واژینیسموس یکی از مشکلات آزاردهنده و دردناک مربوط به دستگاه تناسلی زنان است که برخی از بانوان بدان دچار هستند و متأسفانه به دلیل اینکه نمی‌توانند آن را با کسی در میان گذارند در هاله‌ای از ابهام باقی می‌ماند و باعث اختلاف زناشویی و چالش‌های عدیده‌ای می‌گردد. حتی یکی از اصلی ترین دلایل باکره ماندن برخی از خانم‌ها پس از ازدواج، بیماری به نام واژینیسموس است که ممکن است از وجود آن کاملاً بی خبر باشند. این موضوع باعث ایجاد حس بی‌کفایتی، حس گناه، تنفر و ترس از رابطه، تردید و بسیاری از احساس‌ها و باورهای ناخوشایند و آزار دهنده می‌شود. بنابراین ما در این پست قصد داریم بررسی کنیم که واژینیسموس چیست؟ چرا دچارش می‌شویم؟ و چگونه می‌شود آن را درمان کرد؟
«در ابتدا لازم می‌دانم پیش از هر مطلبی، این اطمینان را به شما بدهم که این مشکل با درصد بالایی قابل برطرف شدن و درمان است و یک مشکل لاینحل و دائمی نیست».
واژینیسموس چیست؟
در ابتدا لازم است تعریف صحیحی از این مشکل ارائه شود، زیرا اکثر مراجعه کنندگانی که با شکایت واژینیسموس به پزشکان مراجعه می‌کنند، دچار واژینیسموس واقعی نبوده و بیشتر دچار اختلالات اضطرابی و ترس از رابطه جنسی هستند و این اضطراب و ترس است که مانع انجام رابطه جنسی می‌شود و نه واژینیسموس.
پس: « واژینیسموس را با ترس و اضطراب از رابطه جنسی اشتباه نگیرید، بلکه ترس از رابطه، عاملی موثر در بروز واژینیسموس است»
هر آنچه باید درباره واژینیسموس بدانید
واژینیسموس عبارت است از انقباض عضلات پیرامون واژن، انقباض غیرارادی مهبل یا مهبل گرفتگی
واژینیسموس، زمانی معنا پیدا می‌کند که فرد بخواهد در رابطه جنسی‌اش دخول را تجربه کند یا چیزی مانند تامپون را وارد واژن کند، اما واژن به دلیل انقباض غیرارادی عضلات کف لگن، دچار گرفتگی و سفت شدگی شود. این حالت منجر به اسپاسم عضلانی عمومی شده و هر گونه سعی برای دخول باعث دردهای شدید و تنگی نفس موقت می‌شود.
این وضعیت که به آن واژینیسم هم گفته می‌شود، کاملاً غیرارادی و غیرقابل کنترل بوده و مانع از وارد شدن هر جسم خارجی حتی انگشت یا تامپون به واژن می‌شود.
آیا واژینیسموس قبل از اولین رابطه جنسی، قابل تشخیص است؟
بارها این سوال از طرف خانم‌هایی که هنوز رابطه جنسی نداشته‌اند، پرسیده می‌شود که چطور می‌شود فهمید ما در آینده واژینیسموس خواهیم داشت یا خیر؟ یا ابراز نگرانی می‌کنند که ما خیلی از رابطه می‌ترسیم پس حتماً مبتلا به این بیماری هستیم!
- حقیقت این است که تا زمانی که کسی تلاشی برای دخول نکند، معلوم نمی‌شود که بیماری واژینیسموس دارد یا خیر!
- حتی با وجود نشانه‌هایی مانند ترس از تماس و لمس آلت تناسلی در معاینه پزشکی، هم مشخص نمی‌شود؛ چون بسیاری از افراد هستند که در معاینه مشکلی ندارند ولی قادر به برقراری رابطه جنسی کامل و بدون درد نیستند.
- از طرفی شخصی ممکن است بی نهایت از اولین رابطه جنسی بترسد ولی هنگام دخول، هیچ مشکلی نداشته باشد.
- یا برعکس بسیاری از بیماران، هیچ ترس و نگرانی از رابطه نداشتند ولی با تعجب دیده‌اند که رابطه کامل و بدون احساس درد برایشان مقدور نیست.
