نام‌‌های ديگر بسفایج: بسبايج، بسپايك، دارچماز، ثاقب الحجر، اضراس الكلب است.
بسفایج گیاهی بوته‌ای و چند ساله با طبعی گرم و خشک و شبیه گیاه سرخس است. این گیاه دارای ریزوم‌های افقی به ضخامت انگشت، گوشت‌دار و پوشیده از فلس‌های نازک و متعدد به رنگ تیره و خرمایی است. در انتهای ریزوم نیز ریشه‌های نازک دیده می‌شود. برگ‌های گیاه بیضی شکل، نوک تیز و تقسیم شده هستند و به صورت قطعات متعدد و متناوب در مقابل هم قرار داشته و یک دم برگ دراز در حدود 20 تا 25 سانتیمتر دارند. هر چه به انتهای رگبرگ اصلی نزدیک‌تر می‌شویم قطعات برگ‌ها کوچک‌تر می‌شوند.
فقط برگ‌های گیاه روی خاک دیده می‌شوند و بقیه بخش‌های گیاه زیر خاک است. گاهی بسفایج در میان شاخه‌های درختان مخصوصاً بلوط می‌روید. این گیاه در تابستان می‌رسد ولی بهترین موقع برداشت آن پاییز است.
بهترین نمونه گیاه آن است که مزه‌ای گس داشته و کمی هم به شیرینی بزند و اگر آن را بشکنند رنگ درونش سبز، مانند مغز پسته باشد و وقتی کهنه می‌شود به رنگ سرخ یا سیاه در می‌آید. بخش دارویی گیاه، برگ آن و البته بیشتر ریزوم‌های آن است.
خواص گیاه دارویی بسفایج
- برای درمان بیماری لقوه و ورم کلیه مفید است.
- برای رماتیسم به صورت ضماد استفاده می‌شود.
- برای تصفیه خون، کبد و طحال مفید است.
- برای نفخ می‌توان از بسفایج استفاده کرد.
- برای سرماخوردگی خوب است.
- برای درمان نقرس می‌توان استفاده کرد.
- ضد بلغم و سودا است.
- برای سوءهاضمه مفید بوده و اشتها‌آور است.
- ضماد آن براى رفع پيچيدگى عصب همچنين شقاق بين انگشتان نافع است.
- برای معالجه دردهای مفاصل و در دورکین بسیار مجرب است.
سخن ابن سینا درباره بسفایج: ((طبیعت آن گرم و خشک و بی نهایت خشکاننده است، ضد نفخ و از بین برنده رطوبت است، ضماد آن در درد عصب سودمند است، شکم را روان می‌کند و بلغم را بیرون می‌راند.))
موارد منع مصرف
- این گیاه برای ریه مضر است، به همین دلیل کسانی که بیماری‌های ریوی دارند حتما باید با پرسیاوشان مصرف کنند.
- چون ساقط کننده‌ی جنین است در زنان باردار اکیداً ممنوعیت مصرف دارد.
- بهتر است در دوران شیردهی و همچنین در کودکان زیر 6 سال مصرف نشود.
شیوه استفاده
- جهت درمان بواسیر هر روز گیاه بسفایج را با عناب دم کنید و آب صاف کرده آن را بنوشید. براى افتادن دانه یا تکمه بواسیر بسیار مؤثر است.
- گیاه بسفایج را با هل قراب از هرکدام یک مثقال بجوشانید و آبش را صبح ناشتا بنوشید. رطوبت منجمده در معده را برطرف مى‌سازد.
- نوشیدن آب جوشانده گیاه بسفایج مخلوط با ماءالشعیر و یا آب و عسل براى تحلیل قولنج و نفخ شدید و دفع اخلاط بسیار نافع است.
- گیاه بسفایج را با ریشه شیرین بیان پوست گرفته و انیسون دم کنید و آب صاف کرده آن را بنوشید. براى رفع سرفه و تنگى نفس نافع است.
- اگر مغز فلوس سائیده شده یا ترنجبین را در آب دم کرده گیاه بسفایج مخلوط نموده و بنوشید، براى تحلیل باد و گاز بواسیر، تسکین درد معده مزمن و درمان صرع بسیار مجرب است.
منبع: کتاب مخزن الادویه ، عقیلی خراسانی
