یکی از قوانین تغذیه در طب سنتی ایران این است که هنگام ورزش و تحرک نباید آب نوشید. نوشیدن آب هنگام ورزش یا بلافاصله بعد از آن عوارضی را به همراه دارد. در این پست به بررسی این موضوع و تبصره‌های مربوط به آن می‌پردازیم!
آب نوشیدن حین و پس از ورزش
یک قانون کلی در مورد ورزش این است که به هیچ وجه اجازه ندارید بعد از ورزش یا در حین ورزش کردن،بلافاصله و در مقدار زیاد آب بنوشید. نوشیدن آب هنگام ورزش یا پس از آن عادت غلطی است که متأسفانه رایج است و عامل اصلی بسیاری از سرد شدن‌های مغز و کاهش قدرت یادگیری یا سرد شدن‌های کبد و بروز بیماری‌های سرد درونی برای خیلی از افراد است که در اوج جوانی هستند و متأسفانه به جای سلامتی، از ورزش خود بهره بیماری می‌برند.
منکر نیاز به آب نوشیدن در هنگام ورزش نیستیم؛ اما…
طبیعی است که وقتی ما ورزش می‌کنیم و دچار تعریق می‌شویم بدن ما از درون گرم می‌شود و باعث می‌شود طلب آب بکند. یعنی بدن عرق می‌کند، آب از دست می‌دهد، حرارت آن بالا می‌رود، تعریق پیدا می‌کند و بدن نیاز به نوشیدن آب می‌کند.
منکر نیاز به آب نوشیدن نیستیم. درست است، وقتی که ورزش می‌کنید باید آب نوشید. امّا :
1) باید زمان نوشیدن این آب را تنظیم کرد:
یعنی تا وقتی که بدن در حالت داغی و حرارت است و هنوز گردش خون شما بالا است، هنوز پوست شما سرخ است، هنوز در حال عرق ریزش هستید، در این وضعیت نباید به سرعت آب بنوشید. خصوصاً اگر آب سرد و پر حجم باشد.
2) حجم و دمای آب مصرفی کنترل گردد
افرادی که در صورت عدم تحمل تشنگی، آبی را با دمای بسیار معتدل -یعنی آب در دمایی هم سطح بدن- را فقط به صورت اسپری کردن، داخل دهان پاشیدن، یک قلپ آب در دهان چرخاندن و به آرامی فرو بردن را برای رفع عطش می‌خورند، عارضه خاصی برای آن‌ها ایجاد نمی‌شود.
امّا افرادی که مثلاً آب سرد کن‌های بزرگ گوشه ورزشگاه‌ها وجود دارد، ورزش خود را می‌کنند، هنوز وسط ورزش هستند یا انتهای ورزش هستند، تازه ورزش تمام شده است، می‌روند یک لیوان آب سرد می‌خورند، بسیار ضرر بزرگی به بدن خود می‌زنند که در ادامه مفصل در مورد آن صحبت می‌کنیم.
میزان مناسب آب با توجه به مزاج فردی
میزان آب نوشیدن هم در زمان مناسب خود بنابر هر مزاجی متفاوت است:
1) افراد با مزاج رطوبی بالا
یعنی شما فرض کنید اگر یک بدنی بسیار رطوبی دارید و می‌خواهید این رطوبت‌های زاید را، بلغم زاید را، چربی انباشته را دفع بکنید، اگر بیش از حد و زیاده از حد بعد از ورزش حتی -وقتی که نفس شما جا آمده است و حرارت بدن شما خوابیده است- آب بنوشید، جلوی از دست رفتن و دفع کردن آن رطوبت‌های زاید بیماری‌زا را خواهید گرفت.
پس صبر بر عطش برای افرادی که رطوبت مزاج آن‌ها بالا است، مفید است. این به معنای آب ننوشیدن نیست. به معنای این است که صبر بکنند تا ببینند واقعاً چه میزان عطش دارند و فقط به همان میزان مورد نیاز آب بنوشند، آب زیاده از حد ننوشند.
2) افراد خشک مزاج
افرادی که خشک مزاج هستند، بسیار گرم مزاج هستند و تحمل از دست رفتن آب بدن را هم ندارند، بنابراین:
- به محض این‌که نفس آن‌ها جا آمد.
- حرارت بدن آن‌ها خوابید.
- گردش خون آن‌ها حالت طبیعی پیدا کرد (از روی ضربان قلب و تعداد تنفس می‌توانند این را چک بکنند).
می‌توانند به هر میزان که مورد نیاز آن‌هاست، آب بنوشند. البته باز هم اگر زیاده‌روی بکنند به سیستم معده فشار می‌آید و خود آن‌ها می‌دانند بعد از آن دل درد می‌گیرند و یک مدتی باید این درد زاویه‌های راست قفسۀ سینه و میانۀ قفسۀ سینه را تحمل بکنند تا آن عارضه از بین برود.
