همه ما خوب می‌دانیم که منشاء اکثر مشکلات و بیماریها، سبک غلط زندگی و عادات غلط تغذیه‌ای است که از کودکی با آن‌ها بزرگ شده‌ایم، با این که در هر سنی که باشید می‌توانید عادات خود را تغییر دهید، اما باز عده‌ای می‌گویند سخت است و از ما دیگر گذشته، اما چکار کنیم کودکان و فرزندانمان با عادات درست غذایی بزرگ شوند و یک سبک زندگی سالم را تجربه کنند! بنابراین ما قصد داریم در این پست به شما آموزش دهیم چگونه کودکان خود را سالم پرورش دهید.
برای تهیه این پست، زحمت زیادی کشیده شده است، اگر خواهان سلامت کودکان و فرزندانتان هستید تا آخر، متن را مطالعه کنید و نظرات خود را برای ما در کامنت بنویسید
دیدگاه طب سنتی در خصوص اصول تغذیه و درمان کودکان
عادات غذایی در دوران کودکی شکل گرفته و در تمام طول عمر همراه کودک شما خواهند بود. عاداتی که در عین سادگی می‌توانند تأثیری عمیق بر سلامت فرد داشته باشند؛
از طرفی هم از منظر طب سنتی، معمولاً کودکان نیاز به درمان دارویی ندارند و با غذا درمان می‌شوند، بنابراین، اصول تغذیه سالم را در کودکان یاد بگیریم.
رعایت سبک زندگی و تغذیه سالم در کودکان
تجدیدنظر در عادات غذایی افراد، ضروری به نظر می‌رسد و بهتر است تعدیل و بهبود این عادات از کودکی آغاز شود:
با بی اشتهایی صبحگاهی کودکانمان چه کنیم؟
اکثر کودکان در هنگام بیداری اشتهایی برای صرف صبحانه ندارند و کاملاً کسل و بی حال هستند، در چنین شرایطی:
- ابتدا با محبت کودک خود را از خواب بیدار کنید و در بعضی مواقع بعد از بیدارشدن یک حمام کوتاه و ملایم، برای افزایش سرحالی بهتر است، اما فراموش نکنید یک دوش گرفتن کاملا کوتاه با آب ولرم.
- سپس حدود نیم ساعت یا یکساعت با کودک خود بازی کنید یا کودک با همسال خود بازی کند تا در اثر فعالیت، احساس گرسنگی نماید.
سپس صبحانه کودک داده شود، در خصوص صبحانه کودک و فرزند دلبندتان چند مورد را مدنظر قرار دهید:
- برنامه خواب بچه‌ها ارتباط مستقیمی با برنامه غذایی‌شان دارد، پس به بهانه تعطیلات و ایام تابستان، از خوابیدن و حتی بیدارشدن دیرهنگام کودک جلوگیری کنید.
- از مصرف غذا در ساعات انتهایی شب خودداری کنید، چراکه این کار باعث احساس سیری کردن کودک در ابتدای صبح و بی‌میل او برای خوردن صبحانه می‌شود.
- به دلیل اشتغال، صبحانه را به‌صورت حاضری و سریع در اختیار کودک قرار ندهید، برای کودکانتان زمان بگذارید.
- در ازای صبحانه خوردن، به کودکانتان باج ندهید و او را دچار لجبازی و اشتباهات تربیتی نکنید.
- برای صرف صبحانه به کودکتان فرصت دهید و تند تند نگویید: «زود باش، دیر شد!».
صبحانه مناسب کودکان
- روزانه به‌طور یکنواخت همان نان، چای و پنیر را به‌عنوان صبحانه به فرزندانتان ندهید، کمی تنوع به خرج دهید،
- بهترین زمان مصرف پنیر جهت جذب کلسیم به هنگام غروب آفتاب و به عنوان میان وعده همراه با گردو و سایر مصلحات آن است.
- بهتر است یک غذای شیرین در وعده صبحانه کودک جای داشته باشد، مانند مرباها [مربا هویج، مربای به (تقویت معده و افزایش دهنده اشتهای کودکان) ، مربا سیب و انجیر (نقویت معده و کلیه، کمک به بهبود یبوست) و …]، عسل (نهایت یک تا دو قاشق مرباخوری)، حریره بادام، فرنی، شیربرنج…
- گاهی و نه به طور مکرر، مصرف یک قاشق مرباخوری کره در کنار مربا در کودکان برای سلامت مغز مفید است.
