یبوست یکی از شایع‌ترین مشکلات گوارشی، خصوصاً در افراد خشک مزاج است که باید در اسرع وقت و پیش از بروز سایر بیماری‌ها درمان شود، در غیر این صورت شدت گرفته و رفع آن مشکل می‌گردد. یبوست معمولاً درمان راحتی دارد و با راه‌های خانگی و اصلاح سبک زندگی می‌توان آن را برطرف کرد.
اما برای درمان و رفع یبوست باید ابتدا این بیماری را شناخت. بنابراین در ادامه این پست از مجله اینترنتی طبایع، توضیحات مختصری در رابطه با یبوست ، علائم و علل آن ارائه می‌دهیم.
یبوست از نگاه طب سنتی
در طب سنتی یبوست یک بیماری مجزا در نظر گرفته نمی‌شود، بلکه در واقع نشانه‌ای از وجود سایر بیماری‌های وابسته بوده که در طی آن به واسطه سخت شدن و سفت شدن مدفوع، اجابت مزاج با سختی مواجه می‌شود و برای فرد بیمار آزار دهنده است.
حتی در برخی منابع، یبوست به مادر بیماری‌ها معروف است و بسیاری از بیماری‌ها به وجود این بیماری وابسته هستند و پدید می‌آیند، پس باید جدی گرفته شود.
علائم مهم یبوست چیست؟
- دل پیچه و نفخ شکم
- افزایش گاز معده
- کم شدن و کندشدن حرکات روده ای
- اجابت مزاج دردناک
علل بروز یبوست
علت عمده ابتلا به یبوست به نوع غذای مصرفی و به طور کلی به سبک غلط زندگی باز می‌گردد. کسانی که بیشتر از غذاهای با طبع خشک استفاده می‌کنند و اجابت مزاج را به تاخیر می‌اندازند، بیشتر مستعد ابتلا به این بیماری هستند. از دیگر علل یبوست می‌توان به موارد زیر نیز اشاره داشت:
- عوارض مصرف دارو، از جمله داروهای ضدافسردگی، ضدتشنج، داروهای حاوی کدئین و ضددرد‌ها و مکمل‌های آهن
- استفاده بیش از حد از داروهای مدّر(ادارآور)
- کثرت تعریق
- تغییرات آب و هوایی
- کم تحرکی یا بی تحرکی
- ابتلا به سندرم روده تحریک پذیر یا کم کاری تیروئید
- مشکلات روده بزرگ یا وجود تومور یا سرطان در روده بزرگ
یبوست خود می‌تواند نشانه و علائم چه بیماری‌هایی باشد؟
- ورم طحال
- شقاق مقعد و هموروئید (بواسیر)
- کولیت روده
- روده تحریک پذیر
- ناراحتی‌های معده و گاهی سرطان روده بزرگ
درمان و رفع یبوست
چون يبوست علل گوناگون و گونههاى متفاوتی دارد لذا همه اقسام آن را نمىتوان يكسان و با تجویز یک نسخه خاص درمان نمود. بديهى است هر نوع آن روش درمان ويژهاى دارد. چون ممكن است داروئى كه براى نوعى از آن مفيد است براى نوع ديگر زيان آور و براى بعضى انواع ديگر خطرناک بوده و سبب ادامه و شدت بيمارى گردد. پس پیش از هر گونه اقدام درمانی، بررسی کنید که یبوست مربوطه ناشی از چیست.
اگر یبوست ناشی از سبک غلط زندگی باشد، در خانه و با درمان‌های خانگی و سنتی و یا با اصلاح سبک زندگی قابل برطرف شدن است. ولی اگر یبوست یک بیماری زمینه‌ای باشد برای درمان آن باید ابتدا بیماری زمینه‌ای درمان شود.
درمان خانگی یبوست
درمان خوراکی
- مصرف میوه و سبزیجاتی که حاوی فیبر بالا میباشند، فیبر حجم مدفوع را بالا برده و در رفع یبوست نقش اساسی دارد که از جمله خوراکی‌های حاوی فیبر می‌توان موارد زیر را نام برد:
- میوه‌های تابستانه با طبع ملین که علاوه بر فیبر بالا از آب زیادی برخوردارند و اجابت مزاج را سهل می‌سازند، مانند:خانواده آلوها، آلبالو، انجیر، سیب
- انواع سبزیجات سبز رنگ مانند: اسفناج، تره، شاهی، کاسنی، برگ ترب و تربچه، ریحان، پونه، پیازچه، برگ چغندر، کاهو، ریواس
- مصرف مایعات گرم به صورت ناشتا که با نرم کردن روده و معده، حرکات روده‌ای را بیشتر می‌نمایند، مانند: مخلوط خاکشیر با آب جوش یا مخلوط عسل با آب جوش.