انواع واژینیسموس
واژینیسموس انواع مختلفی دارد و این مشکل می‌تواند در سنین مختلف، برای خانم‌ها دردسرساز شود:
واژینیسموس اولیه
واژینیسموس اولیه بدین معنی است که فرد به خاطر این مشکل هیچوقت نتوانسته یک رابطه جنسی کامل و رضایت بخش داشته باشد. حتی استفاده از تامپون یا انجام معاینات تخصصی در حوزه زنان و زایمان برای افراد مبتلا به واژینیسموس دشوار است.
خانم‌های مبتلا به واژینیسموس اولیه، اغلب این مشکل را در حین اولین اقدام برای مقاربت جنسی احساس می‌کنند و در نهایت شرایط دخول برای آنان شکل نمی‌گیرد. تماس آلت تناسلی مردانه با دهانه واژن در این حالت، احساسی مثل برخورد کردن به یک دیواره را برای زوج‌ها به وجود می‌آورد.
در این حالت، خانم‌ها با درد، اسپاسم عضلانی و حتی تنگی نفس موقتی، مواجه می‌شوند. البته وقتی که اقدام برای انجام دخول متوقف شود، این علائم نیز از بین خواهند رفت.
واژینیسموس ثانویه
واژینیسموس ثانویه نیز شامل مواردی می‌شود که فرد پیش از این می‌توانسته رابطه جنسی طبیعی و کاملی داشته باشد اما اکنون به دلایلی که در ادامه خواهد آمد دچار واژینیسموس شده و نمی‌تواند رابطه جنسی داشته باشد. واژیمیسموس ثانویه ممکن است در هر مرحله‌ای از زندگی خانم‌ها اتفاق بیفتد و همیشه احتمال بروز این اتفاق برای خانم‌هایی که هرگز مشکل واژینیسموس نداشته‌اند، وجود دارد.
علل موثر بر بروز واژینیسموس ثانویه:
- یک حادثه خاص مانند ابتلا به بیماری
- یائسگی یا یائسگی زودرس
- اتفاقاتی نظیر سوانح و حوادث ناخوشایند و ناخواسته
- مشکلات عاطفی موجود در زندگی مشترک
- عفونت‌ها و خشکی واژن
- جراحی یا زایمان
واژینیسموس همیشگی
واژینیسموس همیشگی در تمام دوره‌های زندگی فرد وجود دارد و هر چیزی که بخواهد وارد واژن شود، باعث آزار او خواهد شد.
واژینیسموس موقعیتی
واژینیسموس موقعیتی، فقط در موقعیت‌ها و شرایط خاص، اتفاق می‌افتد، مثلاً ممکن است این نوع واژینیسموس هنگام رابطه جنسی تجربه شود، اما هرگز موقع استفاده از تامپون یا معاینات تخصصی زنان و زایمان احساس نشود.
یا خانمی ممکن است در ازدواج اولش که ازدواج ناموفقی بوده یا همسرش، فرد بدخلقی بوده؛ این مشکل را تجربه کند ولی در ازدواج دومش چنین مشکلی نداشته باشد. به این حالت، می‌گوییم: واژینیسموس موقعیتی.
علائم و نشانه‌های واژینیسموس
علائم واژینیسموس یا دخول دردناک، در میان افراد مختلف با همدیگر، متفاوت است، با این حال، علائم و نشانه‌های این مشکل می‌تواند شامل موارد زیر باشند:
- مقاربت دردناک، همراه با گرفتگی واژن و درد که ممکن است حتی به گزیدگی یا سوزش واژن منجر شود.
- سخت شدن یا غیرممکن شدن دخول
- احساس درد طولانی مدت در حین رابطه جنسی، چه با علت مشخص، چه بدون علت مشخص
- احساس درد موقع استفاده از تامپون
- احساس درد موقع معاینات تخصصی زنان و زایمان
- اسپاسم عضلانی عمومی یا تنگی نفس موقع اقدام برای دخول
نکات مهم
- درد در واژینیسموس می‌تواند دامنه وسیعی داشته باشد (از حالت خفیف تا حالت شدید) و آزاردهندگی آن نیز همین‌طور ( از احساس ناخوشایندی تا احساس سوزش).
- توجه داشته باشید که اگر فردی به واژینیسموس مبتلا باشد، نمی‌تواند انقباضات عضله‌های واژن را کنترل یا متوقف کند.
- پس؛ انقباض به صورت ارادی، شامل واژینیسموس نمی‌گردد، همچنین عدم وجود انقباض‌های غیر ارادی در این ناحیه، تشخیص واژینیسموس را رد می‌کند.
