بسیاری از زنان باردار برای رفع ویار و مشکلات دیگری که در دوران بارداری به سراغشان می‌آید، به طب سنتی رجوع می‌کنند و علاج دردشان را در استفاده از انواع دمنوش‌ها و گیاهانی می‌دانند که بدون نسخه و تنها توسط اطرافیان تجویز شده‌اند. در حالی که استفاده از انواع این گیاهان بدون توجه به عوارض آن‌ها می‌تواند مادر و جنین را در معرض خطر قرار داده و حتی منجر به سقط جنین شود. دوران بارداری دوران حساسی است و پای سلامت یک نوزاد در میان است، بنابراین در این دوران،حتی الامکان جوانب احتیاط را رعایت فرمایید و خودسرانه و با فرض بی‌خطر بودن، اقدام به مصرف هر داروی یا دمنوش یا عرق گیاهی نکنید.
اهمیت مصرف مایعات و نوشیدنی‌ها در زمان بارداری
اغلب به بانوان باردار توصیه می‌گردد جهت جلوگیری از یبوست از مرطبات و مایعات زیاد استفاده کنند اما این به معنی مشخص کردن تعداد لیوان و حجم مشخصی از آب نیست، بلکه هر گاه احساس تشنگی، سردرد و … نمودند می‌توانند از مایعات که شامل آب، شربت‌ها و دمنوش‌های مجاز می‌باشد، در بین میان‌وعده‌های خود بهره بگیرند اما به چند شرط:
- مایعات سرد و یخ یا بیش از اندازه داغ نباشند.
- مایعات همراه غذا و بلافاصله بعد از غذا مصرف نشوند، مگر در صورت ضرورت و به صورت کم و جرعه جرعه
- در حالت ناشتا و بلافاصله قبل از خوابیدن و به تختخواب رفتن هم نباشد.
یعنی بهتر است مایعات مورد نیاز بانوی باردار در زمان میان‌وعده‌ها جبران شود.
مایعات و نوشیدنی‌های مناسب در زمان بارداری
بانوان باردار بسته به شرایط خود و عدم حساسیت به یکی از موارد زیر، می‌توانند به صورت متعادل از شربت‌های مفید زیر بهره ببرند:
- شربت سکنجبین
- شربت عسل با لیمو ترش تازه
- شربت لیمو و نعناع (موهیتوی تازه) بدون آب گازدار
- شربت شیره انگور با کمی گلاب
- آب سیب (فقط زیاده روی نکنند که موجب دل درد یا تشدید یبوست نشود)
مصرف دمنوش در دوران بارداری آری یا خیر؟
از آنجا که در مورد مناسب بودن بسیاری از گیاهان و دمنوش‌ها در دوران بارداری آزمایش و تحقیقات مشخص و کاملی صورت نگرفته، بهتر است برای مصرفشان احتیاط را رعایت کنید.
پزشکان توصیه می‌کنند در سه ماهه اول به هیچ عنوان از دمنوش‌های گیاهی‌ای که از بی خطر بودن آن برای بارداری مطمئن نیستید و ترجیحاً از تمام دمنوش‌ها استفاده نکنید.
دمنوش‌های کم خطر یا بی خطر بارداری
با قطعیت نمی‌توان در مورد بی‌خطر بودن یک دمنوش برای همه بانوان باردار صحبت کرد و مصرف یک دمنوش گیاهی را پزشک با توجه به شرایط جسمی شما مشخص می‌کند، ولی برخی از دمنوش‌هایی که بیشتر پزشکان و متخصصان معتقد هستند که مصرف آن در دوران بارداری خطری ندارد عبارتند از:
- دمنوش سیب
- دمنوش به
- دمنوش گل محمدی (گل سرخ)
- چای کمرنگ و سیاه ایرانی و چای سفید (به صورت یک وعده در روز)
زنان باردار می‌توانند دمنوش‌های گل محمدی، سیب و به را در دوران بارداری با خیال راحت استفاده کنند، اما نکات زیر را نیز مدنظر قرار دهند:
- دمنوش بِه را نباید ناشتا مصرف کرد، زیرا ممکن است در این صورت یبوست ایجاد شود، ولی اگر این دمنوش پس ازغذا و با فاصله مناسب استفاده شود، یبوست برطرف و از ترش کردن معده هم پیشگیری می‌شود.