- مصرف مکرر ارده و شیره به خاطر گرمی و خشکی بالا و بروز آلرژی‌های پوستی و تنفسی، زیاد توصیه نمی‌گردد.
چه موادغذایی برای افزایش رشد کودکانمان مناسب است؟
موادغذایی گرم و تر برای افزایش رشد کودکان مفید است چرا که برای رشد؛ کودکان هم به گرما و هم به رطوبت احتیاج دارند.
مواد غذایی گرم و تر نظیر سوپ گوشت پرندگان، شیر بادام، شیر عسل، شیر خرما، شیر برنج، زرده تخم مرغ عسلی و غذاهای مقوی نظیر پودر نارگیل با شکر، بادام، پسته، فندق، مویز، انجیر، شیر، شربت سیب و شربت انار شیرین تنقلات مناسبی برای کودکان هستند.
در مقابل مواد غذایی گرم و خشک نظیر مواد غذایی سرخ شده پرنمک، حاوی ادویه جات تند، سیر و پیاز و غذاهای غلیظ مانند سیراب و شیردان، نان فطیر، نان سمید(نان‌های سفید مانند نان فانتزی)، تخم مرغ بسیار پخته و پنیر هم نباید به طور مکرر مورد استفاده قرار گیرند.
مواد غذایی سرد و خشک، سرد و تر نیز با رشد کودکان مغایرت دارند و نیاز است که با تدابیر ویژه‌ای اصلاح شوند و به طور کلی تعادلی در مصرف مواد غذایی مختلف در کودکان باید صورت بگیرد.
ذائقه کودکانمان را چگونه بسازیم؟
در واقع ذائقه بچه‌ها به دوران جنینی آن‌ها و زمانی که در رحم مادر بودند، برمی‌گردد و اگر می‌خواهیم کودک مان گروه‌های غذایی مفید را بخورد بهتر است که در طول دوره بارداری، غذاهای مفید را مصرف کنیم.
پس از تولد میز معمولاً ذائقه‌ی کودکان در ۵ سال اول زندگی شکل می‌گیرد.
والدین باید سعی کنند کودکان را در همان سال‌های اولیه به خوردن غذاهای مفید عادت دهند.
- از همان ابتدا برای طبخ غذا از روغن زیتون بابو طبیعی که خواص بیش‌تری دارد، استفاده کنید تا فرزندتان با این طعم و بو عجین شود.
- مصرف فست فودها و سرخ کردنی‌ها را به حداقل برسانید.
- بین غذا، به جای خوردن آب و سالاد و ماست، از زیتون هسته دار تلخ کم نمک، یا جعفری و ریحان استفاده کنید که برای هضم و تقویت معده مفید است.
- به کودکانتان یاد دهید ماست یا سالادها را همراه با مصلحاتشان به عنوان میان وعده مصرف کنند، نه همراه غذا.
عادت دادن کودکان به مصرف غذاهای شور یا شیرین آنان را عادت به مصرف همین مواد در بزرگسالی خواهد کرد که این امر می‌تواند آنان را در آینده مستعد ابتلا به بعضی بیماریها از جمله فشارخون یا چاقی بکند.
پپیشنهاد می‌شود در زیر ۵ سالگی:
- غذاها را از نظر شکل پخت متنوع تهیه کنید (آش، سوپ، کوفته، دلمه، تلیتی، خورشتی، …)
- غذاها را از نظر نوع مواد غذایی متنوع تهیه کنید (گندم، جو، تخم مرغ، شیر، گوشت گوسفند، گوشت پرندگان، نخود، ماش، سیب، گلابی، انار، ریحان، جعفری، بادام، پسته، گردو، نخودچی، مویز، عناب، سنجد…)
- در صورت نیاز با اضافه کردن چاشنی‌های مناسب، طعم غذاهای سفره را برای کودکان خوشایند کنید. البته منظور از چاشنی، استفاده از انواع ادویه نیست، تنها ادویه مجاز در این سن، نمک کم و زردچوبه است.
- از ادویه های تند و تیز در غذای کودکان استفاده نکنید.
