در منابع طب ایرانی جزر یا گزر معادل زردک دانسته شده است. به نظر می‌رسد هویجی که امروز به هویج فرنگی مشهور است نوعی جزر است. نکته جالب اینکه از زمان‌های بسیار قدیم در ایران و در نواحی یزد و اطراف آن بیشتر زردک وجود داشته است. زردک دارای مزاج گرم و تر است.
فهرست محتوا پنهان
معرفی زردک
- فصل برداشت آن زمستان است.
- این ریشه خوراکی کاربردهای وسیعی در طب و سفره ایرانیان داشته است اما مدتی است که تولید و مصرف آن به شدت کاهش یافته و کمتر در میوه فروشی‌ها دیده می‌شود.
- چه زردک و چه هویج فرنگی هر دو در خواص مشترک هستند. توصیه می‌شود افراد از این خوراکی گران‌بها در رژیم غذایی خود به طرق مختلف نظیر آب هویج، سوپ هویج، هویج خام یا پخته، مربای هویج یا هویج پلو بهره ببرند.
خواص گیاه دارویی زردک
- هویج یا زردک مقوی معده بوده و سبب نرمی شکم می‌شود.
- مواد غلیظ موجود در بدن را لطیف و قابل دفع می‌کند. بنابراین برای کم کردن اثرات سو غذاهای غلیظ مانند کله پاچه و حلیم می‌توان از هویج آب‌پز همراه یا بعد از این غذاها استفاده کرد.
- در درمان بیماری‌های تنفسی نظیر ربو (آسم)، سرفه‌های خشک و همچنین سرفه‌های مزمن مفید است. ترکیب خوشمزه‌ای که در درمان سرفه موثر دانسته شده ترکیب آب هویج و شیر است که در مطالعات جدید نیز به آن اشاره شده است.
- مربا و حلوای زردک یا هویج برای تحریک و تقویت قوای باروری بینهایت موثر است.
- پرورده هویج در سرکه (مخلل آن) جهت تحلیل طحال بی‌نظیر است.
- از آنجایی که هویج مقوی معده، روده‌ها و ملین طبع است تجویز آن در کسانی که به علت ضعف دچار یبوست شده‌اند و همچنین در بیماران با ریزه‌خواری بسیار مفید است.
- مصرف زردک باعث افزایش بزاق در دهان شده و مواد معدنی اساسی، ویتامین‌ها و آنزیم‌هایی را که موجب هضم بهتر غذا می‌شوند برای بدن فراهم می‌کند. مصرف منظم این سبزی پرخاصیت کمک خوبی برای پیشگیری از ابتلا به زخم معده و دیگر اختلالات گوارشی است.
- یکی دیگر از خواص هویج خاصیت ادرارآوری آن است که می‌توان از آن در درمان بیماری‌هایی نظیر عدم دفع ادرار یا کاهش حجم ادرار و همچنین در دفع سنگ‌های کلیه و مثانه بهره جست.
- باعث افزایش شیر در مادران شیرده می‌گردد و به علت کمک به باروری یکی از اجزای رژیم‌های باروری محسوب می‌شود.
- آب زردک را اگر روی صورت بکشید باعث روشن شدن و جلوه پوست صورت می‌شود.
بیشتر بخوانید!
موارد منع مصرف
- باید توجه داشته باشیم مصرف زیاد هویج یا آب آن به علت داشتن ترکیبات غنی ویتامین A، باعث افزایش احتمال سقط می‌شود به همین دلیل مصرف آن در دوران بارداری ممنوع بوده و زنان باردار باید از آن پرهیز نمایند.
- جرم نپخته هویج دیر هضم و نفاخ و مضر گرم مزاجان بوده و اصلاح آن با ادویه گرم است.
شیوه استفاده
- تهیه مربا: زردک را ریز کرده و بجوشانید تا کاملا پخته شود. سپس عسل اضافه کرده و به آرامی بجوشانید تا با آب زردک بجوشد و به قوام برسد.
- طبیعت جزر(هویج) در دوم، گرم و تر است ولی بعضی حکما آنرا دردرجه اول، گرم و تر دانسته‌اند به همین دلیل می‌توان آن را برای مدت زمان طولانی به صورت بخار پز یا آب پز استفاده کرد.
- * حلوای جزر نیز به تنهایی و یا همراه با ادویه مناسب است. این حلوا مانند مربای آن و لذیذتر از آن است.
منبع: همکار متخصص طب‌سنتی آقای دکتر محمد عسکرفراشاه
