پیشگیری و درمان وسواس در پزشکی جدید

خويشتن ياری

•  خود را در معرض افكار مشكل‌زا قرار دهيد، ممكن است به نظر عجيب برسد اما اين يك راه كنترل بيشتر اين افكار است. آن‌ها را ضبط كرده ودوباره به آن گوش دهيد يا از آن‌ها يادداشت برداريد و دوباره آن‌ها را بخوانيد. لازم است اين كار را به طور منظم و روزانه نيم ساعت انجام دهيد تا وقتي كه اضطرابتان كاهش يابد.
•  در مقابل رفتار جبري مقاومت كنيد، نه افكار وسواس.
•  براي كاهش اضطراب خود الكل مصرف نكنيد.
•  اگر افكارتان شامل مشغوليات ذهني مرتبط با اعتقاد يا مذهبتان است گاهي صحبت با يك رهبر مذهبي براي كمك به مسئله چنانچه مشكل OCD  در ميان باشد، مي‌تواند مفيد باشد.
•  با يكي از گروه‌هاي حمايت‌كننده تماس بگيريد يا به پايگاه‌هاي اينترنتي فهرست شده در آخر اين جزوه مراجعه كنيد.
• يكي از كتاب‌هاي خودياري مانند يكي از عناوين مندرج در آخر اين جزوه را تهيه كنيد.

كسب كمک

درمان رفتاري شناختي (CBT) دو نوع درمان رفتاري شناختي براي درمان بيماري وسواسي جبري (OCD)  وجود دارد: مواجهه و پيشگيري از پاسخ عملي (ERP)  و درمان شناختي.   ERP  (مواجهه و پيشگيري از پاسخ عملي)

اين روشي براي توقف تقويت دو جانبه رفتارهاي وسواسی و اضطراب‌هاي ماست. ما مي‌دانيم اگر شما به مدت طولاني در يك موقعيت استرس زا باقي بمانيد به تدريج به آن عادت كرده، اضطراب شما از بين مي‌رود. بنابراين شما با موقعيتي كه از ان هراس داريد رودرو مي‌شويد. اما در عين حال انجام امور جبري تكراري مانند چك كردن مداوم يا تميز كردن(پيشگيري از پاسخ عملي)را متوقف مي‌كنيد ومنتظر مي‌شويد تا اضطراب از شما دور شود. معمولا بهتر است اين كار را قدم به قدم انجام دهيد.

•  فهرستي از تمام چيزهايي كه در حال حاضر از آن‌ها مي‌ترسيد يا اجتناب مي‌كنيد را تهيه كنيد.
•  تمام موقعيت‌ها يا افكاري كه كمتر از همه شما را مي‌ترسانند را در انتهاي فهرست قرار دهيد و بدترين‌ها را در ابتداي آن. سپس از انتها شروع كرده و به سمت ابتداي فهرست بياييد و سعي كنيد يك به يك به حل آن‌ها بپردازيد. به مورد بعدي صعود نكنيد مگر انكه به قبلي به طور كامل چيره شده باشيد. اين كار بايد روزانه و لااقل يكي دو هفته انجام پذيرد. هر بار لازم است شما اين كار را تا وقتي انجام دهيد كه مدت زمان اضطرابتان را به كمتر از نصف زماني كه در بدترين حالت طول مي‌كشد كاهش دهيد؛ حدود 60-30 دقيقه براي شروع.

روش ثبت مقیاس

ثبت مقياسي از اينكه اضطرابتان هر ۵ دقيقه به چه ميزان است. (مثلا  صفر براي بدون ترس تا ۱٠ براي ترس شديد)خواهيد ديد احساس ترس چطور افزايش يافته و بعد كاهش مي‌يابد. شما مي‌توانيد برخي مراحل را با درمانگر خود تمرين كنيد ولي اكثر اوقات بايستي اين كار را در محيطي كه در آن احساس راحتي مي‌كنيد و به تنهايي انجام دهيد. شما نياز نداريد از تمام اضطرابتان خلاصي يابيد بلكه فقط تا ميزاني كه احساس بهتري كنيد.

به ياد داشته باشيد كه اضطرابتان:

•  ناخوشايند است اما لطمه‌اي به شما نخواهد زد.
•  در نهايت از بين خواهد رفت.
•  با تمرين، مواجهه با آن ساده‌تر خواهد شد.

دو راه اصلي براي انجام ERP  (مواجهه و پيشگيري از پاسخ عملي)

•  خويشتن ياري هدايت شده، توصيه‌هاي يك كتاب، نوار يا دي وي دي يا برنامه نرم افزاري را دنبال مي‌كنيد. اما اين بايستي كمتر از روش‌هاي ديگر به كار گرفته شود. اين راه وقتي وسواس شما خفيف است مي‌تواند مناسب باشد و شما در خود اين اعتماد به نفس را داريد كه روش‌هاي مختلف كمك به خويشتن را به كار ببريد.
•  تماس مستقيم و منظم با يك كارشناس به تنهايي يا در يك گروه

اين امر مي‌تواند به طور رودررو يا با تلفن صورت گيرد. معمولا اين امر به صورت هفتگي يا دوهفته يكبار در آغاز به انجام مي‌رسد و هر جلسه مي‌تواند بين ٦٠-٤۵ دقيقه باشد. تا ۱٠ ساعت جلسات حضوري براي شروع توصيه مي‌شود، اما ممكن است مدت زمان بيشتري نياز باشد.

