ترس یا فوبیا شایع‌ترین نوع اضطراب است و نوعی وحشت دائمی از مسئله‌ای است که شخص ترس روبرو شدن با آن را دارد و باعث مختل شدن زندگی روزمره شخص می‌گردد. در این مسئله خود شخص نیز می‌داند که ترسش عقلانی نبوده ولی در درون خود نمی‌تواند آن را کنترل کند و تمام تلاش خود را می‌کند تا با آن موضوع مواجه نشود و هنگام مواجه وحشت بسیار زیاد و غیر قابل تحملی بر او چیره می‌گردد. معمولا درمان این ترس مانند سایر بیماری‌های روانپزشکی با روان‌درمانی و داروهای خاص قابل درمان است.
ترس غیرواقعی یا فوبیا
ترسی است غیرواقعی، شدید که ممکن است فرد به صورت طولانی مدت از یک جسم، شخص، حیوان یا موقعیت داشته باشد.
برخی فوبیا را نوعی اختلال اضطرابی می‌دانند و می‌گویند؛ شخصی که فوبیا دارد یا سعی می‌کند از چیزی که ترس ایجاد می‌کند اجتناب کند یا آن را با اضطراب و پریشانی فراوان تحمل می‌کند. بعضی از فوبیاها بسیار خاص و محدود هستند.
به عنوان مثال، یک شخص ممکن است تنها از عنکبوت (arachnophobia) یا گربه (ailurophobia) بترسد و در این مورد، شخص با دوری کردن از چیزی که می‌ترسد، نسبتاً بدون اضطراب زندگی می‌کند.
برخی دیگر از فوبیاها در مکان‌ها یا موقعیت‌های گسترده‌تر دردسرساز می‌شوند. به عنوان مثال، علائم ترس از ارتفاع (acrophobia) می‌تواند با نگاه کردن به بیرون از پنجره اداره یا با رانندگی روی پل‌های مرتفع بروز کنند. ترس از فضا‌های محصور یا تنگناهراسی (claustrophobia) می‌تواند با سوار شدن به آسانسور یا استفاده از دستشویی کوچک تشدید شود.
افرادی که این فوبیاها را دارند ممکن است نیاز به ایجاد تغییرات چشمگیر در زندگی خود باشند. در موارد شدید، فوبیا ممکن است عامل تعیین‌کننده اشتغال، محل کار، مسیر رانندگی، فعالیت‌های اجتماعی و تفریحی یا محیط خانه شخص باشد.
شاید جالب باشد که بدانید؛ علت واقعی این اختلال ناشناخته است. علت احتمالی آن عبارتست از یک واکنش یادگرفته شده (ساخته شده در ذهن) مثلاً ناشی از تماس با فرد دیگری دارای ترس مشابه، یا داشتن تجربه یک ترس اولیه که همراه با یک شیئی یا موقعیت خاص بوده است. یکی از عللی که می‌تواند عامل ترس موهومی باشد، تجربه‌ای در دوران کودکی است. ترسی که در ضمیر ناهشیار شخص پنهان است.
معرفی فوبیا‌های خاص
هراس‌های ویژه یا فوبیا‌های خاص شامل ترس غیرمنطقی و نامعقول از یک موضوع یا موقعیت خاص است که در اصل می‌توان گفت پنج نوع هراس ویژه وجود دارد:
- هراس از حیوانات: ترس شدیدی که دلیلش یک حیوان یا حشره باشد مانند ترس از مار، عنکبوت‌هراسی، ترس از جوندگان، ترس از سگ و…
- هراس از عوامل طبیعی: ترسی که دلیلش عاملی در طبیعت باشد همچون ترس از توفان، ترس از آب، ترس از تاریکی، ترس از بلندی
- هراس شدید از زخم، تزریق، خون
- هراس موقعیتی: ترس شدیدی که با قرار گرفتن در یک موقعیت خاص ایجاد می‌شود مانند تنگناهراسی، هراس از آسانسور، پرواز، دندان‌پزشکی، تونل، پل‌ها و…
- هراس‌های دیگر: شامل هراس‌هایی است که در چهار گروه فوق نباشند مانند ترس از مرگ، خفگی، بیماری و…
معمولاً هراس‌های ویژه که شایع هستند از دوران کودکی یا نوجوانی آغاز شده و حدود ۵۰ ٪ آن‌ها هم ظرف مدت پنج سال خود به خود برطرف می‌شوند.
مواردی نظیر ترس از هواپیما، مکان‌های بسته، یا ارتفاع ممکن است در اوایل بزرگسالی نیز ایجاد شوند.
درمان مانند درمان سایر انواع هراس است.
چه افرادی بیشتر در معرض ابتلا به هراس یا فوبیا هستند؟
افرادی که سابقه اضطراب خانوادگی دارند، با احتمال بیشتری دچار انوع فوبیا می‌شوند.
سن، وضعیت اقتصادی و جنسیت هم ممکن است در ابتلا به انواع مختلف فوبیا مؤثر باشند.
به‌عنوان مثال زنان با احتمال بیشتری دچار هراس از حیوانات می‌شوند.