- واژینیسموس مانع از برانگیختگی جنسی افراد نمی‌شود، اما می‌تواند آنان را نسبت به رابطه جنسی مضطرب و نگران کند تا حدی که باعث دوری کردن این افراد از رابطه جنسی یا روند دخول شود.
- واژینسموس یک واکنش غیرارادی است و مقصر این مشکلات هم نه زنان هستند نه مردان، پس چیزی برای سرزنش کردن طرف مقابل در این موارد وجود ندارد.
چرا دچار واژینسموس یا درد در رابطه جنسی می‌شویم؟
واژینیسموس از مشکلاتی است که می‌تواند به علت عوامل استرس زای روانی و یا ترکیبی از هر دوی این‌ها ایجاد شود. از طرف دیگر، واژینیسموس می‌تواند حالت پیش‌بینی پذیر پیدا کند و زمانی که فرد انتظار چنین اتفاقی را داشته باشد، واقعاً اتفاق بیفتد:
علل روانی
- ترس از درد، آسیب دیدن یا بارداری
- تمایل ناخودآگاه برای جلوگیری از ورود آلت تناسلی مرد به خاطر عوامل عاطفی یا روانی (ترس، اضطراب، عصبانیت یا تنفر از فعالیت جنسی)
- مشکلات در زندگی مشترک مانند بدرفتاری یا خشن بودن همسر یا احساس آسیب‌پذیری در مقابل همسر
- اتفاقاتی مانند قربانی تجاوز شدن یا قربانی سوء استفاده دیگران
- اولین تجربه‌های جنسی با سابقه صدمات و آسیب جنسی
- تجربه‌های مخرب در دوران کودکی مانند تماشای تصاویر جنسی
- باورهای نادرست در مورد رابطه زناشویی که یک زن از اطرافیان و دوستانش شنیده است.
علل جسمانی
- ابتلاء به بیماریهای خاص مانند عفونت مجاری ادراری یا عفونت قارچی واژن
- مشکلات اساسی در زندگی مانند سرطان یا ام اس
- زایمان
- یائسگی و یائسگی زودرس
- حساس نبودن همسر، ناكافی بودن یا ماهرانه نبودن اعمال جنسی مقدماتی و جدی نگرفتن پیش نوازی قبل از شروع رابطه جنسی
- خشکی واژن
- عوارض جانبی داروها
کلاً در اختلالات جنسی به ندرت پای علت‌های جسمی در میان است و در این زمینه هم، غالباً در اکثر افراد، نقش علل جسمی کمرنگ‌تر است، چرا که بیشتر این افراد با روان‌درمانی بهبود یافته و مشکل‌شان حل می‌شود.
تشخیص و درمان واژینیسموس
آنچه که مهم است این است که قسمت عمده این مشکل به خاطر ترس از انجام رابطه است و انقباض عضلات نیز ثمره این موضوع و برخی دیگر از علل است که در بالا به آن پرداخته شد. این مشکل یک فاجعه غیرقابل حل نیست و قابل درمان است.
هدف گذاری اصلی در درمان واژینیسموس به کاهش گرفتگی و تنگ شدن بی اختیار عضله‌ها و کاهش ترس از درد اختصاص دارد. همچنین، مقابله با هر گونه ترس دیگری که با این مشکل مرتبط باشد، در دستور کار پزشکان برای روند درمانی، قرار خواهد گرفت:
روندهای درمانی معمولاً شامل موارد زیر هستند:
1) معاینات اولیه توسط پزشک
پزشک (پزشک متخصص زنان) برای تشخیص واژینیسموس، هم سابقه پزشکی فرد را بررسی می‌کند و هم معاینات لازم برای بررسی لگن را انجام خواهد داد.
2) تشخیص علت زمینه‌ای
هر گونه علت زمینه‌ای ممکن مانند ابتلا به بیماری باید در وهله اول درمان، مورد توجه قرار گیرد و در صورت وجود ابتدا این موارد درمان شود.
3) درمانگری جنسی و مشاوره
خیلی از بانوان با نحوه عملکرد بدن و واکنش‌هایش در حین رابطه و دخول جنسی آشنایی ندارند و همیشه ترس از درد و آسیب پذیری دارند، در این مواقع، بهتر است بدن خود را بهتر بشناسید، تصاویر آناتومی ناحیه تناسلی زنان را ببینید،
یا به صورت فردی یا با همسر خود به درمانگرانی که در زمینه اختلالات جنسی تخصص دارند (سکسولوژیست‌ها)، مراجعه و آموزش‌های لازم درباره آناتومی بدن و مکانیسم‌های بدن در حین برانگیختگی جنسی و آمیزش جنسی و همچنین اطلاعات مناسب در مورد عضله‌های دخیل در مشکل واژینیسموس را دریافت نمایید.