يك مثال: فردی نمي‌توانست به موقع منزل را ترك كند چرا كه مجبور بود موارد متعدي را در منزل چك كند. او نگران بود خانه‌اش دچار حريق شود يا مورد سرقت قرار گيرد. او فهرستي از آن چه چك مي‌كرد را تهيه كرد كه شروعش با راحت‌ترين مواردي بود كه مي‌شد رفع كرد، فهرست او شبيه به اين بود:

-اجاق(كمترين مايه نگراني) -كتري -شومينه گازي -پنجره‌ها -درها(بيشترين مايه نگراني)

او با قدم اول شروع كرد، به جاي اطمينان از خاموش بودن به دفعات متعدد، تنها يكبار آن را چك كرد(مواجهه)-در ابتدا بسيار مضطرب بود و خود را از بازگشت به تكرار اعمال جبري باز مي‌داشت. او توافق كرد از همسرش نخواهد تا همه چيز را چك كند و همچنين از او نخواهد تا او را مطمئن سازد خانه امن است(پيشگيري از پاسخ عملي) ترس او به تدريج طي دو هفته كاهش يافت. سپس به قدم بعدي پرداخت(كتري)و الي‌آخر. نهايتا او قادر شد خانه را بدون هيچ يك از اقدامات تكراري ترك كند و به موقع سر كار خود حاضر شود.

شناخت درمانی

يك روش درماني روانشناسي است كه به شما كمك مي‌كند به جاي تلاش براي خلاصي از افكار مزاحم، عكس‌العملتان را به آن‌ها تغيير دهيد. اين روش چنان چه شما افكار مضطرب‌كننده يا سواسي داريد اما هيچ اقدام جبري براي كسب آرامش انجام نمي‌دهيد، مفيد است. اين روش مي‌تواندبه روش مواجهه و پيشگيري از اقدام عملي (ERP)  اضافه شود تا به غلبه بر OCD كمك كند. اين روش موارد زير را هدف خود قرار مي‌دهد.

•  افكار غير منطقي خود نقدگرايانه

اهميت بيش از حد لازم به افكار خود، برآورد بيش از حد امكان وقوع حادثه ناگوار، احساس مسئوليت به دليل وقوع حوادث ناگوار حتي اگر آن‌ها خارج از كنترل شما باشند، سعي در خلاصي از تمام خطرات موجود در زندگي كساني كه به آن‌ها عشق مي‌ورزيد.

•  افكار ناخوشايند ناخواسته

شناخت درماني به شما كمك مي‌كند تا چشم‌انداز متفاوتي كسب كنيد. همگي ما گاهي افكار عجيب داريم اما اين‌ها فقط افكار هستند. این افکار به اين معني نيست كه شما فرد بدي هستيد يا اينكه اتفاقات ناگواري در پيش هستند. سعي در خلاصي از اين افكار فايده‌اي نخواهند داشت در حضور آن‌ها راحت باشيد و با آن‌ها فقط با كنجكاوي مختصري برخورد كنيد. اگر افكار بيشتري به مغزتان هجوم آوردند مقاومت نكنيد و اجازه دهيد باشند و در مورد آن‌ها هم مثل افكار موجود قبلي رفتار كنيد. به افكار به صورت منفرد توجه كنيد. چه مدركي به نفع و بر عليه واقعي بودن اين فكر وجود دارد.

•  اين تفكر چقدر مفيد است؟ چه راه ديگري براي ديدن اين فكر وجود دارد.
•  بهترين، مهم‌ترين و واقعي‌ترين نتيجه كدام است؟
•  چگونه مي‌توانم به درستي با مشكلات مشابه مشاوره دهم. اگر اين مشاوره متفاوت از آنچه من به خودم مي‌دهم باشد چه عاملي مرا منحصر به فرد مي‌سازد؟

تصمیم گیری درباره افکار

يك درمان‌گر شناختي بر شما كمك خواهد كرد تا تصميم بگيريد كدام يك از افكارتان را مي‌خواهيد تغيير دهيد و به شما ياري مي‌كند تا افكار تازه‌اي را بنا سازيد که متناسب، مفيد و واقع‌گرايانه‌تر باشد. اگر جلسات با يك درمانگر در مطب يك پزشك عمومي (GP)، يك درمانگاه يا گاهي يك بيمارستان برگزار مي‌شوند شما مي‌توانيد شناخت درماني را از طريق تماس تلفني يا در منزل خودتان در صورتي كه قادر به ترك خانه نباشيد به انجام رسانيد. درمان‌گران تحصيل‌كرده اغلب داراي مجوز از انجمن روانشناسان رفتارشناختي بريتانيا هستند.