- برای خوردن اصرار نکنید و کودک را به لجبازی نکشانید.
چگونه اصول ساده حفظ سلامتی را برای کودکانمان به کار ببندیم؟
خوردن و آشامیدن
- جویدن لقمه‌های غذا را با کودکانمان تمرین کنیم: هر لقمه 30 بار/ مطالعات نشان داده است که جویدن به پیشگیری از بسیاری از بیماریها کمک می‌کند، مانند: بیماری‌های گوارشی، بیماری‌های مفصلی،پوستی، عصبی، دیابتی
- تنها در صورت گرسنگی و اشتهای حقیقی به فرزندمان غذا بدهیم.
- یک ساعت قبل غذا، حین غذا تا دو ساعت بعد از غذا به فرزندمان آب ندهیم (مگر در کودکان زیر سه سال آن همه به صورت جرعه جرعه و آرام) یعنی در صورت ضرورت، به میزان کم، مزمزه شود، خودمان هم بر سر سفره آب نیاوریم، چون رفتار و اعمال ما بر اعمال و رفتار کودکمان اثر می‌گذارد.
- به کودکانمان یک نوع غذا خوردن و غذا خوردن بدون مخلفات (ترشی، ماست، آب و نوشابه، سالاد، انواع سبزی و …) را یاد دهیم، یا در صورت اصرار به چیزی خوردن، چند عدد زیتون تلخ هسته دار کم نمک و یا یک نوع سبزی مانند جعفری یا ریحان را نوش جان کند.
- غذای فرزندمان نه خیلی داغ و نه خیلی سرد باید باشد.
- غذا را با کودکانمان و در فضای آرام و بدون حضور تلویزیون و گوشی موبایل صرف کنیم.
- بعد از خوردن غذا از کودکمان بخواهیم در جمع آوری میز یا سفره به ما کمک کند تا کمی تحرک داشته باشد.
- بعد صرف غذا با کودکمان صحبت کنیم یا او را سرگرم کنیم تا خوابیدن بلافاصله بعد از غذا را فراموش کند. اگر خسته بود، بگذاریم با کمی فاصله از غذا، برای مدتی کوتاه 20 دقیقه‌ای بخوابد، نه بیشتر.
نکته خیلی مهم
- باید تاحدامکان غذای سالم خورد تا سالم ماند.
- اما گاهی هم می‌شود ناپرهیزی کرد… در حد یک یا دوبار درماه، طبیعت مدبره بدن، ضرر این ناپرهیزی ها را جبران می‌کند، به شرط آن که عادت هفتگی یا حتی روزانه نشود.
- پیتزا، نوشابه و سوسیس و کالباس را نمی‌شود از برنامه غذایی برای خود و کودکانمان برای همیشه حذف کنیم، اما می‌شود گهگاهی، وقتی هوس می‌کنیم، این غذاها را در منزل با کمک فرزندانمان درست کنیم و با افزودن مصلحات آن‌ها، از ضررهای آن بکاهیم.
- یادمان باشد، غذاهای نامناسب را گهگاهی در حد هوسانه و در حد یک یا دوبار در ماه بخوریم ولی همین غذاهای نامناسب را هم با لذت بخوریم.
- طب سنتی، طب اعتدال و پرهیز از افراط و تفریط است، پس از وسواس در انتخاب غذای سالم نیز پرهیز کنید.
روغن مالی کودک
روزانه با روغن‌های گرم مایل به اعتدال مانند، روغن بادام شیرین یا روغن زیتون، شکم و بدن کودک خود را چرب کنید و کمی ماساژ دهید:
- این کار در رشد کودک و هضم غذا مؤثر است.
- اما باید این کار به صورت دوره‌ای و نه همیشگی انجام شود.
- حتماً دقت کنید که روغن‌ها را از جای معتبر مانند سلامتکده‌ها تهیه کنید، چرا که در برخی از موارد محدود می‌تواند باعث واکنش آلرژیک شود.
ساعت خواب کودک
یک کودک سالم، باید ساعت 9 تا 10 شب در خواب عمیق باشد، مطالعات نشان می‌دهد در کودکانی که بعد از ساعت 10 شب به رختخواب می‌روند، احتمال افسردگی، کسالت و استرس، افزایش می‌یابد.