4) انجام تمرین‌های روانی
اگر علل واژینسموس شما علل روحی و روانی دارد، آن‌ها راشناسایی و یادداشت کنید و در ادامه برای برطرف کردن آن‌ها تلاش کنید یا از طریق مطالعه و یا از طریق کمک گرفتن از مشاوره و درمانگران اختلال جنسی.
قبل از اولین رابطه جنسی خود، تصورات اشتباه خود را اصلاح کنید، رابطه جنسی هیچ دردی ندارد مگر این که عضلاتتان را منقبض کنید. اگر اولین دخول با آمادگی و تحریک و رطوبت کافی واژن انجام شود و نوع پرده بکارت، نرمال باشد، هیچ دردی نخواهید داشت.
7) انجام تمرین‌های عاطفی
این تمرینات به فرد کمک می‌کند تا عوامل احساسی که منجر به واژینیسموس می‌شود را تشخیص دهد، بیان کند و حل نماید، به عنوان مثال از همسر خود بخواهد پیش نوازی قبل از رابطه را فراموش نکند و وی را برای برقراری رابطه آماده نماید.
6) استفاده از وان آب گرم
در واژینیسموس خفیف خانم‌ها می‌توانند قبل از نزدیکی از وان آب گرم و یا نشستن در لگن آب گرم استفاده کنند. حدود 20 دقیقه نشستن در آب می تواند به ریلکس شدن عضلات واژن کمک کرده و مانع انقباض بیش از حد ماهیچه‌ها موقع دخول شود.
7) انجام تمرینات کنترل کف لگن از جمله تمرین کیگل (کگل)
تمرین ورزشی کگل، یکی از مهم‌ترین، تمریناتی است که برای مقابله با مشکلاتی چون زودانزالی و واژینیسموس، توصیه می‌شود. برای انجام دادن تمرین کگل، فرد باید به صورت مکرر، عضلات کف لگن را سفت و شل کند تا از این طریق بتواند میزان کنترل خودش را بر روی واژن، رکتوم و مثانه افزایش دهد.
ورزش کگل برای واژینیسموس
برای انجام تمرین کگل، به پشت بخوابید و زانوها را خم کنید. دست‌ها را نزدیک بدن قرار داده و سرتان پایین باشد. در حالی که عضلات شکم و لگن شما ریلکس هستند، مانند حالت ادرار کردن، عضلات کف لگن را شل کنید. سپس عضلات کف لگن را به سمت و بالا بکشید. 5 ثانیه در این حالت مکث کنید. سپس 10 ثانیه استراحت کنید. 10 مرتبه پشت سر هم این کار را تکرار کنید. می توانید هر هفته انقباض را بیشتر کنید و به 10 ثانیه مکث برسانید.
برای این تمرین مراحل زیر را انجام دهید.
- مثانه را خالی کنید
- عضلات کف لگن را منقبض کرده و تا 10 بشمارید
- عضلات کف لگن را آزاد کنید و تا 10 بشمارید
- این چرخه را 10 بار پشت سر هم تکرار کنید
- هر رور باید 3 بار این کار را انجام دهید؛ بیشتر از این نباید تمرین کنید.
- حین انجام تمرینات هرگز عضلات، شکم، باسن را ران را درگیر نکرده و اشتباهی آن‌ها را منقبض نکنید.
- نتایج این درمان را بعد از یک هفته تا 3 الی 4 ماه تمرین مداوم می‌توانید ببینید.
- برای شروع می توانید 2 تا 3 ثانیه این کار را بکنید. اما به مرور زمان سعی کنید بیشتر از 2 ثانیه طول بکشد و به 10 ثانیه مکث در هر انقباض برسید.
- طی انجام ورزش کگل باید تنفس معمولی خود را داشته باشید و نفس خود را حبس نکنید.
برای این که عضلات کف لگن خود را درست بشناسید و این تمرین را به درستی انجام دهید، تمرین کامل کیگل را در پست زیر را مطالعه کنید.
