نفخ رایج ترین بیماری گوارشی و یکی از شایع ترین شکایات عمومی محسوب می شود. در بسیاری از موارد علت ارگانیک شناخته شده ای برای این عارضه یافت نمی شود که این نوع نفخ را نفخ عملکردی یا فانکشنال می نامند. اگرچه تا حدود سه دهه قبل بیماری گوارشی عملکردی را صرفا سایکولوژیک در نظر می گرفتند، ولی امروزه ارتباط بین عوامل فیزیولوژیک و روان شناختی در مورد این بیماری مد نظر قرار گرفته است. طب سنتی ایران علاوه بر توجه به علل غیرارگانیک (موجبات اعراض نفسانی)، اسباب ارگانیک دیگری (اخلاط، …) را با توجه به مبانی خود مطرح می نماید که می تواند در درمان این عارضه کمک شایانی داشته باشد.
نفخ در لغت یعنی گاز شکم، باد در شکم، باد آوردن بطن و در اصطلاح طب یعنی اتساع (بسط و ورم) معده و روده ها در اثر تجمع گاز. نفخ تجمع گاز در دستگاه گوارش است که با آماسیدن و بادکردن شکم، احساس پری و فشار در شکم پس از غذاخوردن و آروغ زدن مشخص می شود. نفخ از نشانه های سوء هاضمه است و معمولاً بر اثر خوردن برخی غذاها که بادزا و نفخ آورند پدید می آید.
راهکارهای درمان نفخ
1: اصلاح نحوه غذا خوردن و برطرف کردن یبوست در کاهش نفخ موثر است.
2: کمی سبوس گندم یا نمک را گرم کنید و در پارچه ای بپیچید و روی شکم بگذارید.
3: ورزش و فعالیت بدنی مرتب روزانه در بهبود نفخ موثر است.
4: 1-2 قاشق غذاخوری گلپر را نرم سائیده و با همان مقدار نبات پودر شده مخلوط کنید . پودر حاصله را سه قسمت کنید و بعد از غذا با کمی عرق بهار نارنج میل کنید.
5: دم کرده زیره سبز و زیره سیاه روزی ۳-۲ استکان.
6: دم کرده بابونه و پونه روزی ۳ استکان.
پرهیزات در بیماران دچار نفخ
- غذاهای چرب و سرخ کرده و سنگین و ترش یا شور یا تند پر ادویه ، غذاهای کارخانه ای و آماده ، قهوه و نسکافه و کاکائو ، چای پر رنگ ، نوشابه های گازدار ، غذاهای خمیری و فست فود ، آب یخ ، سیر ، پیاز ، چغندر و شلغم خام ، حبوبات نفاخ ، پرتقال ، نارنگی ، کلم ، میوه هایی مثل هلو و آلو و خیار و کدو .
توصیه های غذایی در بیماران دچار نفخ
- استفاده از گوشت گوسفند و پرندگان ( مرغ جوان ، بلدرچین ، کبک و … ) به جای گوشت گاو و گوساله.
- تنقلات و شیرینی های طبیعی : مویز ( ۲۰-۱۵ عدد ) ، انجیر خشک ( ۵ عدد ) ، بادام پوست کنده ( ۱۰ عدد یا به صورت حریره بادام یا شیر بادام ) ، عسل ۳-۲ قاشق مرباخوری
- استفاده از زنجبیل ، تخم کرفس ، آویشن و رازیانه و انیسون ، زیره سبز و سیاه و زنیان در غذاها به عنوان ادویه.
- قرار دادن سبزیجاتی مثل شوید و جعفری و ریحان و نعنا و پونه و زیره در رژیم غذایی.
- در صورت تمایل به مصرف ماست یا سالاد ، آنها را یک ساعت قبل از غذا و یا دو ساعت بعد از غذا و با افزودن ادویه فوق میل کنید.
- نان برشته با عسل طبیعی یا مربای سیب ، بالنگ و به در وعده صبحانه.
- سبزی پلو که سبزی آن شوید و گشنیز باشد.
- جوجه کباب و کباب برگ.
- آب سیب یا گلابی شیرین رسیده پوست کنده.
نسخ رایج استادان
- زیره ، رازیانه و نبات را به نسبت مساوی آسیا و در یک شیشه بریزید و بعد از هر وعده غذا یک قاشق مرباخوری از این ترکیب را به صورت خشک یا در آب جوش ریخته میل کنید .
- رازیانه و نبات : رازیانه به تنهایی می تواند برای دفع نفخ به کار برده شود . ۲ قسمت رازیانه و ۱ قسمت نبات را باهم بکوبید و به صورت پودر کرده مخلوط و مصرف کنید
- نقل بادیان : بادیان را در ظرفی بریزید و شیره قند را روی آن بچکانید . ظرف را تکان دهید تا پوششی از قند روی بادیان را بگیرد . بعد از خشک شدن ، چند دانه از نقل را بعد از غذا بجوید .
- با افزودن گلپر کوبیده به عدسی و باقالی می توان نفخ آنها را کاهش داد .
- نفخ ناشی از حبوبات را می شود به گونه ای دیگر کنترل کرد : مثلا نخود به خاطر داشتن رافینوز نفاخ است که عده ای نخود را می خیسانند و آب آن را بیرون می ریزند . البته آب خیسانده که بیرون ریخته می شود باعث می شود مقدار قابل توجهی ویتامین های گروه B و مواد مفید دیگر از دست برود و فقط رافینوز نیست که از دست می رود . ولی چیزی که تجربه شده وقتی که نخود با برنج می جوشد به اندازه ای که یک مقدار برنج چند ساعت با نخود باهم آرام آرام بجوشند اثر نفاخی نخود و لوبيا به شدت کاهش می یابد.
- روغن مالی شکم و دور ناف : برای این کار چند قطره روغن زیتون و روغن بابونه را روی شکم بریزید و دور ناف و اطراف آن را در جهت عقربه های ساعت به مدت ۱۵ دقیقه ماساژ دهید . این عمل را روزی ۳-۲ بار تکرار کنید .
- بعد از غذا یک قاشق چایخوری رازیانه بجوید و سپس با نصف استکان آبجوش و عسل قورت دهید .
- مقداری سقز را با کمی عسل مخلوط کنید و نیم ساعت مانند آدامس بجوید و در انتها قورت دهید . روزی ۲-۱ بار این کار را انجام دهید.
- ۱ قاشق غذاخوری خاکشیر و ۱ قاشق چایخوری بارهنگ با آب جوش و کمی عرق نعناع و کمی نبات مخلوط کنید و روزی ۴ بار گرم میل شود .
- رب به يا رب سیب روزی ۳ قاشق مرباخوری.
- ۱۰ گرم زیره ، ۱۰ گرم رازیانه و ۵ گرم انیسون با هم پودر شود . ۱ قاشق غذا خوری از آن را در یک لیوان آب جوش دم کرده و نیم ساعت بعد از غذا میل شود .
- پودر زنجبیل و شکر به نسبت 1 به ۱۰ مخلوط شود و بعد از هر غذا نصف قاشق چایخوری میل شود .
- سقز را به مدت نیم ساعت مانند آدامس بجوید و سپس با آب و عسل فرو ببرید.
منبع: کتاب طب ایرانی
