حمام ایرانی در گذشته معنایی متفاوت با امروز داشته است و به عنوان یکی از راه های استفراغ و پاکسازی بدن مورد استفاده قرار می گرفته و زمان نسبتا زیادی به طول می کشیده است، به همین دلیل دستورات ویژه ای برای حمام ارائه شده است و حتی معماری ساختمان حمام اصول و قواعد خاصی داشته که به اجرای اصول طبی کمک می کرده است.
صد افسوس …
در حالی که حمام های اصیل ایرانی به فراموشی سپرده شده و تنها چند نمونه از آنها از جمله حمام وکیل در شیراز و آن هم صرفا به صورت موزه مورد استفاده قرار می گیرد، کشور ترکیه با رسیدگی ویژه به این موضوع، اقدام به بازسازی حمام های قدیمی و ساخت حمام های جدید با روش سنتی کرده و با به کارگیری ماساژ در این حمام ها توانسته یک جاذبه توریستی ایجاد و درآمدهای کلان کسب کند به نحوی که اکنون در دنیا حمام ترکی یا همان Turkish bath به خوبی شناخته شده و حتی در کشورهای دیگر نیز این فرهنگ وارد شده است.
ویژگی های حمام ایرانی
آن چیزی که حمام های ایرانی را متمایز می کند در سه زمینه است: گرمی هوا، رطوبت آب و ساختمان حمام
هوا
حمام از جهت هوای آن گرم کننده بدن است و باید هوای حمام در گرمی و سردی به حسب حال فرد استحمام کننده معتدل باشد. باید توجه داشت که هوای بسیار گرم باعث بازشدن منافذ پوست و تعریق می شود و هوای نیمه گرم و مایل به سردی باعث بسته شدن منافذ پوست و مانع تعریق می گردد.
آب
آب بسیار گرم به مزاج، گرمی می دهد و آبی که گرمای آن از حد ولرم کمتر است به مزاج سردی و رطوبت می بخشد. بهره بردن از گرمای حمام بدون استفاده از آب آن، باعث خشکی بخشیدن به مزاج شده و این امر برای کسانی که رطوبت اضافه و عضلات سست و شل دارند مناسب است.
ساختمان
در گذشته ساختمان حمام سه بخش داشته است: فضای اول سربینه نام داشته که به معنای مزاج سرد و تری بخش است. فضای دوم یعنی راهرویی که سربینه را به گرم خانه متصل می کرد، مزاج گرم و تر داشته و فضای سوم یعنی گرم خانه، گرم و خشک بود. (درحال حاضر می توان این فضا ها را تا حدودی شبیه سونا و جکوزی دانست.) نکته ای که در ساختمان حمام مهم است تغییر دمای تدریجی بدن از سرد به گرم بوده است که مانع از سرد یا گرم شدن ناگهانی بدن می شد.
نکته جالب دیگری که در حمام های ایرانی مورد توجه بود، مزین شدن در و دیوار این حمام ها به نقاشی های ویژه و زیبایی که با تقسیم بندی خاصی در تقویت ارواح نفسانی، حیوانی و طبیعی انسان و جلوگیری از ضعف در حین استحمام مفید بود.
مشت و مال نیز که توسط دلاک در حمام های ایرانی انجام می شد، رفع خستگی و کوفتگی بدن و دفع بیشتر مواد زائد از بدن را به همراه داشت این درحالی است که در حمام های امروزی فقط پاکی ظاهری مورد توجه است.
دوش گرفتن
هرچند دوش گرفتن های امروزی نقش حمام های ایرانی را ایفا نمی کنند، اما خالی از فایده نیز نیستند. آب گرفتن بد با آب ولرم و در کوتاه مدت (حدود 5 دقیقه) اما به صورت روزانه، باعث تقویت قوای بدنی و حرارت غریزی می شود و خون رسانی را به پوست بهبود می بخشد. در این روش استحمام نیازی به استفاده از مواد شوینده نیست.
توصیه می شود در تابستان روزانه دوش بگیرید و دو هفته یکبار از حمام ایرانی استفاده کنید اما در زمستان این میزان را کاهش دهید.
منبع: کتاب پاسداشت تندرستی با پزشکی ایرانی
