روماتیسم یک بیماری خود ایمنی است که به موجب آن، سیستم ایمنی بدن دچار اختلال می‌شود و این بیماری انواع مختلفی دارد که یکی از آن‌ها روماتیسم مفصلی است که غالباً بانوان به آن مبتلا هستند؛ در این پست قصد داریم در مورد این بیماری، علل وقوع آن، رژیم غذایی مناسب و تدابیری که به کمک آن‌ها میتوانیم از این بیماری پیشگیری و یا آن را تسکین و بهبود بخشیم، صحبت کنیم.
آنچه در مورد روماتیسم باید بدانید…
یکی از بیماری های التهابی مفاصل بیماری روماتیسم است. این بیماری باعث درگیر شدن استخوان‌ها و مفاصل و بافت‌هایی است که در کنار یکدیگر قرار دارند.
- روماتیسم یک بیماری خود ایمنی هم به حساب می‌آید که به موجب آن سیستم ایمنی بدن هم مختل می‌شود.
- روماتیسم به دو دسته تقسیم می‌شود: 1) روماتیسم مفصلی که با آرتریت روماتوئید مشهور است؛ 2) روماتیسم قلبی که به تب روماتیسمی شناخته می‌شود.
عوامل موثر در پدیدار شدن روماتیسم
علاوه بر علل اصلی که در ادامه ذکر می‌شود، عواملی نیز هستند که افراد را بیشتر معرض ابتلا به این بیماری قرار می‌دهند؛ مانند:
جنسیت: بیماری روماتیسم در بین زنان، بیش از سه برابر شایع‌تر از مردان است؛ البته برخی از انواع روماتیسم مثل روماتیسم در ستون فقرات در بین مردان بیشتر به چشم می‌خورد.
سن: این بیماری در تمام ردوه‌های سنی ممکنه دیده شود ولی شیوع آن از سن 40 تا 60 سالگی بیشتر است.
وراثت: اگر یکی از اعضا خانواده شما به این بیماری مبتلا باشد امکان اینکه شما نیز مبتلا شوید زیاد است؛پس پیشگیری کنید.
وزن: افرادی که اضافه وزن دارندو چاق هستند، بیشتر مستعد ابتلاء به بیماری های مفصلی و خصوصاً روماتیسم هستند.
دخانیات: اشخاصی که دخانیات مانند سیگار را استعمال می‌کنند یا در معرض دود آن قرار دارند هم بیشتر مستعد ابتلا به این بیماری هستند.
داروهای هورمونی: همچنین مصرف داروهای هورمونی، مثلا در آی، وی، اف، در تخمدان پلی کیستیک و … شانس بروز این عارضه را در بانوان افزایش می‌دهد.
مهمترین علائم بروز روماتیسم مفصلی چیست؟
از علائم شایع این بیماری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- درد مفاصل همراه با تورم و گاهی قرمزی
- سفتی صبحگاهی مفاصل
- احساس ضعف و خستگی
- تب درجه پایین
- درد و سفتی بیش از 30 دقیقه در صبح یا بعد از نشستن
- کم خونی
- کاهش غیر قابل توجیه اشتها و کاهش وزن
چرا افراد دچار روماتیسم می‌شوند؟
بیشتر بیماری‌های مفصلی از جمله روماتیسم به ویژه در خانم‌ها به دلایل زیر است:
- اثر غلبه سردی در استخوان‌ها؛ یعنی استخوان که خود سرد است، در اثر عواملی سردتر هم می‌شود و علائم بیماری را نشان می‌دهد.
- البته اگر بیماری‌های مفصلی همراه با تورم و قرمزی و گرمی در مفصل، باشند، در این صورت گرمی غلبه پیدا می‌کند.
- خلط زیاد گلو ناشی از مشکلات سینوس‌ها نیز یکی از عامل‌هاست
- اما در بسیاری از موارد عامل خارجی در ایجاد آن نقش ندارد و این خود سیستم ایمنی است که با هدف قرار دادن لایه‌های تولید کننده مایع سینوویال و تخریب آن‌ها باعث ایجاد روماتیسم می‌شود.