- پس به بهانه تعطیلات، کرونا، خانه‌نشینی، تعطیلات تابستان، مهمانی و … از بیداری شبانه کودکان جلوگیری کنید، و اجازه ندهید، هر وقت که دوست دارند بخوابند و صبح‌ها هر وقت که دوست دارند بیدار شوند و به جای صبحانه، ناهار صرف کنند.
- امواج موبایل و کامپیوتر بر ملاتونین (هورمون خواب) اثر می‌گذارد، یکساعت قبل از خواب، استفاده از فضای مجازی را برای کودکان محدود کنید.
اجابت مزاج
از دیدگاه طب سنتی، کودکان روزانه باید حداقل یک تا دوبار، دفع نرم و راحت با تخلیه کامل داشته باشند، در نوزادان زیر دوسال، دفع بیشتر مشکلی ندارد.
- بی تحرکی و خواب نامناسب یک عامل مهم در یبوست مزاج است.
- درمان یبوست هم بسته به هر کودکی متفاوت است، از ملین‌های غذایی تا تغییر رژیم غذایی و تحر کودک و اصلاح خواب
ورزش و تحرک
از حوالی 5 سالگی، می‌توانید ورزش را به صورت جدی‌تر برای کودکانتان برنامه‌زیزی کنید؛ ورزش فقط مربوط به سنین بالا نیست.
الف) الگوی فرزندانتان باشید
- کودکان آنچه را که می‌بینند می آموزند، پس دقایقی از روز را جلوی چشم کودکانتان ورزش کنید.
- با ورزش و تحرک مناسب، سلامت خانواده خود را تأمین کنیم و خود را از پزشکان بی نیاز کنیم.
ب) فواید تحرک برای کودکان
تحرک و ورزش در کودکان منافع زیادی دارد از جمله:
- کمک به هضم غذا
- استحکام بدن
- دفع مواد زائد
- کنترل استرس
تحقیقات نشان داده است، کودکانی که بین زنگ‌های تفریح، 5 دقیقه پرش می‌کردند، کاهش ریسک پوکی استخوان داشته‌اند.
ج) ضررهای بی تحرکی در طب سنتی
- تجمع تدریجی فضولات در بدن
- بدهضمی غذا
- سردی و افزایش رطوبت بدن
- بروز بیماری‌های سرد مانند درد مفاصل
د) بازی و تاب سواری نوعی ورزش
- بازی کردن کودکان، نوعی ورزش محسوب می‌شود، پس کودکانتان را به بازی تشویق کنید.
- تاب سواری آرام کودکان و تکان دادن ملایم شیرخوار نیز، نوعی ورزش محسوب می‌شود و به هضم غذا کمک می‌کند.
- بنابراین تابی کوچک در خانه خود نصب کنید و کودکان را تشویق به تاب سواری به خصوص پس از غذا نمایید و او را آرام تکان دهید.
ه) چه ورزشی برای کودکم مناسب است؟
- در کودک با مزاج گرم و خشک، توصیه به ورزشهای آبی مانند شنا
- در کودک با رطوبت بالا، توصیه به بازی‌های تحرکی
توجه توجه:
- دقت کنید که قرارگیری طولانی کودک در آب نیز مناسب نیست و منجر به سستی اعضاء و اختلال هضم می‌شود.
- در مورد پسر بچه‌ها از استفاده از آب داغ و سونا برای حفظ سلامت بیضه‌ها، خودداری کنید
- کودکان باید ورزشهای سبک انجام دهند، زیرا فعالیت‌های بدنی سنگین موجب خشکی طبع و در نتیجه ریزش مو و بدخوابی می‌شوند.
- ورزش باید در حد علاقه‌ی کودک باشد و والدین نباید کودک را مجبور به انجام ورزش قهرمانی کنند.
- به عنوان مثال فوتبال بازی کردن اگر نیم تا یک ساعت در روز باشد خوب است اما اگر کودک را در سن رشد به مدارس حرفه ای فوتبال بفرستید بعدها دچار مشکل خواهد شد.