مزایای تمرینات کیگل
- درمان بی اختیاری ادرار
- جلوگیری از افتادگی مثانه و رحم
- جلوگیری از افتادگی راست روده
- تقویت نعوظ
- درمان واژینیسموس
این تمرین ساده را دست کم نگیرید، نردیک 80% افراد با همین تمرین، بهبود یافته‌اند.
8) کاهش حساسیت در دخول
به خانم‌ها توصیه می‌شود هر روز با روغن بنفشه بادام یا روغن کدو کشاله ران و زیرناف را در زمان غیر پریودی ماساژ دهند و ناحیه پیرامون واژن را بدون ایجاد درد لمس کنند و هر چه به ورودی واژن نزدیکتر باشد بهتر است. آن ها باید هرروز تلاش کنند نسبت به روز قبل به ورودی واژن نزدیکتر شوند. درصورتی که بتواند اطراف واژن را لمس کنند، تشویق می‌شوند که لب های واژینال را لمس و باز کند. مرحله بعد این است که انگشت تمیز خود را داخل واژن فرو کنند.
استفاده از واژن دیلاتور
- در مرحله اول بیمار باید در بر روی تخت دراز بکشد، زانو خود را 90 درجه بالا آورد و در صورت دلخواه کف پاها را به دیوار تکیه دهد (وضعیت لیتوتومی)
- سر واژینال دیلاتور را به لوبریکانت یا هر روان کننده دیگری، آغشته نماید.
- در این زمان بیمار می‌بایست عضله‌ی کف لگن را منقبض کرده و مجددا ریلکس کند.
- دیلاتور آغشته شده به لوبریکانت باید به صورت تدریجی به داخل واژن وارد شود.
- واژینال دیلاتور می‌بایست در زمانی که عضله در حالت ریلکس قرار دارد به میزان بیشتری وارد واژن شود.
نکته مهم: واژینال دیلاتور نباید با فشار وارد واژن شود. زمانی که بیمار ریلکس می‌باشد، واژینال دیلاتور با کوچک‌ترین اشاره‌ای وارد واژن می‌شود.
برای درمان واژینیسموس استفاده از واژینال دیلاتور با پروتکل زیر توصیه می‌شود:
- ۵ روز در هفته به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه (در زمان استفاده از هر سایز واژینال دیلاتور در هر نوبت استفاده بیمار می‌بایست چند بار عضله‌ی کف لگن را منقبض کرده و دیلاتور را در واژن خود حس نماید.)
- بیمار ۳ هفته بعد باید مجددا پی‌گیری شود.
- ۲ تا ۳ هفته بعد از این که بیمار قادر باشد از بزرگترین سایز واژینال دیلاتور استفاده نماید نشان از درمان مشکل واژینیسموس بیمار می‌باشد.
چگونه با واژینیسموس کنار بیاییم؟
اختلال در عملکرد جنسی می‌تواند هر رابطه مشترکی را دچار مشکل کند، به همین دلیل منفعل نبودن فرد و جدی گرفتن روندهای درمانی می‌تواند تا حدود زیادی برای محافظت از زندگی مشترک حیاتی باشد.
به یاد سپردن این نکته بسیار مهم است که هیچ چیزی برای شرمندگی و خجالت کشیدن وجود ندارد، پس صحبت کردن با همسر درباره احساسات و ترس‌هایتان نسبت به رابطه جنسی، می‌تواند او را از جزئیات مشکل شما آگاه کند و باعث آرامش شما شود.
متخصصان روانپزشکی، پزشکان متخصص زنان و روان درمانگران جنسی (سکس تراپ‌ها) می‌توانند راه‌‌های مختلفی را برای غلبه بر مشکل واژینیسموس به شما پیشنهاد دهند، بسیاری از افراد پس از سپری کردن دوره‌های درمانی واقعاً بهبود می‌یابند.
استفاده از روان‌کننده‌های طبیعی (روغن‌های طبیعی)، ژله آلوئه ورا یا ژل لوبریکانت و قرار گرفتن در موقعیت‌ها و پوزیشن‌های بدنی مناسب، می‌تواند به شما برای راحت‌تر کردن رابطه جنسی کمک کند.
حرف پایانی…
اختلال جنسی در مردان و زنان دیده می‌شود و معمولاً می‌تواند درمان شود. این تقصیر شما نبوده و چیزی خجالت آور نیست. با این وجود، این اختلالات می‌توانند روابط شما و کیفیت زندگی شما را تحت تاثیر قرار دهند، به همین دلیل باید هرچه سریع‌تر در جهت رفع و درمان آن‌ها اقدام نمایید.