چگونه روماتیسم مفصلی را در خانه درمان کنیم؟
اول از همه باید خاطر نشان کنیم که روش‌های درمان درد‌ها و روماتیسم‌های مفصلی با توجه به علل آن متفاوت است.بنابراین یک نسخه واحد برای بیماری‌های مفصلی قابل پیشنهاد نیست. اما در کنار زیر نظر پزشک بودن، می‌توان توصیههای زیر را نیز به کار بست.
از طرفی بسیاری از بیماری‌ها ریشه در عادات غذایی نادرست دارند، بنابراین اصلاح روش غذا خوردن در پیشگیری و درمان همه بیماری‌ها از جمله روماتیسم و سایر دردهای مفصلی موثر است؛ پس برای پبسگیری و بهبود علائم به موارد زیر حتماً توجه داشته باشید:
چارچوب کلی درمان
اگر بخواهیم یک چارچوب کلی برای درمان معرفی کنیم، به این شرح است:
1) اصلاح تغذیه
- اگر روماتیسم ناشی از سردی است، باید مصرف سردی‌ها محدود و به طور متعادل از گرمیجات بهره برد.
- اگر روماتیسم ناشی از گرمی باشد، باید مصرف گرمیجات محدود شود.
- افرادباید غذا را خوب بجوند،
- وسط غذا، ۳۰ دقیقه قبل و پس آن از نوشیدن مایعات پرهیز کنند.
- فقط موقع گرسنگی غذا بخورند و قبل از اینکه کامل سیر شوند، از سفره کنار بروند.
- اشخاص باید از پُرخوری به ویژه در شب پرهیز کنند.
- افراد نباید درهم خوری کنند به این معنی که نباید چند نوع غذا را همزمان میل کنند،
- پرهیز از خواب بلافاصله بعد از مصرف غذا و خودداری از نوشیدن آب در حمام، صبح ناشتا یا در بین خواب ضروری است.
رژیم غذایی مناسب روماتیسم مفصلی
رعایت یک رژیم غذایی صحیح می‌تواند به مراتب دردهای مزمن بیماران روماتیسمی را کاهش دهد و کیفیت زندگی آنان را بهبود بخشد.
موارد زیر مواردی هستند که باید حتماً در رژیم غذایی فرد مبتلا گنجانده شوند و به طور متعادل مصرف گردند.
- روغن زیتون و ارده کنجد (استفاده از روغن زیتون فرابکر در آشپزی و در سفره و استفاده از روغن ارده کنجد برای سرخ کردن)
- زیتون (مصرف زیتون همراه غذا)
- سنجد (پودر سنجد خانگی بدون هسته، در برخی تحقیقات جدیدی که صورت گرفته مشخص شده است هسته سنجد امکان ابتلاء به کم خونی را بالا میبرد، بنابراین محض احتیاط خودتان سنجد را بدون هسته پودر کنید.)
- رزماری (اضافه کردن به غذاها)
- زنجبیل (دمنوش زنجبیل و عسل البته اگر جزء موارد منع مصرف زنجبیل نیستید و اضافه کردن کمی از آن به غذا در انتهای پخت)
- دارچین و زردچوبه (اضافه کردن به غذاها و استفاده دوره‌ای نه مداوم (4 هفته) از کپسول‌های زردچوبه موجود در داروخانه‌ها).
- در میان گوشت‌ها، گوشت پرندگان کوچک مانند بلدرچین، کبک و جوجه؛ گوشت بره و گوسفند جوان و به ویژه گوشت شتر مرغ در کاهش درد مفاصل و تورم و التهاب آن در روماتیسم انتخاب خوبی است.
- در زمان حمله بیماری؛ گوشت شترمرغ را با کمی روغن زیتون یا در صورت دسترسی روغن شترمرغ مطمئن و رزماری بپزید و میل کنید.