کاهش عوارض و آسیب‌های کودکان در استفاده از تبلت و گوشی و حضور در کلاس‌های آنلاین
متاسفانه کودکان به واسطه استفاده مکرر از تبلت و گوشی در جریان کلاس‌های آنلاین، متحمل آسیب‌هایی خواهند شد، از جمله:
- استرس و اضطراب
- پرخاشگری
- اختلال خواب
- سردرد
- چاقی و اضافه وزن
- خشکی و سوزش چشم
- لک پوستی
که عمده این علائم به عنوان خشکی مغز در طب سنتی، شناخته می‌شوند. پس در کنار تدابیر زیر، ورزش کودکان را نیز فراموش نکنید
تدابیر و مواد غذایی مفید
بادام
- رطوبت بخش
- تقویت مغز
- بهبود خواب
- رطوبت بخش پوستی
- از بادام می‌توان به شکل شیربادام، حریره بادام، آب جوشانده بادام یا روزانه 10 عدد بادام خام ایرانی پوست گرفته در برنامه غذایی کودکان استفاده کرد.
عناب
- رطوبت بخش
- آرامش بخش
- بهبود دهنده خواب
- روزانه 15 عدد در آب خیسانده و در تغذیه کودکانی که مشکل معده ندارند، قرار دهید.
شوید تازه
- هضم کننده عالی غذا
- بهبود یبوست مزاج ناشی از کاهش تحرک
- در سوپ کودکان وارد شود و یا همراه غذا میل شود.
سیب و فالوده سیب
- آرامش‌بخش
- بهبود دهنده خواب
- کاهش آسیب‌های بینایی و ذهنی وسایل الکترونیک
- خوردن یک الی دو عدد سیب در این دوران ضروری است
- شب‌ها، فالوده سیب همراه با کمی زعفران یا عرق بیدمشک مفید است
گلاب
- آرامش بخش
- اسپری کردن گلاب در فضای اتاق کودک و گهگاه بر روی پوست کودک مفید است.
- دستمال را با گلاب اغشته كنيد و به پيشانی كودک بماليد با اين روش می‌توانيد بی خوابی كودكان را ازبين ببريد.
توجه: مراقب سفیدی مژه و ابرو در استفاده مکرر با انواع غلیظ آن باشید.
سبزیجات نارنجی
استفاده از سبزیجات نارنجی که پیش ساز ویتامین آ هستند، مانند هویج ترجیحاً پخته یا به صورت آب هویج یا مربای هویج یا در خورش‌ها و خوراک‌ها، کدوحلوایی و زردک نیز در این دوران باید در رژیم کودکانی که با وسایل الکترونیک زیاد کار می‌کنند، باشد.
سنگ نمک
- از راهکارهای طب مکمل، جهت مقابله با یون‌های مثبت آزاد شده از وسایل الکترونیکی مانند کامپیوتر و تلویزیون و مودم و …استفاده از سنگ نمک است که با آزاد سازی یون‌های منفی، اثرات یون‌های مثبت را تا حدودی خنثی می‌کند.
- پس از تکه‌های درشت بلور نمک یا همان سنگ نمک در اتاق درس و مطالعه کودکان استفاده کنید.
طبیعت درمانی
- قرارگیری در معرض جریان‌های طبیعی، رودخانه، درختان، گیاهان و … منجر به کاهش استرس کودکان می‌شود.
- پس هفته‌ای یکبار کودکان را به خارج شهر و به دل طبیعت ببرید.
حرف پایانی…
به طور قطع یکی از ابعاد تاثیرگذار تعلیمات والدین بر فرزندان تغذیه سالم می‌باشد، که صدالبته با داشتن دانش تغذیه سالم نتیجه خواهد داد نه صرف پرکردن شکم بچه و یا استفاده از مواد غذانمای بازاری نظیر چیپس وپفک و ذرت و شیرینی‌های کذایی و فست فودها به جهت جلب رضایت کودک و یا ساکت کردن آن‌ها.
هرلقمه‌ای که به کودکمان می‌دهیم مثل آجر و یا سنگ بنای سلامتی آینده ایشان زیر خروارها خروار فشارهای روحی و جسمی و شدائد روزگار عمل خواهد کرد اگر جنس مصالح زیر بنا صحیح وسالم باشد دوام سازه بیشتر خواهد بود وگرنه «گرخورد هرکودکی لقمه‌های زار و کج تا ثریا می‌رود دیوار بیمارش پراز امراض کج»
