همان‌طور که میدانید هر خوراکی طبع مخصوص به خود را دارد که این مسئله باعث می‌شود همه خوراکی‌ها برای افراد یکسان نباشد و برخی برای آنها مضر و برخی مفید باشد. در این مقاله قرار است در خصوص مصلحات غذایی مانند مصلح غذاهای سرد و یا گرم نکاتی را بیان کنیم. پس همراه ما باشید.
مزاج و طبع چیست؟
مزاج، کیفیتی است در طب سنتی، که از مخلوط شدن عناصر چهارگانه در بدن پیدا می‌شود و دارای ۹ قسم است. از دیدگاه طب سنتی عوامل تشکیل دهنده جهان خلقت و بدن انسان، چهار عنصر اصلی آتش، هوا، خاک و آب است. به عبارتی دیگر اجزای اولیه بدن انسان و غیر انسان از اجسام بسیطی تشکیل شده‌اند که غیر قابل تقسیم به اجسام مختلف دیگر می‌باشند که به آنها ارکان گفته می‌شود. این ارکان عبارتند از:
- آتش که گرم و خشک است.
- هوا که گرم و تر است.
- آب که سرد و تر است.
- خاک که سرد و خشک است.
دانش شناخت مزاج، از مباحث مهم و بنیادین در طب اخلاط و طب سنتی است (که در اذهان عامه به «گرمی» و «سردی» معروف است). قدما معتقد بودند مزاج‌ها از واکنش متقابل اجزاء عناصر چهارگانه متضاد، بوجود می‌آیند. انواع مزاج مرکب عبارتند از: مزاج گرم و خشک یا صفراوی، مزاج گرم و تر یا دموی، مزاج سرد و خشک یا سوداوی، مزاج سرد و تر یا بلغمی.
مزاج همان طبع است و آن را نباید با رکن اشتباه کنید، مزاج جسم نیست. بلکه گرمی، سردی، خشکی، و تری را مزاج گویند. شایان ذکر است مصرف مواد غذایی مناسب مزاج خود و به همراه مصلحات مناسب اثرات فراوانی در سلامتی بدن افراد دارد.
مصلح غذاهای سرد
هر غذایی یا هر ماده خوراکی در طب سنتی دارای یک یا چند مصلح می‌باشد. پیش‌تر درباره مصلحات غذایی وضیحاتی داده‌ایم اما منظور از مصلحات غذایی یعنی یک نوع ماده‌ی غذایی یا گیاه دارویی که مصرف آن به همراه غذاهای مورد نظر در اصلاح و تعدیل عوارض جانبی احتمالی آن غذا موثر خواهد بود و هضم غذا را بهتر خواهد کرد و خواص و فواید غذا و جذب غذا را در بدن و ارگان‌های مربوط مضاعف خواهد کرد. در آشپزی سنتی ایرانیان مصرف مُصلحات به طور کامل مراعات می‌شده است و تقریبا غذا و میوه‌هایی یافت نمی‌شود که بدون مصلحات مصرف شود. در ذیل برخی از انواع مصلحات پر مصرف به ویژه مصلح غذاهای سرد بیان می‌شود:
- برنج > مصلح : زیره سیاه و شوید
- خیار > مصلح : نمک، رازیانه، مویز
- روغن حیوانی > مصلح : عسل، سرکه، آبلیمو
- کاهو > مصلح : سکنجبین، زیره، کرفس
- ماست > مصلح : زنیان، نعناع، آویشن، سیر، کاکوتی، زیتون، سیاه دانه، پونه
- گوشت گوسفند > مصلح : سماق، گشنیز، مرزه
- آش جو > مصلح : رازیانه، زیره، آبغوره
- تخم مرغ > مصلح : دارچین، آویشن
- شیر > مصلح : عسل، گلاب
- روغن زیتون > مصلح : سرکه، عسل، مغز گردو
- نان گندم > مصلح : رازیانه، سیاهدانه، سرکه
- انواع لوبیا > مصلح : دارچین، زنجبیل، خردل، آویشن، روغن زیتون
- باقلا > مصلح : گلپر، پونه، دارچین، آویشن، زیره، فلفل
- انار ترش > مصلح : عسل
- انواع آش > مصلح : فلفل سیاه
- دوغ > مصلح : کاکوتی، نعناع، آویشن، پونه
- ماهی > مصلح : مغز گردو و فلفل سیاه
- آبگوشت > مصلح : دنبه، آویشن، زیره
- چای سیاه > مصلح : دارچین، زنجبیل، مشک، آب لیموترش
- ماست چکیده > مصلح : مغزگردو، آویشن، عسل، نعناع خشک
- خرما > مصلح : آب انار، بادام، سرکه، گلاب، کاهو
- موز > مصلح : عسل، سکنجبین، مربای زنجبیل
- گوشت مرغ > مصلح : ادویه‌های گرم
- کنجد > مصلح : عسل
- پنیر > مصلح : مغز گردو، آویشن، نعناع خشک
- سیر > مصلح : کره، گشنیز، سکنجبین، روغن بادام
- بادمجان > مصلح : گلپر، زیره، روغن حیوانی، سرکه
- انبه > مصلح : مویز، شربت زرشک، نمک
- زیتون > مصلح : سرکه، عسل، شیرینی‌های طبیعی
- تخم آفتابگردان > مصلح : آب انار، عسل، آبغوره
- عسل > مصلح : آبلیمو، آب بالنگ، سرکه
- عدس > مصلح : مرزه، گلپر، پونه، روغن کنجد، زعفران
- سیب زمینی > مصلح : آویشن، دارچین، زنجبیل
همراهی مفید
مصرف ماهی با خرما، پنیر با گردو، ماست با نعناع خشک، برنج با سرکه، گوشت کبابی با سماق، باقالی با گلپر، کنجد با عسل، چای با دارچین و زنجبیل در سردمزاجان و در گرم مزاجان با شیر، جگر، دل و قلوه با نمک، خامه با عسل، دوغ با پونه، سرشیر با عسل، سیب‌زمینی با آویشن، خیار با نمک، قارچ با فلفل و خردل، کاهو با سکنجبین، انار با گلپر، کله‌پاچه با آبلیمو، ارده با شیره و حلیم با دارچین کمی از ضررهای آنها می‌کاهد.
همراهی ممنوع
مصرف لبنیات با گوشت سفید، تخم مرغ با ماهی، سرکه با حلیم، لبنیات با ترشی، خربزه با عسل، آب سرد با غذا، پنیر با ماست چکیده، گیلاس با آب، سرکه با عدس و هندوانه و خربزه با آب ممنوع است و موجب بیماری‌های متعدد می‌شود.
لازم به ذکر است بطور کلی سرکه، آبلیمو، آبغوره مصلح خوراک‌های گرم و عسل مصلح خوراک‌های سرد است. نکته مهم در مصرف انواع مصلحات غذایی این است که، مصلح هر ماده غذایی بر اساس مزاج افراد می‌تواند کاملا متفاوت باشد.
نتیجه
آگاهی از طبع و مزاج مواد غذایی‌های مختلف و پرکاربرد بسیار مهم و ضروری است و در سلامتی فرد نقش مهمی دارد. در این مقاله از طبایع در خصوص مصلح بادمجان، سیب زمینی، کاهو، برنج و… نکاتی را ارائه کردیم. شما میتوانید با آگاهی از مصلحات غذایی سلامتی خود و خانواده خودتان را ارتقا دهید.
مصطفی خسروی
سلام تشکر از شما عالی بود
حمیرانجاتی
ممنون از مطالبتون.مفید بود
خدا قوت