- بادام درختی، گردو، فندق، تخم کتان، و … جزء دانه‌ها و مغزهای روغنی حاوی مس و سلنیوم هستند و برای بیماران روماتیسمی مفید اما پرکالری است که نباید در مصرف آن‌ها زیاده‌روی کرد چون امکان اضافه وزن وجود دارد.
پرهیزات غذایی
افراد مبتلا به روماتیسم و دردهای مفصلی باید مصرف غذاهای زیر را به ویژه در فصول سرد (پاییز و زمستان) محدود کنند. مانند:
- سوسیس و کالباس و پیتزا
- غذاهای غلیظ مانند: سالاد الویه، آش رشته، حلیم، کله پاچه، حلوا،
- سس مایونز
- برنج کته
- سیب‌زمینی
- گوشت گاو و گوساله
- قارچ
- عدسی
- انواع ترشی
- میوه‌های نارس و میوه‌های (تر) مانند چغندر، خيار و هويج
- و خوردن دوغ، ماست و کشک و …
2) کاهش وزن
کنترل وزن و جلوگیری از اضافه وزن در کنار فعالیت‌هایی مانند پیاده روی سبک در منزل یا بیرون که ماهیت گرم‌کننده خوبی برای مفاصل دارد در کنترل درد و عدم پیشرفت بیماری بسیار موثر است.
3) رفع مشکلات گوارشی
در صورتی که مبتلا به ضعف هضم و مشکلات گوارشی مانند نفخ معده یا یبوست به عنوان بیماری‌های زمینه‌ای مستعد کننده دردهای مفصلی هستید، حتما باید درمان شوید،
- هم در ابتلا به بیماری‌های مختلف مانند درد مفاصل و روماتیسم موثر است.
- بنابراین اشخاص برای تسکین درد مفاصل باید اجابت مزاج روزانه داشته باشند.
4) رفع نزله و ترشحات پشت حلق
یکی از علل بروز بیماری‌های مفصلی خلط زیاد گلو ناشی از مشکلات سینوس‌ها است، بنابراین اگر به مدت طولانی صبح‌ها به ترشحات پشت حلق دچار هستید، این موضوع را جدی بگیرید و آن را درمان کنید.
تدابیر درمانی ترشحات پشت حلق
برای درمان ترشحات پشت حلق، به نوع گرم یا سرد بودن نزله یا زکام؛ توجه نموده و موارد زیر را رعایت کنید:
- عدم قرار گیری در معرض هوای سرد هنگام تعریق یا بلافاصله پس از استحمام
- پوشاندن سر، پیشانی و شقیقه‌های خود با کلاه، روسری و شال در فصول و هوای سرد
- شستشو بینی و حلق با سرم شستشو به مدت دو هفته صبح‌ها ناشتا و شب‌ها قبل از خواب
- بخور روزانه بابونه در صورت التهاب سینوس‌ها
- مصرف روزانه ۷ تا ۱۰ عدد مغز بادام شیرین خام به همراه ۷ تا ۱۰ عدد مویز حداقل به مدت سه ماه
- ماساژ موضعی پیشانی یا ماساژ روزانه ۱۰ دقیقه کف پاها با روغن بنفشه بادام
5) ماساژ و گرم نگه داشتن موضع درد
ماساژ مفاصل با روغن بابونه یا روغن شوید و پوشاندن مفصل قبل از خواب می‌تواند به کاهش التهاب، ورم و ناراحتی کمک کند.
- فیزیوتراپی نیز یکی از روش های موثر در تسکین و بهبود روماتیسم مفصلی است که با مراجعه به کلینیک‌های فیزیوتراپی می‌توانید از آن بهره مند شوید
شما چه تجربه‌ای از بهبود روماتیسم دارید؟
مهرزاد وطن پور (کارشناس و مشاور تغذیه و رژیم درمانی)
با سلام و احترام ، مطالب سایت بسیار عالیست و استفاده بسیاری می کنم . در مورد تجربه بهبود علائم رماتیسم : با استفاده از عرق زنیان و آویشن که برای بهبود نفخ مصرف می کردم ، متوجه شدم که درد و گرفتگی مفاصل دست هایم نیز کاهش پیدا کرده است .