هدف از مداوای بیماران بازگرداندن سلامتی و صحت با آنها است و طبیب در اقدام به مداوای بیماران ناگزیر به شناخت ماده سلامتی می‌باشد و این ماده بر دو وجه است، اول آنچه سلامتی در آن به هم می‌رسد که در واقع همان بدن انسان است و دوم آنچه سلامتی به واسطه آن واقع می‌شود و آن داروها و سایر وسایل درمانی است و بر طبیب واجب است که علاوه بر شناخت بدن بیماران در شناخت داروهای مورد مصرف در مداوای بیماری‌ها نیز به جد بکوشد.
نگرش طب سنتی ایران در حفظ تعادل بدن در حالت صحت از یک سو و برطرف کردن سبب بیماری به عنوان مهم‌ترین بخش درمان و دوری از پرداختن صرف به درمان علامت‌های بیماری که در اصل عوارضی ناشی از سبب بیماری می‌باشند.
از سوی دیگر، داروهای مورد مصرف در این مکتب را از ابزار صرف بودن خارج ساخته و به آنها هویتی نو می‌بخشد، به نحوی که داروها دیگر مفاهیمی خشک نیستند که با قواعد غیر قابل انعطاف در درمان بیماری های خاص استفاده شوند بلکه طبیب به آنها به عنوان اجزای تدابیر درمانی می‌نگرد که هنر بکار گیری این داروها در نحوه استفاده از آنها به منظور بازگرداندن بدن به حالت تعادل صحی اولیه می‌باشد.
این امر نه تنها در هر فردی متفاوت است، بلکه در هر بیمار یا هر مرحله از بیماری، در هر زمان و فصل و مکان و… شیوه خاص خود را طلب می‌کند.
ساخت و تولید دارو
- ساخت و تولید دارو در دارو سازی سنتی ایران در واقع آخرین حلقه زنجیره در این علم می‌باشد، به عبارت دیگر ساخت آنچه به عنوان یکی از شروط پنج‌گانه معالجه بیمار یعنی داروی کارآمد در طب مطرح می‌شود حاصل تلاش در حیطه علومی است که از کیمیا شروع و به علم تولید داروی داروی مورد نظر ختم می گردد.
- و همان گونه که در ورود در هر علمی نیازمند دانستن مقدماتی می‌باشد، علم داروسازی و شناخت داروهای سنتی ایران نیز دارای مقدماتی همچون طبیعیات، کیمیا، نجوم، گیاه شناسی و … است که بدون آشنایی کافی با آنها پرداخت به علم داروسازی سنتی میسر نیست، از سوی دیگر داروسازی سنتی ایران نیز به تنهایی دارای مبانی علمی و عملی همچون آشنایی با مزاج داروها، شناخت افعال دارویی و … می‌باشد که دانستن آنها تضمین‌کننده فهم داروسازی سنتی ایران است و بدون داشتن دریافت درستی از این مبانی کوشیدن در جهت پژوهش در داروسازی و ساخت داروهای سنتی بیهوده است.
معرفی کتاب مقدمات و مبانی داروسازی سنتی ایران
- کتاب مقدمات و مبانی داروسازی سنتی ایران تالیف دکتر امید صادق‌پور (Ph.D فارماکوگنوزی، استادیار گروه گیاهان دارویی و طب سنتی موسسه مطالعات تاریخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل دانشگاه علوم پزشکی تهران) و زیر نظر استاد اسماعیل ناظم می‌باشد.
- کتاب «مقدمات و مبانی داروسازی سنتی ایران» در ۱۳۶ صفحه تدوین و منتشر شده است.
سرفصل‌های کتاب مقدمات و مبانی داروسازی سنتی ایران
مقدمه
فصل اول : ویژگی های روش پژوهش در طب سنتی ایران
الف. ویژگی‌های روش پژوهش در طب سنتی از دیدگاه نکات دستوری متون کتب طب سنتی و نگارش آنها
- زبان نگارش متون (عربی ، فارسی ، اردو و…)
- سال نگارش کتاب و محل و موقعیت نگارش آن
- نویسنده متن طبی
- ویژگی های فردی صاحب کتاب
- بررسی نسخ متعدد کتاب ها و شناسایی متون مختلف در موضوع خاص
ب. ویژگی های روش پژوهش در طب سنتی از نظر موضوع پژوهش
- موضوع جزئی پژوهش باید به طور کامل مشخص شده و تشریح شود
- مطالعه و بررسی همه یا حداکثر متون در دسترسی
- شناخت اصطلاحات طبی و دارویی
- مطابقت مطالب و یافته های متون با دنیای امروز
- در نظر گرفتن مولفه ها و پارامترهای طب امروز
- در نظر گرفتن مولفه ها و دیدگاه های طب سنتی که در طب جدید به آن توجه و اقبال خاص وجود ندارد
- معادل سازی
فصل دوم : مزاج و درجه داروها
- آشنایی با قوانین تعیین آنها با تجربه و قیاس
- هدف های رفتاری
- مزاج، اقسام و شناخت درجات آن
- چگونگی شناخت درجه داروها و مراتب آنها
- روش های شناخت مزاج داروها و غذاها
- روش شناخت مزاج داروها و غذاها به تجربه
فصل سوم. افعال داروها: مبانی تاثیر داروها بر بدن در طب سنتی ایران
- هدف های رفتاری
- مفهوم مزاج در داروها (وتفاوت آن با مفهوم مزاج در بدن افراد)
- تاثیر اشیاء در بدن
- تاثیر با ماده
- تاثیر با کیفیت
- تاثیر با صورت نوعیه
- کیفیات و صفات ادویه
- صفات فی نفسه ادویه (قوا)
محتوای کتاب مقدمات و مبانی داروسازی سنتی ایران
- آغاز کتاب به موضوع «ویژگی‌های روش پژوهش در طب سنتی ایران» اشاره دارد و فصل دوم به مزاج و درجه داروها اختصاص دارد و مطالب آن از کتب مفردات مانند مخزن الادویه استخراج شده است. این فصل که شامل ۵۰ صفحه است، بیشترین حجم مطالب کتاب را به خود اختصاص داده است.
- نویسنده در فصل سوم با عنوان تاثیر دارو بر بدن نوشته است: «تاثیر اشیاء در بدن با ماده و کیفیت و یا با صورت نوعیه است. وقتی تاثیر جسم به ماده باشد، آن را غذا و اگر تاثیر با کیفیت باشد، آن را دوا می‌گویند. در تاثیر با صورت نوعیه و خاصیت دو ژنه، ممکن است موافق و ملایم طبیعت (پادزهر و تریاق) مخالف طبیعت (سم) باشد.
- هرگاه جسم به ماده و کیفیت اثر کند و تاثیر بیشتر و قوی‌تر و سریع‌تر باشند آن دوایی و هرگاه تاثیر کیفیت بیشتر و قوی‌تر باشد دوای غذایی گویند؛ و هرگاه جسم به ماده و صورت تاثیر کند، غذا ذوالحاصیت و اگر با کیفیت و صورت، اثر بخشد، دوای ذوالحاصیت نامند. هنگامی که با ماده و کیفیت و صورت، اثر کند، غذایی دوای ذوالحاصیت نامیده می‌شود.»
نویسنده یا مترجم
- نویسنده یا مؤلف: امید صادق پور
- تحت نظارت: استاد اسماعیل ناظم
انتشارات
انتشارات المعی
