک می‌کند تا شکمی صاف داشته باشید و کاهش وزن خوبی را تجربه کنید.
- لیگنان موجود در کتان، برای کاهش کلسترول کل، کلسترول با دانسیته پایین (به اصطلاح کلسترول مضر) خون و حفاظت از سلول‌ها در برابر اثر اکسایشی رادیکال‌های آزاد حاصل از سوخت و ساز چربی‌ها بسیار مفید است.
- فیبر بالای آن به دلیل قابلیت جذب فراوان آب و غیرقابل هضم بودن، به بهبود کارکرد سیستم گوارش و دفع بسیار کمک می‌کند. در نتیجه این بذر در کاهش مشکلات یبوست و بیماری سندروم روده تحریک‌پذیر بسیار مفید است.
- تخم کتان به صورت محلول در آب برای درمان‌های موضعی و به صورت خوراکی (دم کرده، پودر، روغن) مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- اثراتی مانند کاهش نفخ، پاکسازی معده، آب کردن چربی‌ها، برطرف کردن تورم سلولی و ورم بدن را دارد.
- به کاهش گلوکز خون و در نتیجه بهبود وضعیت بیماران دیابتی کمک می‌کند.
- بذر کتان همچنین اثرات ضد‌التهابی دارد.
- سطح اسید چرب امگا3 در سرم خون را افزایش می‌دهد.
موارد منع مصرف بذر کتان
تاکنون مواردی از اثرات جانبی یا خطرات ناشی از مصرف بذر کتان در کودکان و مادران باردار گزارش نشده است. میزان مصرف مناسب آن 5 تا 10 گرم در روز است. چنانچه مصرف روزانه بذر کتان بسیار زیادتر از این حد (حدود 10 قاشق) و خصوصاً به صورت خام باشد، به دلیل داشتن ترکیبات سمی سیانوژنیک، علائم مسمومیت در فرد مصرف کننده بروز می‌کند. همچنین مصرف مقادیر زیاد این دانه می‌تواند تعادل هورمونی بدن را برهم زند.
شیوه استفاده بذر کتان
- اگر ۳۰ دقیقه قبل از خوردن غذا، یک قاشق پودر بذر کتان را همراه با آب فراوان میل کنید، احساس سیری به شما دست داده و نمی‌توانید زیاد غذا بخورید. بدین طریق دریافت چربی‌ها و کالری‌ها از طریق وعده‌های روزانه کمتر خواهد شد و به مرور موجب کاهش وزن و کاهش چربی‌های انباشته شده در بدن می‌شود.
- دمنوش تخم کتان: یک قاشق پودر تخم کتان را در قوری ریخته و آب با دمای ۷۰ یا ۸۰ درجه به آن اضافه کنید. سپس اجازه دهید به مدت ۳۰ دقیقه دم بکشد. آن را از صافی عبور داده و نوش جان کنید.
- برای اینکه از حداکثر فواید تخم کتان بهره مند شوید باید قبل از مصرف دانه آن را آسیاب کنید چرا که بذر کامل ممکن است بدون اینکه هضم شود از طریق دستگاه گوارش دفع شود.
- این بذر می‌تواند به عنوان یک مکمل غذایی و به اشکال کپسول روغنی، آرد یا دانه کامل مورد مصرف روزانه قرار گیرد.
- افرادی که مشکل هاضمه دارند باید بذر کتان را با مصلحش که عسل و سکنجبین است مصرف نمایند.