درمان پاسخ به مواجهه

حدود سه نفر از چهارنفري كه ERP (مواجهه و پيشگيري از پاسخ عملي) تكميل مي‌كنند تا حد زيادي از آن كمك مي‌گيرند. از بين افرادي كه بهبود مي‌يابند يك نفر از چهارنفر علائمي را در آينده نشان مي‌دهند و درمان بيشتري را نياز خواهند داشت. اما حدود يك نفر از چهار نفر از دريافت روش مواجهه و پيشگيري از پاسخ عملي (ERP) سرباز مي‌زند يا اينكه آن را تكميل نمي‌كند. آن‌ها ممكن است بيش از حد هراسناك يا آشفته باشند تا آن را انجام دهند.

درمان دارويي وسواس

داروهاي ضد افسردگي SSRI (مهاركننده‌هاي انتخابي گيرنده‌هاي سروتونين) ممكن است در كاهش وسواس‌ها و اعمال جبري موثر باشند. حتي اگر شما افسرده نباشيد آن‌ها مي‌توانند به تنهايي يا همراه با درمان شناختي رفتاري (CBT) براي وسواس متوسط يا شديد استفاده شوند. چنانچه درمان با SSRI به مدت سه ماه تاثير درماني نداشت،‌ قدم بعدي تغيير دارو به يك SSRI ديگر يا دارويي به نام كلوميپيرامين (clomipiramine) است.

حدود شش نفر از ده نفر با درمان دارويي بهبود مي‌يابند. به طور متوسط علائم ايشان به نصف تقليل مي يابد. درمان ضد وسواس حتي با OCD بسيار طول كشيده، به پيشگيري از عود وسواس  كمك مي‌كند. متاسفانه نيمي از كساني كه درمان دارويي را قطع مي‌كنند دوباره علائم بيماري را بعد از چند ماه نشان مي‌دهند. اين امر چنانچه درماني دارويي با درمان رفتارشناختي (CBT) همراه گردد بسيار نامحتمل‌تر خواهد بود.

دارو يا درمان مصاحبه‌اي؟

مواجهه درماني (ERP) در موارد خفيف مي‌تواند بدون كمك يك كارشناس صورت گيرد که روشي مؤثر بوده و ‌در عين حال هيچ اثر جانبي به جز اضطراب ندارد. از سوي ديگر اين روش عزم و اراده و تلاش بسياري مي‌طلبد. اگر شما OCD خفيف داريد CBT تنها برايتان كافي خواهد بود. CBT و درمان دارويي احتمالاً به طور يكسان موثرند. اگر شما وسواس متوسط تا شديد داريد مي‌توانيد بين CBT (درمان شناختي رفتاري) (تا ۱٠ ساعت مصاحبه با يك درمانگر) يا  ابتدا درمان دارويي (براي ۱٢ هفته) انتخاب كنيد. اگر بهتر نشديد، بايد هر دو روش درماني را همزمان بكار ببريد. ممكن است در برخي نقاط كشور ليست انتظار چند ماهه براي ديدن يك متخصص وجود داشته باشد. اگر وسواس شما شديد باشد احتمالاً بهترين كار پيش گرفتن هر دو روش درماني از ابتدا باشد.

درمان دارويي تنها چنانچه وسواس شما خفيف نبوده و شما احساس نمي‌كنيد كه بتوانيد اضطراب ناشي از مواجهه درماني (ERP) و بيماري وسواسي جبري خودتان سركنيد. مي تواند يك گزينه به حساب آيد. اين روش براي حدود ٦٠درصد افراد مؤثر است اما احتمال بيشتري براي بازگشت وسواس در آينده وجود دارد (حدود نيمي از موارد در مقايسه با يك چهارم از موارد درمان شده با مواجهه درماني) درمان دارويي بايستي حدود ۱ سال به كار گرفته شود و اين روش براي درمان حاملگي يا شيردهي مناسب نيست. بهتر است اين گزينه‌ها را با پزشك خود درميان بگذاريد تا تمام اطلاعات مورد نياز را در اختيارتان بگذارد. شما همچنين مي‌توانيد از دوستان قابل اعتماد يا اعضاي خانواده‌تان كمك بخواهيد.

چه مي شود اگر درمان  وسواس كمكی نكند؟

پزشك شما مي‌تواند شما را به يك تيم متخصص ارجاع دهد كه شامل روانپزشكان، روانكاران، پرستاران، مددكاران اجتماعي و درمانگران شغلي باشد. آنها ممكن است پيشنهادات زير را مطرح كنند:

• افزودن شناخت درماني به درمان موجهه‌اي يا دارويي.
•  مصرف همزمان دو داروي ضد وسواس مانند كلوميپيرامين و سيتالوپرام
•  مداواي ساير علائم مانند اضطراب، افسردگي و اعتياد به الكل.
•  افزودن داروهاي ضد جنون.
•  همكاري با خانواده و مددكاران براي حمايت و مشاوره.

چنانچه شما با تنها زندگي كردن مشكل داريد ممكن است پيشنهاد به يافتن اقامتگاهي كنند كه افراد مستقر در آن ياري كنند تا استقلال بيشتري به دست آوريد تا از وسواس  بیشتر پیشگیری گردد.