عوارض آب نوشیدن در هنگام ورزش و داغی و حرارت بالای بدن
نوشیدن آب هنگام ورزش و داغی بدن عوارضی را به همراه دارد:
۱. تولید بخارات بیماری‌زا
تصور کنید وقتی درون بدن شما خیلی گرم است مثل این است که روی یک سطح داغ مانند سنگ داغ آب بپاشید، چه اتفاقی می‌افتد؟
آب ناگهان به صورت بخار و با فشار شروع به بالا رفتن می‌کند. این اتفاق دقیقاً در بدن شما هم می‌افتد. بالاترین سطحی که مقابل معده داریم، مغز است. یعنی وقتی که آب سرد به سرعت در معده قرار می‌گیرد -معده‌ای که داغ است- یک سری بخارات بیماری‌زا:
- به سرعت به مغز می‌رسد و ناگهان قوای مغز را سرکوب می‌کند.
- همچنین می‌تواند به حالت پخش شدن به بقیه اندام‌ها مثل قلب هم برسد. سردی قلب هم از عوارض آن است.
- و متأسفانه شما یک عارضه بیماری‌زایی شدید دیگری به نام نزله را هم بعد از این عادت غلط پیدا خواهید کرد که خود عامل بسیاری از بیماری هاست.
۲. کاهش قوای روحی و حیاتی
مشکل دیگری که هنگام آب خوردن هنگام ورزش یا به سرعت بعد از ورزش پیش می‌آید، این است که وقتی شما بدن خود را با ورزش گرم کردید، منافذ سطح پوست شما باز می‌شود. چون بدن می‌خواهد نفس بکشد، حرارت درون آن بالا رفته است و با این حرارت بالای درون، یک جریان ویژه‌ای از درون به بیرون برقرار می‌شود.
شاید شما بعد از ورزش و یک فعالیت شدید اگر حتی دست خود را نزدیک پوست بگیرید، این جریان ویژه حرکت را حس بکنید که انگار دارد می‌گوید: دارد بخار از من خارج می‌شود، انگار دارد جریان نسیمی از سطح بدن و منافذ بدن خارج می‌شود یا حس حرارتی که در حال خارج شدن از بدن است. این جریان واقعی است.
فرض کنید هنگامی که این جریان به صورت متناسب دارد رطوبت‌های زاید و مواد سمی را به سمت بیرون هدایت می‌کند -که از فواید ورزش است- ناگهان در این میان آب سرد بخورید، باعث می‌شود به خاطر سرد شدن ناگهانی درون، یک میزانی از روح و نیروی حیاتی از درون بدن شما به سمت خارج حرکت کند.
از مشکلات بسیار جدی این است که این عارضه و پروسه‌ای که به وجود می‌آید، منجر به کاهش طول عمر فرد می‌شود. یعنی افرادی که عادت دارند وسط ورزش یا به سرعت بعد از ورزش آب سرد یا نوشیدنی‌های سرد بخورند، قوه روحی خود را از دست می‌دهند، قوای حیاتی خود را کاهش می‌دهند و منجر می‌شود به این‌که طول عمر خود را هم کوتاه بکنند.
۳. سوء مزاجات سرد اندام
آب سرد درون معده و کبد، جریان زیان‌باری را که بالا ذکر شد را تسریع می‌کند و باعث می‌شود همه اندام‌ها به مرور سرد شوند و یک سری از مشکلات و بیماری‌ها به نام سوء مزاجات سرد اندام به دنبال خوردن آب یخ و آب سرد بلافاصله بعد از ورزش یا میانه ورزش ایجاد می‌شود.
بیماری‌های ناشی از سوء مراج سرد اندام‌ها
یکی از این بیماری‌ها که شاید خیلی هم با آن آشنا باشید و متأسفانه رایج است، بیماری دیابت است.
از دیدگاه طب ایرانی یکی از عوامل اصلی دیابت این است که ناگهان کبد سرد شود. یکی از علل سردی ناگهانی کبد نیز، نوشیدن آب سرد حین ورزش است که باید حتماً از آن پیشگیری کرد.
یعنی ممکن است الآن فرد بگوید که ما که مدّت‌ها است داریم آب سرد وسط ورزش می‌خوریم و هیچ مشکلی هم نداریم.
امّا او نمی‌داند که خیلی بیشتر از بقیه شانس ابتلا به دیابت، شانس ابتلا به استسقاء، شانس ابتلا به سیروز کبدی را برای خود ایجاد می‌کند و به دنبال سرد شدن کبد، انواع سرد شدن اندام‌های مرتبط با کبد را هم برای خود به وجود می‌آورد.
جمع بندی
- حتماً سعی بکنید یک زمانی حدود 20 تا 30 دقیقه را بعد از اتمام ورزش فاصله بگذارید،
- بعد در آرامش کامل بدن، وقتی ضربان قلب و رنگ رخسار و تنفس شما کاملاً حالت طبیعی گرفت، آب آن هم نه با دمای خیلی سرد بنوشید.
- در طب ایرانی، نوشیدن آب یخ به هیچ وجه توصیه نمی‌شود، چون بیماری‌زاست.
- هنگام ورزش، اوّلاً ظرف آب را، آب سرد کن را و غیره را در حالت دمای معتدل قرار دهیم.
- ثانیاً جوانان و خود را عادت بدهیم به این‌که تا نیم ساعت، بیست دقیقه بعد از ورزش به هیچ وجه به سراغ آب نروند.
- هوای خنک تنفس کنید یا آب را داخل دهان اسپری کنید، شدت عطش و حرارت کم شود و بعد در زمان مناسب آب بنوشید.
- بنا به نوع مزاج خود آن میزانی که به طور واقعی به آن نیاز دارید را از آب استفاده بکنید.
منبع:
