برخی معیارهای اخلاق پزشکی از دیدگاه محمدبن زکریای رازی

در آثار به جای مانده از اطبای مسلمان، به ویژه محمدبن زکریای رازی، نکات مهمی در ارتباط با اخلاق پزشکی مطرح شده است که می توان آن ها را در سه بخش عمده مطرح کرد:

1-رعایت موازین اخلاقی در پرداختن به حرفه ی پزشکی: رازی با توجه به نظریات پزشکان برجسته ی معاصر و پیش کسوت خود، تاکید زیادی بر ویژگی های شخصیتی متعددی می کند که پزشک باید از آن ها برخوردار باشد تا بتواند شایسته ی طبابت باشد. به عنوان مثال، وارستگی و آراستگی در ظاهر و رفتار، رازداری، پرداختن به مطالعه، خودداری از اتلاف وقت در کار های بیهوده و ناشایست، عدم توجه به مادیات و استفاده از طبابت به عنوان تجارت، داشتن اعتماد به نفس مناسب در هنگام کار و احترام گذاشتن به بیمار، از ویژگی های پزشک خوب به شمار می آیند.

2-رعایت موازین اخلاقی در امور پژوهشی: یکی از ویژگی هایی که رازی را نسبت به اکثریت پزشکان – و حتی ابن سینا – ممتاز می کند، رعایت اخلاق در پژوهش است. رازی، هر جمله و نقل قولی را با ذکر ماخذ می آورد و حتی مطالبی را که از ماخذ ناشناخته می آورد، تاکید می کند که از کتابی با نویسنده ی مجهول آورده ام. وی به پزشکانی خرده می گیرد که مطالب دیگران را به گونه ای نقل کرده اند که گویی خودشان آن را انجام داده اند و می گوید که این کار، شایسته ی پزشک نیست.

3-رعایت موازین اخلاقی در امور درمانی: رازی برای هر اقدام درمانی، خود را موظف به رعایت اخلاق، دقت، امانت و احساس تعهد نسبت به بیمار می داند. به عنوان مثال، تاکید می کند که هیچ گاه نباید پیش از شناسایی عامل درد، داروهای ضد درد را تجویز کرد، بلکه باید عامل را شناسایی کرده، به اقدام برای زدودن آن پرداخت. در همین راستا تاکید می کند که در برخی از موارد پزشکان، درد چشم را با تریاک یا دیگر داروها درمان کرده اند که منجر به کوری شده است. هم چنین تاکید کرده که زیاده روی در مصرف برخی داروهای به ظاهر سودمند- هم چون زعفران که رنگ رخسار را نیکو می گرداند- ممکن است به عوارض وخیم و حتی غیر قابل جبرانی بینجامد. هم چنین می افزاید که باید از به کار بردن داروهای متعدد برای برطرف کردن علامت های مختلف خودداری کرد، زیرا ممکن است چند علامت، همگی مربوط به یک عامل باشند و با درمان عامل، همه ی آن علایم زدوده شوند. در اصل مقاله هر کدام از موارد فوق به تفصیل مورد بحث قرار گرفته است.