در میان کودکان و افرادی که وضعیت اقتصادی نامناسبی دارند، ابتلا به فوبیا‌های اجتماعی رایج‌تر است و همچنین اکثر افراد مبتلا به فوبیای دندان‌پزشکی، مرد هستند.
علائم فیزیکی و جسمانی فوبیاها و هراس‌ها چیست؟
شایع‌ترین علامت جسمانی در فوبیا‌های شدید، حمله هراس است. حمله هراس شامل علائم زیر است:
- تپش قلب و افزایش ضربان
- تنگی نفس
- صحبت‌های بریده یا ناتوانی در صحبت‌کردن
- خشکی دهان
- ناراحتی‌های گوارشی یا تهوع
- بالارفتن فشار خون
- لرزش بدن
- درد در قفسه سینه
- احساس خفگی
- سرگیجه و سیاهی‌رفتن چشم
- تعرق شدید
- احساس مرگ قریب‌الوقوع
البته افرادی که دچار انواع فوبیا یا هراس‌ها هستند، لزوما دچار حمله هراس نمی‌شوند. با این حال حمله هراس یکی از نشانه‌های بسیار مهمِ وجود فوبیاست.
روش های درمان ترس از نظر پزشکی مدرن چیست؟
فوبیاها و هراس‌ها با استفاده از روان‌درمانی و دارودرمانی یا ترکیبی از هردو درمان‌پذیرند.
خودیاری
- شما می‌توانید روش‌های تمدد اعصاب را از طریق گروه‌ها، افراد متخصص یا خودآموزی به وسیله دی‌وی‌دی‌ها، سی‌دی‌ها و یا کتب فرا گیرید.
- تمرینات مرتب به شما کمک می‌کند این کارها را به آسانی انجام دهید، بنابراین می‌توانید از آن‌ها در بحران‌های اضطرابی استفاده کنید.
درمورد اضطرابتان با دیگران صحبت کنید
- ممکن است نخواهید راجع به ترس یا احساس اضطرابتان با اعضای خانواده صحبت کنید اما اگر این کار را بکنید می‌تواند برای شما سودمند باشد. با یک دوست یا فامیل که به او اعتماد دارید و به او احترام می‌گذارید شروع کنید. کسی که شنونده خوبی است. ممکن است خودشان هم همین مشکلات را داشته‌اند یا کسی که این مشکل را دارد بشناسند.
گروه های خود درمانی
- صحبت کردن با مردمی که مشکلات مشابه دارند آسان‌تر است زیرا آن‌ها درک می‌کنند که شما چه تجربه‌ای داشته‌اید. آن‌ها ممکن است بتوانند راه‌هایی برای برآمدن از پس مشکلات پیشنهاد کنند. این گروه‌ها ممکن است روی اضطراب‌ها، ترس‌ها یا روی مشکلات دیگر تمرکز کنند برای مثال گروه‌های زنان، گروه‌های والدین داغدیده، بازماندگان تجاوز.
روان درمانی
- این یک نوع درمان از طریق صحبت است که کمک می‌کند اضطرابتان را درک و کنترل کنید. این نوع درمان می‌تواند در گروه‌ها یا به صورت فردی انجام شود و معمولا به صورت هفتگی بوده و هفته‌ها یا ماه‌ها طول می‌کشد. این درمان به طور کلی فرمی از شناخت-رفتار درمانی محسوب می‌شود.
دارو درمانی
- بنزودیازپین‌ها یا همان آرام‌بخش‌ها گاهی اوقات برای تسکین علائم اضطراب تجویز می‌شوند. آن‌ها ممکن است اعتیاد آور باشند. به همین دلیل باید به مدت 2 هفته یا کمتر استفاده شوند و برای کسانی که سابقه اعتیاد به مواد مخدر یا الکل را دارند استفاده نمی‌شود. معمولا فقط برای تسکین کوتاه مدت اضطراب حاد از آن ها کمک گرفته می‌شود.
- این داروها عبارتند از: لورازپام (آتیوان)، دیازپام (والیوم)، کلرودیازپوکساید(لیبریوم)، آلپرازولام (زاناکس)
- داروهای ضد افسردگی: برای اضطراب خیلی خوب عمل می‌کنند. اگر چه آن‌ها معمولا 2 تا 4 هفته برای عمل کردن نیاز دارند و بعضی باعث تهوع، خواب‌آلودگی، گیجی، خشکی دهان و یبوست می‌شوند.
- بتا بلاکرها: (معمولا برای درمان فشارخون بالا استفاده می‌شوند). در دوزهای کم برای کنترل لرزش‌های فیزیکی اضطراب مورد استفاده قرار می‌گیرند.
- SNRI (مهار کننده بازجذب سروتونین نوراپی نفرین)
SSRI (مهارکننده بازجذب سروتونین ) - بوسپیرون یک داروی ضد اضطراب است و می‌تواند برای یک مدت زمان طولانی‌تر استفاده شود. برای تاثیر بهتر این دارو باید چند هفته از آن استفاده کرد.
