درباره کتاب تدارک السموم
کتاب تدارک السموم اثر غياث الدين طبيب برای ابوالغازی سلطان حسين بهادر خان معزالدين (صفوي 1135-1105هـ.ق) است. ايشان يكی از پزشكان بنام دوره صفوی بوده است كه متأسفانه با مراجعه به منابع دوره صفوی اطلاعات چندانی از آن پيدا نشد.
آشنایی با محتوای کتاب تدارک السموم
رساله تدارک السموم در دو قسمت تدوين شده است: يكم زهرهای خوردنی در سه مقاله: 1. زهرهای كانی؛ 2. زهرهای روينده و 3. زهرهای حيوانی. دوم در دو مقاله: 1. حشرات؛ 2. آنچه به دندان گزند. بخشی از متن کتاب در ادامه آورده شده است:
«بدانکه بدن انسان که ترکیبش از اعضا و ارواح است همیشه بواسطه ریاضات که عبارت از حرکات اعضا است و بسبب اعراض که کنایت از حرکات ارواح است در تحلیل و کاهش است و نیز مجلات خارجیه چون هوا و غذا ممد این معنیست…
اما بعد این رسالهایست در معالجه زهرها و چون زهر بر دو نوع است یکی آن که خورده شود و دیگری آنکه جانور زهرداری بگزد این رساله را مشتمل بر دو قسم ساختم و در اول هر قسمی قاعده جند کلی آوردم که ناچار هر که خواهد که در آن قسم شروع کند آن قاعدهها را باید دانست و در خاتمه رساله از گریزاندن گزندهها سخن رانده خواهد شد تا از این باب هیچ چیز نامعلوم نماند و بدانکه در این رساله که بتدارک سموم موسوم است سمومی را آوردهام که معروف و مشهور است و در اکثر مواضع موجود، نه آن را که متروک و مهجور است و از میان مفقود…
پیه بز یا روغن گاو بر آتش افکنند و یا آب انکوژه در خانه پاشند کژدم بگریزد اگر کسی فندق بخود دارد گژدمش نگزد و از دود درخت انار جمیع حشرات گریزانند گفتهاند که کرباسه از زعفران بگریزد و زنبور از بخار سیر و گوگرد بلکه از مطلق دود بگریزد و چون آب خطمی یا زیت بر خود مالند نگزد و نیز به تجربه پیوسته که چون زبان را به دندان گیرند زنبوران نگزند حقیر زرد نتواند گزید.
یکی از ظرفا روزی به بنده نوشته بود که میگفتی که زبان چون زیر دندان گیرند زنبور نگزد گویا سهو لسان بوده زیرا که چنین کردم و زنبور سرخ بر دست نشاندم گزید حالا علاج چیست بنده نوشتم که آن قاعده در شان زنبور زردست اما زنبور سرخ را جگر زیر دندان باید گرفت.»