- دمنوش گل محمدی هم اگر پس از غذا مصرف شود، علاوه بر اینکه از ترش کردن معده و رفلاکس جلوگیری می‌کند، نقش مؤثری در رفع یبوست دوران بارداری هم دارد.
دمنوش‌های پرخطر بارداری
اغلب داروها و دمنوش‌های گیاهی در دوران بارداری اجازه مصرف ندارند و در این میان گیاهان به شدت گرم و تلخ و یا قاعده‌آور می‌توانند باعث خونریزی و سقط شوند، دمنوش‌هایی که مصرف آن‌ها در بارداری، خصوصاً سه ماه اول توصیه نمی‌شود و بهتر است از آن‌ها پرهیز کنید، عبارتند از:
- دمنوش‌های حاوی زعفران
- گل گاو زبان
- سنبل الطیب
- ریشه شیرین بیان
- پونه
- آویشن یا آزربِه
- چای کوهی (گل کوفته)
- بابونه
- بادرنجبویه
- زیره
- زوفا
- رازیانه
- جعفری
- کاسنی
- دمنوش‌های ترش مزه (زرشک، آلبالو و چای ترش)
بنابراین طب سنتی، این دمنوش‌ها را به هیچ عنوان توصیه نمی‌کند، چرا که تحقیقات ثابت کرده مصرف برخی از این گیاهان به ویژه در سه ماهه اول بارداری علاوه بر سقط، منجر به ناهنجاری‌‌هایی در جنین می‌شود.
نکته مهم: برخی از این گیاهان اگر از هفته سی و هفتم به بعد مصرف شوند می‌توانند به تسهیل زایمان کمک کنند، اما حتماً باید پزشک آن را تجویز کند، پس خودسرانه و با هدف پیشگیری از زردی نوزاد یا تسهیل زایمان شروع به مصرف کاسنی، آویشن و … نکنید.
اما و اگرهای زعفران
زعفران هم اگر به مقدار زیاد در دمنوش‌ها یا خوراکی‌ها استفاده شود به علت خاصیت قاعده‌آوری آن، احتمال سقط جنین یا زایمان زودرس وجود دارد. پس بهتر است زعفران به مقدار زیاد یا به مدت طولانی در دوران بارداری استفاده نشود.
اگر باردار بوده و این دمنوش‌ها را مصرف کرده باشیم چه کنیم؟
اگر باردار هستید و ناآگاهانه و در حد یک یا دوبار از این دمنوش‌ها مصرف کرده‌اید، نیازی نیست که نگران شوید، مصرف یک نوبت این دمنوش‌ها مشکلی را ایجاد نمی‌کند؛ اما اگر مقدار مصرفی این دمنوش‌ها زیاد باشد یا روز‌های متوالی استفاده شوند، احتمال بروز عوارض و نارسایی در جنین وجود دارد. زنانی که سابقه سقط جنین در بارداری‌های قبلی خود دارند یا در بارداری فعلی خود، پزشک آن‌ها احتمال سقط جنین را پیش‌بینی کرده است، این افراد باید به هیچ وجه از این دمنوش‌ها استفاده نکنند.
دمنوش مناسب برای ویار بارداری
از آنجا که ویار در اغلب زنان باردار در ماه‌های اول بارداری وجود دارد معمولاً استفاده از جوشانده‌ها و دمنوش‌های گرم ممکن است باعث تشدید حالت تهوع شود. بنابراین اگر زن بارداری تصمیم به مصرف دمنوش برای رفع ویار و حالت تهوع بارداری را دارد، دمنوش‌های به و سیب نسبت به دمنوش زنجبیل ارجح تر هستند.
علاوه بر این در این فصل می‌توان از دمنوش توت فرنگی و برگ‌های این میوه استفاده شود. به طور کلی استفاده از شربت‌های خنکی چون عسل و آب لیمو ترش تازه می‌تواند به کاهش علائم بارداری کمک کند.
اما و اگرهای زنجبیل
زنجبیل اثر ضدتهوعی دارد بنابراین می‌توان این گیاه را برای رفع ویار، حالت تهوع و استفراغ دوران بارداری مصرف کرد، ولی مقدار مصرفی این گیاه باید بسیار کم باشد و برای مدت طولانی مصرف نشود، زیرا زنجبیل اگر به مقدار زیاد یا به مدت طولانی استفاده شود می‌تواند احتمال سقط جنین و زایمان زودرس را به دنبال داشته باشد،
همچتین این گیاه در ماه‌های پایانی بارداری به هیچ عنوان نباید استفاده نشود. البته برخی تحقیقات جدید اثر استفاده از زنجبیل بر اختلالات جنین را بررسی کرده و به همین دلیل توصیه می‌شود مصرف آن با احتیاط انجام شود.
دمنوش مناسب برای سرفه بارداری
استفاده خوراکی از دمنوش‌هایی مانند بابونه، پونه، زوفا، آویشن یا دود دادن عنبرنسارا در سرماخوردگی حین بارداری به ویژه در سه ماه اول ممنوع است، اما عناب یکی از تجویزهای مجاز در بارداری است. این میوه که اغلب به صورت خشک شده در دسترس است، موجب تقویت سیستم ایمنی می‌شود. پس هنگام سرماخوردگی یا وقتی در معرض فرد سرماخورده اید، آن را میل کنید.
عناب در بسیاری از سرفه ها موثر واقع می شود. استنشاق دود عناب نیز برای کاهش علائم سرماخوردگی مثل احتقان گرفتگی بینی در خانم باردار یا اطفال مفید است اما خوردن جرم عناب برای معده ضعیف، سنگین است و بسیاری از خانم‌های باردار را اذیت می‌کند بنابراین بهتر است به صورت دمنوش یا شربت که در ادامه دستور آن گذاشته شده، میل شود.
دمنوش عناب
۵ تا ۷ تا عناب سوراخ شده رو ۱۰ دقیقه به آرومی بجوشونید، با اندکی عسل شیرین کنید و جرعه جرعه بخورید. این دمنوش رو حداقل ۳ بار در روز میل کنید.
شربت عناب
عناب خشک را به مقدار دلخواه با 4 تا 10 برابر آن آب (مثلا 100 گرم عناب با 2 تا 4 لیوان آب) داخل ظرف بریزید تا بجوشد و عناب‌ها پخته شود. در حین پختن با پشت کفگیر عناب‌ها را له کنید و خوب هم بزنید. وقتی عناب‌ها کاملاً له شدند، صاف کنید و به مقداری که عناب ریخته اید شکر سفید با آن مخلوط کنید و دوباره بجوشانید تا به قوام شربت برسد.
این شربت را حداقل ۳ بار در روز با آبی که خیلی خنک نباشد، میل کنید.
حرف پایانی…
در بالا فهرستی از دمنوش‌های گیاهی آورده شد که برای خانم‌های باردار مفید یا مضر هستند، دقت داشته باشید که بدن افراد با یکدیگر متفاوت است و ممکن است یکی از دمنوش هایی که در لیست دمنوش های مجاز قرار دارد، باعث حساسیت کسی شده و خطرناک باشد.
بنابراین حتماً قبل از اینکه تصمیم بگیرید از دمنوش ها استفاده کنید، با پزشک خود مشورت داشته باشید.