- مصرف تنقلات رفع کننده یبوست مانند: انواع لواشک، آلبالو خشکه، تمر هندی و آلو بخارا
- مصرف دانه‌های ملین و حاوی فیبر بالا مانند: تخم شربتی، تخم کتان و تخمه آفتابگردان
- مصرف ریشه‌های خوراکی ملین: کنگر، ترب، شلغم، سیب زمین ترشی، سیب زمین شیرین و تربچه
- مصرف خوراکی گیاه آلوئه ورا
- مصرف روغن زیتون یا خود زیتون
درمان غیر خوراکی
به مدت 10 روز متوالی، شکم و اطراف ناف را با روغن‌های گرمی چون روغن کنجد، روغن بادام شیرین یا روغن زیتون روغن مالی کرده و با دو یا چهار انگشت در جهت عقربه‌های ساعت ماساژ دهید ( که علاوه بر درمان یبوست، تنبلی و کندی روده‌ها را نیر رفع می‌کند)
درمان یبوست با اصلاح سبک زندگی
در این حالت، درمان با اصلاح سبک زندگی (اصلاح عادات نادرست تغذیه‌ای و بی‌تحرکی) و اتخاذ تدابیر غذایی (مصرف میوه، سبزی و غذاهای ملین) و رفع مشکلات روحی انجام می‌شود.
توصیه‌ها و تدابیر غذایی جهت رفع یبوست
- مصرف بیشتر میوه، سبزی و مواد گیاهی ملین
- مصرف محدود و کم گوشت قرمز، ماهی و تخم مرغ
- منع مصرف نانهاى شيرينى، گوشت مانده، قهوه، شكلات، مشروبات، كاكائو و نظاير آن
- مصرف کم یا عدم مصرف شیر ( ماست بواسطه اسيد لاكتیک خود مانع نمو ميكروب و موجب ضد عفونى آن بوده و مصرف آن جايز مىباشد)
- استفاده از خوراکی‌های طبیعی و غذاهایی که در خانه تهیه می‌شوند و ملین هستند مانند مصرف سوپ مرغ با کمی روغن بادام شیرین، یا مصرف آش ماش
- مصرف آب بیشتر در طول روز خصوصاً در تابستان
- مصرف آب ولرم در ناشتا
- منع مصرف فست فودها، غذاهای شور، غذاهای دارای ادویه جات تند، غذاهای سرخ کرده و غذاهای فرآوری شده
- پرهیز از مصرف مواد قابض مانند آب یخ، بستنی زیاد و میوه های قابضی مانند به و گلابی(البته در مقالات طب جدید آمده است که مصرف روزانه ۱۵۰ سی سی آب گلابی به مدت ۱۴ روز بسیار به رفع یبوست کمک می‌کند)
- خوردن غذا در ساعات معین و زیاد جویدن آن (جهت آغشته شدن با بزاق و دفع راحت)
- مصرف کم ملیناتی چون: تخم كتان، اسپرزه، آگارآگار و روغن كرچک خالص
نکته: تجویز گیاهان دارویی یا پرهیزات غذایی باید با در نظر گرفتن علت بیماری و عوارض گیاهان دارویی صورت گیرد.
تدابیر حرکتی و پرهیز از بی تحرکی
- بهره‌گیری از هوای آزاد و پیاده روی و قدم زدن در این هوا
- پرهیز از توقف در یکجا و انجام ورزش‌های ملایمی چون دوچرخه سواری، قایقرانی
- انجام ورزش‌های تقویت کننده عضلات شکم مانند ورزش‌های سوئدی (پلانک، شنا سوئدی و …) در صورتی که از حد تعادل خارج نگردد.
تدابیر روحی و روانی
- پرهیز از خستگى بدنى و فكرى
- خودداری از تندخوئی، خشم و عصبانیت
- دوری جستن از مشکلات روحی
سایر تدابیر ضروری
- استفاده از توالتهاى معروف به نوع ايرانى
- توجه به استراحت بدن و خواب كافى
- وقت گذاشتن برای اجابت مزاج و تلاش (حداقل یکبار در روز) برای دفع مدفوع
- عدم به تأخیر انداختن اجابت مزاج
منبع: راز درمان، ج1، ص: 62 و بخشی از سخنان دکتر مجید نیمروزی، متخصص طب سنتی
